SunnudagsMogginn - 08.08.2010, Blaðsíða 34

34 8. ágúst 2010
S
tefán Leifur Rögnvaldsson er fæddur og uppalinn
á Leifsstöðum í Öxarfirði en hann er bóndi þar
ásamt eiginkonu sinni, Huldu Hörn Karlsdóttur
og fjórum börnum. Stefán hefur starfað með
Vinstri grænum og komið að sveitarstjórnarmálum um
árabil. Hann sagði sig hins vegar úr VG eftir að Alþingi
samþykkti að hefja viðræður um inngöngu í Evrópusam-
bandið.
Stefán var ósáttur við sameiningu fjögurra sveitarfélaga
árið 2006 er sveitarfélagið Norðurþing varð til við sam-
einingu Húsavíkurbæjar, Kelduneshrepps, Öxarfjarð-
arhreppsog Raufarhafnarhrepps. Hann er ekkert sáttari
við sameininguna í dag fjórum árum síðar.
„Ég hef alltaf haft ákveðnar efasemdir um sameiningar
sveitarfélaga líkt og í Norðurþingi þar sem menn eru nán-
ast neyddir til þess að sameinast allt í krafti hagræðingar.
Fólki er sagt að þetta eigi að auka þjónustu innan sveitar-
félagsins en fyrir hverja? Ekki fyrir þá sem búa lengst frá
aðalþéttbýliskjarna sveitarfélagsins,“ segir Stefán.
Hann bætir við að ef sameining sé felld þá sé kosið að
nýju.
Þegar sameiningin var samþykkt í janúar 2006 var
kosningaþátttakan mest í Öxarfjarðarhreppi og Keldu-
neshreppi en um leið andstaðan mest við sameiningu.
Allir ætluðu að græða á álinu
Stefán telur að það sem hafi ýtt undir að sameiningin var
samþykkt hafi verið að allir hafi ætlað að græða á álinu.
„Ég held að Norður-Þingeyjarsýsla hafi verið miklu
betur stödd sem ein heild heldur en að taka Húsavík með
sem var hálfgert á hausnum. Á þeim tíma þegar samein-
ingin var samþykkt átti álið að bjarga öllu til að mynda á
Kópaskeri og Raufarhöfn.
Ég held að stundum komi upp slíkar væntingar hjá
mönnum, að þeir sjái fram á bjartari tíð þrátt fyrir að
undirmeðvitundin segi þeim að þetta breytist ekki. Það
skiptir engu hversu mörg sveitarfélög sameinast. Það sem
skiptir máli er hve mikið fé þau hafa til ráðstöfunar.
Það mætti kannski segja að Húsavíkurbær hefði í raun-
inni yfirtekið okkur því þeirra kennitala var notuð á nýja
sveitarfélagið svo og þeirra byggðarmerki,“ segir Stefán.
Hann segir að sú breyting sem hann upplifi eftir sam-
einingu sé að gjöldin hafi hækkað, til að mynda hafi sorp-
hirðugjald margfaldast, og skuldirnar hafi síður en svo
minnkað. Það hins vegar sé rétt að oft sé erfitt að fá fólk
til þess að taka þátt í sveitarstjórnarmálum í smærri
sveitarfélögum, til að mynda að taka sæti á framboðs-
listum.
Hann hafi sjálfur tekið þátt í sveitarstjórnarmálum og
eftir sameiningu þýðir nefndarseta það að á meðan Hús-
víkingurinn getur farið úr sinni vinnu klukkan 16 til að
mæta á fund þá þurfi hann að fara að heiman klukkan 15.
Eftir fundinn þá á hann eftir að keyra klukkutíma heim.
Fyrir íbúa á Raufarhöfn er hægt að tvöfalda þennan tíma
sem það tekur að koma sér til og frá fundum. Þetta ýti
ekki undir áhuga fólks á að taka þátt í nefndarstörfum á
vegum sveitarfélagsins.
