Saga - 1996, Blaðsíða 338

336
RITFREGNIR
tilraun Bjama til að setja Granastaði í samhengi við aðrar minjar út fra
sjónarhorni umhverfisins eða vistfræði og þá um leið að endurskilgreina
ýmislegt í fræðunum. Það er spennandi aðferð til að greina minjastaði og
hefur notið ört vaxandi athygli erlendis þótt ekki séu margir sem rarl
hafa þessa leið með íslenskar minjar.
Almennt verður sagt um þetta verk að það er spennandi og margar
góðar hugmyndir em settar fram og rökstuddar. Gallinn er sá að ritgerð111
er full margbrotin, efnisþættir of margir og sumum því ekki gerð næg^e8
skil. Frásögnin er frjálsleg og laus við uppskrúfað mál, en stundum er
enskan illilega íslenskuskotin, auk þess sem fullmikð er af frágangsVI
Fyrsti hluti ritgerðarinnar heitir „The Natural Background." Þar er
reynt að útskýra vistfræðisjónarhomið, fjallað er um landafræði svæo
ins sem rannsaka á og einnig er gerður samanburður við svæði í Noregi-
kafla 1.2 fjaliar Bjami um skoðun sína á ritheimildum og vekur athygl' a
ýmsum þeim fyrirvömm sem nauðsynlegir em þegar verið er að nota
fomrit. Sérstaklega þó því þegar fomleifar em látnar staðfesta sögurnar
og öfugt. Stundum þykir mér þó Bjami ekki byggja á nægilega sterkum
gmnni í gagnrýni sinni og því er hægt að hengja sig í smáatriði. A bls.
nefnir hann sem dæmi að enginn þori að draga í efa „staðreyndir sein
komi fram í elstu heimildum s.s. Landnámu og íslendingabók. Eitt s
dæmi sé að Alþingi hafi verið stofnað árið 930. Hér er um að ræða mer 1
legt dæmi. Hvorki Landnáma né íslendingabók halda þessu fram. L311
náma nefnir aðeins eitt einasta ártal, 874 (Jakob Benediktsson, íslending3
bók, Landnámabók, íslensk fornrit f Rvík 1986, bls. cxxxv). Og í íslendinga
bók kemur klárlega fram að Hrafn Hængsson, sem tók lögsögu árið 9
gerði það næstur Úlfljóti, en hvergi segir hvenær Úlfljótur tók lögsogu
(Sbr. Jakob Benediktsson, bls. xl og bls. 9). Enda má sjá að í öllum vaI1
aðri sagnfræðiritum segja menn um 930 eða fyrir 930. Annað mál er P
hvað hefur grópast í þjóðarvitundina. Það er illvígari bábilja á þessu sv
sem fleirum. ^
Þá heggur maður eftir óljósum skilgreiningum s.s. alhæfingunni um
ísland hafi verið algerlega ósnortið af mannahöndum þegar landnám ho
En hvaða landnám er þá átt við? Er pöpum hafnað? Er verið að miða vi
9. aldar landnám? Eða eldra? Það er vitaskuld rétt að land er ósnorti
mönnum áður en þeir fyrstu koma þangað. Spumingin er þá miklu frein
ur: Hverjir urðu fyrstir?
Atriði af þessu tagi verða til þess, því miður, að gagnrýnendur hengr
sig í smáatriðin og sjá ekki stærri mynd verksins.
Annar hluti ritsins heitir „Geography" eða landafræði og þar se
Bjami fram tilgátu sína og afmarkar skilgreiningar á landkostum Ýmsa^(
Hann nefnir tvö svæði í Noregi (sem væntanlega táknar að hann gefur
að megnið af landnámsmönnum komi þaðan) og ber saman landko