SunnudagsMogginn - 20.06.2010, Síða 48

48 20. júní 2010
N
ei, ég er góð,“ sagði unga
stúlkan ákveðin þegar ég
bauð henni kökusneið. Þetta
þótti mér skrýtin yfirlýsing.
Ekki svo að skilja að vafi léki á því að
stúlkan væri góð en hvað það kom
kökunni við vissi ég ekki. Svo rann
upp fyrir mér að hún var í raun að af-
þakka veitingarnar sem ég þóttist viss
um að væru ljómandi góðar og af því
að mér þótti þetta svolítið skrýtin mál-
notkun og ágæt vinkona mín átti í hlut
setti ég upp skelmissvip og sagði: „Nei,
þú ert vond.“
Í stað þess að segja nei takk eða sama
og þegið, eins og lengstum tíðkaðist,
notar ungt fólk víst þennan tjáningar-
máta þegar það afþakkar veitingar eða
annan viðurgjörning. Og ekki nóg með
það. Önnur stúlka sem ég hitti á förn-
um vegi notaði nákvæmlega sömu full-
yrðingu þegar ég innti hana hlýlega
eftir því hvernig henni vegnaði. Í þetta
skipti kunni ég ekki við að segja að
hún væri vond af því að hún var mér
ekki eins nákomin og hin.
Það er alltaf spurning hvenær maður
maður gerir athugasemdir við málfar
annarra og hvernig aðferðum er beitt.
Þótt við íslenskukennarar séum
ófeimnir við að leiðrétta málvillur og
ambögur í ritgerðum og öðrum textum
sem nemendur láta frá sér fara held ég
að flestir veigri sér við að segja upp í
opið geðið á unglingum að þeir noti
skakkar orðmyndir, beygingar eða fari
rangt með orðatiltæki. Slíkt getur verið
niðurlægjandi, ekki síst þar sem aðrir
heyra til og unglingar eru almennt
vandir að virðingu sinni eins og aðrir.
Það eru heldur ekki bara þeir sem
sniðganga hefðbundnar reglur málsins
heldur líka rígfullorðið fólk. Sannleik-
urinn er líka sá að fólk hefur misjafn-
lega mikið næmi fyrir máli og hefur
líka fengið misgott máluppeldi í
bernsku ef svo má að orði kveða. Og
bögubósar hafa alltaf verið til. Virðu-
legur embættismaður lét hafa eftir sér í
útvarpsþætti um miðja síðustu öld að
bændur ættu ekki að láta á undan þeim
ám sem dræpu undan sér á vorin. Og
forstjóri sem ávarpaði starfslið sitt og
kynnti góðan árangur fyrirtækisins
sagði í lok ræðu sinnar að nú kæmi
hann að rósinni í pylsuendanum.
„Pabbi bannar mér alltaf að segja
ókei,“ sagði tæplega fimmtugur kunn-
ingi minn um daginn. Sjálf verð ég að
viðurkenna að þessi enskusletta hrýtur
stundum ómeðvitað út úr mér enda er
hún nánast komin á hvers manns varir.
Slangur er nefnilega bráðsmitandi og
getur komið yfir mann eins og þjófur
úr heiðskíru lofti eins og einn bögu-
bósinn lét hafa eftir sér í útvarpsviðtali
fyrir margt löngu. Og þegar barna-
börnin heilsa og kveðja með hæum og
bæum læt ég það óátalið af ótta við að
samskiptin verði þvingandi en nota
sjálf fallegu íslensku orðin sæl og bless
í von um að þau smiti líka út frá sér.
Sannleikurinn er sá að gott málupp-
eldi er heilmikil jafnvægislist, hvort
sem það fer fram á heimilum, kennslu-
stofum eða annars staðar. Þar tel ég
vænlegast til árangurs gott fordæmi og
hlýlegar ábendingar í stað vandlæt-
ingar og hroka sem sumum er tamt.
Samt gat ég ekki stillt mig um að setja
ofan í við stúlkuna sem afþakkaði
kökusneið með því að segjast vera góð.
Henni krossbrá þegar hún fékk það
óþvegið og áttaði sig á því að hún hefði
alveg eins getað sagt að hún væri snill-
ingur, einstök eða framúrskarandi.
Slíkt hefði hún aldrei látið út úr sér af
því að þetta er hógvær stúlka en vönd
að virðingu sinni og vill alls ekki sitja
undir því að hún sé vond þótt hún hafi
ekki lyst á kökusneið
Hvenær er
maður góður?
’
Sannleikurinn er sá
að gott máluppeldi er
heilmikil jafnvæg-
islist, hvort sem það fer
fram á heimilum, kennslu-
stofum eða annars staðar
Börnin á leikskólanum Álfaheiði í Kópavogi eru góð og þeim þykir kakan greinilega góð.
Morgunblaðið/Golli
Tungutak
Guðrun Egilsson
gudrun@verslo.is L
jósmyndabókin Laugavegurinn
verður gefin út í dag í tilefni af
kvennafrídeginum en hún er
síðasti hluti þrennu sem til-
einkuð er Laugaveginum fyrr og nú.