Álverið orðið að einhverri þráhyggju
Að sögn Stefáns er álverið á Bakka orðið að ákveðinni
þráhyggju sem hefur skaðað aðra uppbyggingu atvinnu-
lífs á svæðinu í mörg ár. „Menn sitja og bíða eftir því að
þetta stórkostlega gerist og ég held að þetta sé hrein og
klár þráhyggja hjá þeim sem sjá ekkert annað í framtíð-
arsýn Norðurþings en álframleiðslu.“
Stefán segir að svo virðist sem það breyti engu að tölur
frá Austurlandi sýni slæma skuldastöðu sveitarfélaga
þrátt fyrir álversuppbyggingu. Stór fyrirtæki hafi farið í
þrot og Íbúðalánasjóður hafi þurft að leysa til sín fjölbýlis-
hús t.d. á Egilsstöðum þar sem húsbyggjandinn fór í þrot
vegna þess að íbúðirnar seldust ekki.
„Þetta er svipað og hjá þeim sem fer upp í bíl án þess að
nota bílbelti. Viðkomandi segir það komi ekkert fyrir sig –
bara einhverja aðra. Hugsunin er sú sama varðandi álver á
Bakka. Nei, við gerum ekki sömu mistök og þeir fyrir
austan.“
Eins er algengt viðhorf hjá Húsvíkingum sem Stefán
hefur rætt við að þeir eru ekkert sérstaklega hlynntir ál-
veri en það sé bara ekkert annað í stöðunni.
„Þá spyr maður hvers vegna er ekkert annað í stöð-
unni? Ég tel að þetta sé alrangt og hef góðar heimildir fyrir
því að það hafa komið fyrirspurnir frá fleiri fyrirtækjum
um að koma með annars konar iðnað á svæðið. En með
viljayfirlýsingu Norðurþings og Alcoa er búið að koma í
veg fyrir möguleika annarra fyrirtækja á að fá aðgang að
orkunni.
Stefán er sannfærður um að Alcoa vilji stækka þrátt
fyrir að byrjað sé með 250 þúsund tonn. Það þýði að virkja
þurfi jökulárnar á Norðurlandi. Er skynsamlegt að eyða
allri auðnýtanlegri orku næstu fimmtíu árin bara í þetta
verkefni? segir Stefán.
„Ég sé fyrir mér að orkan okkar verði nýtt af mörgum
smærri fyrirtækjum, því margt smátt gerir eitt stórt. Ég sé
fyrir mér stórfellda gróðurhúsarækt og heilsutengda
ferðaþjónustu þar sem gestum verði eingöngu boðið upp á
matvæli sem framleidd eru á svæðinu og svo verði farið
með fólkið í skoðunarferðir á rafmagns- eða vetn-
isbílum.“
Batnar með betri samgöngum
Vegakerfið á Melrakkasléttu er Stefáni hugleikið líkt og
öðrum viðmælendum Morgunblaðsins á þessu svæði. Er
svo komið að í sumar hefur fólk verið beðið um að aka
ekki á bílum út á Melrakkasléttu sem þeim er annt um
vegna þess hve vegurinn er lélegur. Nú síðar í mán-
uðinum verður hins vegar nýja leiðin um Melrakkasléttu
opnuð, svonefnd Hófaskarðsleið.
Stefán segir að nýja leiðin muni bæta samgöngur til
muna og að þungaflutningnar muni færast þangað. Hann
telur hins vegar nauðsynlegt að halda gamla veginum við
ef einhver áhugi sé á því að ferðamenn skoði sig um úti á
Sléttu. Enda séu næg tækifæri fyrir hendi á þessu land-
svæði sé áhugi fyrir hendi til að nýta þau.
En með því að setja upp álver á Bakka sé mögulega ver-
ið að hindra uppbyggingu ferðaþjónustu á Melrakka-
sléttu. Ekki sé skilningur á því að það sé margt fólk sem
vill koma hingað til lands til að sjá ósnortna náttúru.
Ekki nóg að auglýsa ósnortna náttúru
Hann segir að ekki sé nóg að auglýsa að náttúran sé
ósnortin – hún verði að vera ósnortin.
