SunnudagsMogginn - 18.07.2010, Blaðsíða 16

16 18. júlí 2010
Þ
ú hefur varað Íslendinga við því að ganga í
Evrópusambandið. Bretland hefur verið þar
innanborðs í næstum 40 ár og hefur því mikla
reynslu af verunni þar. Hvernig sáuð þið
Bretar málið fyrir ykkur þegar þið genguð í sambandið
á sínum tíma?
„Í fyrsta lagi er rétt að undirstrika að Ísland er fullvalda
ríki, þið eruð sjálfstætt fólk og þekkt fyrir það og þið eruð
sömuleiðis eitt elsta lýðræðisþjóðfélag heimsins. Sama
hvaða ákvörðun þið takið þá mun ég styðja ykkur. Ef þið
viljið nýta fullveldi ykkar til þess að afnema fullveldið þá
er það auðvitað ykkar ákvörðun. Ég segi þetta sem vinur
Íslands og vinur íslensks lýðræðis. Þegar þú sérð að vinur
er að fara að gera sömu mistök og þú sjálfur hefur þegar
gert þá er það minnsta sem þú getur gert að vara hann
við því.
Við Bretar gengum í Evrópusambandið, eða réttara
sagt forvera þess, í byrjun áttunda áratugar síðustu aldar
vegna örvæntingar og vonleysis. Þetta var vafalaust einn
versti tímapunkturinn í breskri nútímasögu. Við bjugg-
um m.a. við hrinu verkfalla og hrun í efnahagslífinu. Það
er útilokað að við hefðum samþykkt að ganga í sam-
bandið áratug áður eða áratug síðar. Við hefðum einfald-
lega ekki verið nógu svartsýn til þess. Þegar við gengum
til liðs við Evrópusambandið hugsuðum við sem svo að
það væri vissulega ýmislegt við það sem okkur líkaði ekki
en við myndum einfaldlega breyta því. Og í sannleika
sagt var enginn að reyna að telja okkur trú um að við
gætum breytt einhverju, við töldum okkur trú um það
sjálf.
Við töldum að innganga myndi hjálpa okkur efnahags-
lega, auka samkeppnishæfni okkar o.s.frv. en ekkert af
þessu gerðist hins vegar. Í stað þess að verða aðilar að
frjálsum markaði, eins og við héldum að við hefðum
samþykkt að verða, áttuðum við okkur á því að við vor-
um orðin hluti af markaði sem var byggður á gríðarlegu
regluverki sem varðaði jafnvel smæstu og ómerkilegustu
atriði daglegs lífs venjulegs fólks. Fólk hélt að málið
snerist um alþjóðlega samvinnu en gerði sér alls ekki
grein fyrir því að með því að ganga í Evrópusambandið
vorum við að gangast undir nýtt lagakerfi sem yrði æðra
okkar eigin lögum og væri ákveðið af fólki sem breskur
almenningur hefði ekkert yfir að segja.“
– Sjávarútvegsmálin vega þungt í umræðunni um
Evrópumál á Íslandi. Telur þú að Íslendingar gætu
fengið varanlega undanþágu frá sameiginlegri sjáv-
arútvegsstefnu Evrópusambandsins og haldið fullum
yfirráðum yfir auðlindum Íslandsmiða?
„Öll ríki Evrópusambandsins eru aðilar að sameig-
inlegri sjávarútvegsstefnu sambandsins. Lúxemburg er
aðili að henni þrátt fyrir að búa ekki yfir neinni strand-
lengju og hvað þá fiskimiðum. Fiskveiðistefnan nær ein-
faldlega jafnt til allra og samkvæmt henni eru fiskimið
skilgreind sem sameiginleg auðlind sem öll ríki Evrópu-
sambandsins eiga jafnan aðgang að. Því verður ekki
breytt. Það sem verður hins vegar gert í tilfelli ykkar Ís-
lendinga er að lögfræðileg viðbót verður látin fylgja að-
ildarsamningi ykkar þar sem mun koma fram að ekkert í
samningnum afnemi fullveldi Íslands yfir fiskimiðunum í
kringum landið, eitthvað á þá leið. Látið verður líta út
fyrir að þetta tryggi yfirráð Íslendinga yfir auðlindinni
ykkar í hafinu. Tímasetningin fyrir þetta útspil verður
vandlega valin. Allt í einu verður tilkynnt að tekist hafi
að ná frábærri niðurstöðu um sjávarútvegsmálin og að
fiskimiðin í kringum Ísland verði eingöngu fyrir íslenska
sjómenn. Síðan þegar þið eruð komin inn í Evrópusam-
bandið mun dómstóll sambandsins einfaldlega úrskurða
að þessi viðbót stangist á við sáttmála þess og dæma hana
ógilda.
Þetta hefur gerst í tilfelli flestra ríkja Evrópusam-
bandsins með einum eða öðrum hætti. Þetta er nákvæm-
lega það sama og gerðist t.d. í tilfelli okkar Breta varðandi
undanþágu frá reglum Evrópusambandsins um 48
stunda vinnuviku sem kveðið var á um í Maastricht-
sáttmálanum. Lögfræðingar okkar settu saman eins
skýran lagatexta og þeir gátu um að Bretland fengi und-
anþágu frá þessari reglu sem síðan fylgdi sáttmálanum.
Um tveimur árum síðar var látið reyna á þessa und-
anþágu sem við töldum okkur hafa samið um fyrir Evr-
ópudómstólnum og dómstóllinn felldi hana úr gildi.
Þetta er að mínu mati það sem þið Íslendingar eigið í
vændum og þið þurfið að vera undir það búnir.