Bókin inniheldur ljósmyndir frá mynd-
listarsýningu og gjörningum sem fram
fóru á listahátíð 2009 en hugmyndin er
frá myndlistarkonunum í StartArt.
Harpa Björnsdóttir myndlistarkona,
ritstjóri bókarinnar, segir að konurnar í
StartArt hópnum hafi tekið að velta
Laugaveginum fyrir sér og í kjölfarið hafi
þær farið að skoða hina merku sögu
hans. „Á þessum tíma var Laugaveg-
urinn að drabbast niður, hverri búð á
fætur annarri var lokað og það var svo-
lítið að falla í gleymsku af hverju Lauga-
vegurinn heitir Laugavegurinn. Þær
vildu því kynna Laugaveginn upp á nýtt
fyrir fólki og jafnframt heiðra minningu
allra þeirra þvottakvenna sem Lauga-
veginn þrömmuðu svo áratugum og öld-
um skipti. Út frá því spannst þetta verk-
efni, myndlistarsýning og listgjörningar
sem ýmsir myndlistarmenn og listnemar
tóku síðan þátt í ásamt Listahátíð þann
23. maí 2009.
Sagan kallaði síðan á bók um þenn-
an mikilvæga listgjörning sem virðist
hafa veitt Laugaveginum byr undir báða
vængi enda hefur hver búðin sprottið
upp á fætur annarri undanfarið og það er
gaman að sjá að íslensk hönnun hefur
hreiðrað um sig í hjarta borgarinnar.“
Í bókinni eru tugir ljósmynda frá
fyrri tímum sem og af listaverkum sýn-
ingarinnar. Einnig er fjöldi ljósmynda frá
listgjörningum kvenna sem fram fóru í
Laugavegsgöngunni en þar var meðal
annars þvottur þveginn í gömlu laug-
unum í Laugardal. Í bókinni má auk-
inheldur finna fjölda texta eftir leiðandi
konur í þjóðfélaginu svo sem Vigdísi
Finnbogadóttur sem ritar inngangorðin,
Sigríði Þorgeirsdóttur heimspeking og
Margréti Guðmundsdóttur sagnfræðing.
„Margrét leiðir til að mynda lesand-
ann um sögu þvottakvennanna en þær
þræluðu sér út og unnu fyrir lítið endur-
gjald. Þær jafnvel létu lífið við erfiðið
enda var lítið hugsað um öryggi þeirra og
heilsu. Til dæmis drukknaði ófrísk kona í
grunnum læk á leið heim vegna þreytu
og örmæði í kringum aldamótin síðustu.
Baráttan við veðrið og náttúruna var oft
mjög erfið en þetta borgaði sig því með
suðuþvotti var hægt að halda hreinlæti
þokkalegu og þar með sjúkdómum í
skefjum. Margrét gefur sögunni mikla
dýpt en það eru fleiri flottar konur með
texta í bókinni, til dæmis hún Sigríður
Þorgeirsdóttir heimspekingur. Hún nær
að tengja sögu Laugavegarins og þvotta-
kvennanna við verkalýðsbaráttuna og
lyftir hugmyndafræði verkefnisins upp á
heimspekilegan grundvöll. Síðan var af-
skaplega gaman að fá fyrrverandi forseta
Íslands Vigdísi Finnbogadóttur til að rita
inngangsorðin.“
Það eru eflaust margir sem muna
eftir þvottalaugunum í Laugardalnum en
þar voru þvottahús allt til ársins 1976.
Þuríður Sigurðardóttir myndlistarkona
úr StartArt hópnum ólst upp í gamla
bænum í Laugarnesi en þar var engin
þvottaaðstaða né heitt, rennandi vatn.
„Ég man ekki öðruvísi eftir mér en með
mömmu að þvo þvottinn í laugunum.
Þar voru líka góðar sturtur þannig að við
vorum böðuð þar alveg þangað til við
vorum orðin nógu stór til að fara í sund-
laugarnar. Þetta var auðvitað gríðarlega
mikið fyrirtæki að koma öllum þvott-
inum og okkur fram og til baka frá
þvottahúsinu í Laugardalnum, sér-
staklega þegar við vorum minni. Síðan
fórum við nú að hjálpa henni meira er
við stækkuðum þó við höfum örugglega
oftar en ekki bara þvælst fyrir. Mamma
þvoði í laugunum allt þar til þær voru
lagðar af en þau bjuggu í gamla bænum
allt fram til 1980.“
Útgáfunni bókarinnar verður fagnað
í dag við þvottalaugarnar í Laug-
ardalnum samhliða hinni árlegu messu
Kvennakirkjunnar á kvennafrídaginn.
Messan er opin öllum og hefst klukkan
20:00 en eftir hana verður kaffi í Kaffi
Flóru.
Listgjörn-
ingar í
Laugavegs-
göngu
StartArt hópurinn stendur fyrir útgáfu á ljós-
myndabók um listgjörning og Laugavegsgöngu
sem fram fór í fyrra til heiðurs þeim þvottakon-
um er til lauga gengu forðum daga.
Ásgerður Júlíusdóttir asgerdur@mbl.is
Lesbók