„Fólk er ekki endilega að sækjast eftir þægindum og
skemmtigörðum þegar það kemur hingað. Til að mynda
hef ég rekið mig á það síðan Brunná í Öxarfirði fór í út-
leigu að veiðimennirnir vilja ganga meðfram ánni og
njóta kyrrðarinnar í stað þess að fá akveg meðfram ánni.
Það er ekki áreiti sem fólk vill heldur njóta þess ósnortna
og fallega sem landið okkar hefur upp á að bjóða.“
Fjölmargar jarðir á Íslandi voru seldar í góðærinu,
bændur brugðu búi og fluttu á mölina. Aldrei áður hafði
fengist annað eins verð fyrir jarðir á landsbyggðinni enda
mjög í tísku hjá þeim efnameiri að eiga athvarf í sveita-
sælunni.
Að sögn Stefáns var þetta hins vegar ekki algengt í Öx-
arfirði og Kelduhverfi og fáar jarðir voru seldar á þessu
svæði. Flestar þeirra jarða sem skiptu um eigendur voru í
eyði þannig að þetta hafði lítil áhrif á búsetu á svæðinu.
Góðærið birtist í hærri yfirdrætti
Atvinnuleysi hefur ekki aukist á þessu svæði eftir hrun
bankanna haustið 2008 líkt og gerðist á suðvesturhorni
landsins.
„Hið svo kallaða góðæri birtist okkur hér í því að í stað
þess að eiga auðvelt með að fá 50 þúsund króna yfirdrátt-
arheimild varð auðvelt að fá 500 þúsund króna yfirdrátt-
arheimild. Aðgengi að lánsfé varð auðveldara en tekj-
urnar jukust ekki að sama skapi.“
Hann telur að bændur á þessu svæði hafi ekki tekið
þátt í því lífsgæðakapphlaupi sem var á góðæristímanum.
Ekki hafi verið mikið fjárfest í nýjum búvélum, sem sé
eins gott þar sem lán vegna slíkra vélakaupa hafa farið illa
með ýmsa bændur þar sem flest lánanna voru geng-
istryggð.
Að sögn Stefáns fylgdist fólk á þessu svæði með úr fjar-
lægð þegar góðærið reið yfir. En hins vegar hafi hrunið
haft áhrif á lífsafkomu þess líkt og annarra landsmanna.
Þar skipti miklu sú mikla verðhækkun sem varð á öllum
aðföngum, til að mynda áburði. Til að mynda kostaði
áburður bændur á Leifsstöðum 825 þúsund krónur árið
2007. Ári síðar kostaði sama magn af áburði 1.400 þús-
und.
Í fyrra hafi fyrirtækið Búvís komið á móts við bændur
og flutt inn einn skipsfarm af áburði fyrir bændur á norð-
austurhorni landsins. Var Búvís fyrsta fyrirtækið til að
birta verð á áburði það árið en stóru innflytjendurnir gáfu
síðan út talsvert hærra verð og vonlaust var fyrir bændur
að fá þá til þess að hnika því til. En þegar ljóst að þetta
litla fyrirtæki, Búvís, gat fyllt skip af áburði og selt þá
fylgdu þeir á eftir og lækkuðu sitt verð.
Stefán segir að áburðurinn sem þau á Leifsstöðum
keyptu í fyrra hafi verið ódýrari hvert tonn kominn heim
á hlað heldur en tonnið af áburðinum á hafnarbakkanum
Sameining
sveitarfélaga
svipað og
aðild að ESB
Stefán Rögnvaldsson, bóndi á Leifsstöðum í Öxarfirði er
harður andstæðingur aðildar að Evrópusambandinu.
Morgunblaðið/Gúna
Verð á áburði til bænda hefur hækkað gríðarlega frá hruni en afurðaverð hefur hins vegar ekki hækkað að sama skapi.
’
Mín sýn er sú að við samein-
ingu sveitarfélaga er talað um
að verða hluti af samfélagi og
geta haft áhrif. En hvaða áhrif hefur
fólk á Raufarhöfn á Húsavík þar sem
íbúarnir eru margfalt fleiri? Það er
eins með ESB. Hvaða áhrif höfum við
Íslendingar þegar við erum orðnir
hluti af heild Evrópusambandsins?"