Fáir vinir á Evrópuþinginu
– Ísland var til umræðu á Evrópuþinginu nýverið þar
sem þingið fagnaði umsókn íslenskra stjórnvalda og
lagði ennfremur áherslu á ákveðin skilyrði af hálfu
þess vegna umsóknarinnar. Þú tókst þátt í þessum um-
ræðum. Hvað geturðu sagt mér um það mál?
„Í fyrsta lagi er rétt að geta þess að Ísland á ekki marga
vini á Evrópuþinginu vegna þess að árum saman litu
flestir sem þar hafa setið árangur ykkar Íslendinga utan
Evrópusambandsins hornauga. Þeir litu svo á að þið
hefðuð alla kostina við veru í sambandinu en tækjuð ekki
þátt í öðrum hlutum þess. Þegar þið síðan lentuð í þess-
um erfiðleikum með bankana ykkar komu margir þeirra
til mín, vegna þess að ég er þekktur fyrir að vera mikill
stuðningsmaður Íslands, og hlökkuðu yfir því að ykkur
gengi ekki nógu vel og sögðu að þið hefðuð í raun fengið
það sem þið ættuð skilið. Nú þyrftuð þið að ganga í Evr-
ópusambandið og uppfylla skilyrði sambandsins enda
væri kominn tími til. Það sem hefur angrað þá er sú stað-
reynd að ef lítið land eins og Ísland getur náð slíkum ár-
angri utan sambandsins eins og þið hafið gert á undan-
förnum áratugum þá gæti það leitt til þess að ríkin telji
hag sínum ekki best borgið innan Evrópusambandsins.
Þessi afstaða lýsti sér einmitt vel í umræðum um Ísland
á Evrópuþinginu á dögunum þar sem þingmenn tengdu
tvö algerlega óskyld mál við inngöngu í Evrópusam-
bandið, annars vegar hvalveiðar og hins vegar svokallaða
Icesave-deilu við bresk og hollensk stjórnvöld.
– Það má segja að Evrópusambandið standi á
ákveðnum tímamótum og að framtíð þess sé að mörgu
leyti óljós. Telurðu að sambandið eigi framtíðina fyrir
sér?
„Evrópusambandið glataði lýðræðislegri réttlætingu
sinni endanlega þegar franskir og hollenskir kjósendur
höfnuðu stjórnarskrá sambandsins í þjóðaratkvæða-
greiðslum árið 2005 og ráðamenn í Brussel kusu að hunsa
þær niðurstöður. Það má færa rök fyrir því að þeim
punkti hafi verið náð áður, en eftir þjóðaratkvæðin í
Frakklandi og Hollandi getur enginn haldið því fram að
almenningur í ríkjum Evrópusambandsins sé hlynntur
þeirri þróun sem átt hefur sér stað síðan þá. Hætt var við
sjö þjóðaratkvæðagreiðslur vegna þess að allir vissu að
niðurstaðan yrði ekki sú sem forystumenn sambandsins
vildu ná fram. Þeir beinlínis sögðu að það yrði að koma
málinu í gegn án þess að fólk fengi að segja álit sitt á því
vegna þess að því yrði annars hafnað. Evrópusambandið
er komið á það stig að vera nánast algerlega sama um af-
stöðu almennings. Litið er á almenningsálitið fyrst og
fremst sem hindrun sem þurfi að komast framhjá fremur
en ástæðu til þess að endurmeta stefnuna. Ég á satt best
að segja ekki von á því að Evrópusambandið verði lengur
til staðar eftir 20 ár.“
– Þú hefur verið talsmaður þess að Bretland segi
skilið við Evrópusambandið. Telurðu líklegt að það eigi
eftir að gerast?
„Hver einasta skoðanakönnun í Bretlandi undanfarin
ár hefur sýnt að Bretar vilji ganga úr Evrópusambandinu.
Ég er ekki í vafa um að ef þjóðaratkvæði færi fram á
morgun myndum við yfirgefa sambandið. Engir af stóru
stjórnmálaflokkunum í Bretlandi stefna hins vegar að því
að slíkt þjóðaratkvæði verði haldið. Hins vegar er ljóst að
stjórnmálaflokkar geta ekki hunsað vilja almennings að
eilífu. Og þegar að því kemur að við segjum skilið við
Evrópusambandið þá vona ég að samband okkar við það
verði með hliðstæðum hætti og ykkar. Ekki nákvæmlega
eins en þannig að við höfum aðgang að mörkuðum Evr-
ópusambandsins en stöndum utan við pólitíska samrun-
ann innan þess og getum með sjálfstæðum hætti samið
við ríki utan þess um viðskipti. Satt að segja held ég að sú
leið sem Svisslendingar fóru sé talsvert betri en aðildin að
Evrópska efnahagssvæðinu eins og þið búið við. Þeir
þurfa ekki að taka upp neitt regluverk frá Evrópusam-
bandinu nema í gegnum tvíhliða samninga. Hins vegar er
ljóst að það magn regluverks sem þið þurfið að taka yfir
sem aðilar að EES er mjög lítið samanborið við ríki innan
Evrópusambandsins.“
Vinir vara
vini sína við
Sem þingmaður á Evrópuþinginu fyrir breska Íhalds-
flokkinn hefur Daniel Hannan verið mjög gagnrýninn á
starfsemi Evrópusambandsins. Þá hefur hann verið
talsmaður þess að Bretar segi skilið við sambandið.
Viðtal
Hjörtur J.
Guðmundsson
hjorturjg@mbl.is
Dan
þing
Íhald