SunnudagsMogginn - 15.08.2010, Side 20

20 15. ágúst 2010
nokkurskonar vararafstöð, þannig að hann geti bjargað
sér um ný batterí.
„Þetta er gríðarlega flókið kerfi og ef straumur
minnkar, þá lætur tækið vita með háu merki,“ segir
Gunnar. „Sjúklingurinn er meðvitaður um þetta og hans
nánasta umhverfi. Og það er rétt að geta þess líka, að
dælan gefur engan púls, heldur er þetta stöðugt flæði. Ef
þú setur höndina á slagæð á hálsinum eða úlnliðnum, þá
finnurðu engan hjartslátt, því það er síflæði á blóðinu og
hann fær meðalblóðþrýsting.“
– Hann er eins og Grímhildur grimma í bókunum um
Steina sterka!
„Já, það má segja það,“ segir Gunnar. „Það hafa ein-
mitt komið upp svipaðar aðstæður með þessa sjúklinga.
Það sofnaði maður á biðstofu, sem var með svona dælu
og var nokkuð fölur yfirlitum. Þá kemur vaktmaður, at-
hugar púlsinn og karlinn vaknaði við að búið var að
henda honum í gólfið og vaktmaðurinn ætlaði að blása
hann og hnoða. Hann hélt að hann væri látinn. En það er
búið að rannsaka þessar dælur ofan í kjölinn og það
virðist ekki hafa nein slæm áhrif á líkamann eða líffærin
að búa við þetta.“
– Hvenær nýtist hjartadælan?
„Þegar komin er alvarleg hjartabilun í vinstri sleg-
ilinn,“ segir Gunnar. „Það pumpar svo litlu blóði að líf-
færin eru farin að bregðast, vart verður mikillar mæði,
ofboðslegs þrekleysis, nýrnabilunar, seinna lifrarbilunar
og lungnabjúgs. Dælan styður við vinstri slegilinn. Hún
tekur við blóðinu, þar sem það kemur inn í hjartað,
tæmir úr vinstri sleglinum og þeytir því áfram í gegnum
græðling sem saumaður er á ósæðina. Hún getur séð um
að dæla allt að níu lítrum á mínútu og tekið alveg yfir
blóðflæðið, meira að segja við talsverða áreynslu. Í hvíld
hjá meðalmanni dælir hjartað um fimm lítrum á mínútu,
en hjá sjúklingnum okkar sér dælan núna um að dæla
90% af öllu blóði út í líkamann.“
Eykur lífsgæði og lífshorfur
Þetta hefur haft gífurlega jákvæð áhrif á lífslíkur og lífs-
gæði þess hjartasjúklings, sem nú er með hjartadælu hér
á landi. „Öll líffærin dafnar vel, nýrnabilunin sem hann
var kominn með er horfin, nóg blóðflæði er til nýrn-
anna, þrekið er komið aftur og mæðin minni,“ segir
Gunnar. „Honum líður eins og venjulegum manni sem
reynir hæfilega á sig. En hjartað í honum; slegillinn er
skemmdur og hann er ekkert að ná bata. Þannig að
framtíðarlausnin er að fá nýtt hjarta. En dælan forðar
honum frá alvarlegum veikindum, sem hefðu þýtt að
hann hefði ekki þolað hjartaskipti, nema með mikilli
áhættu. Nú getur hann beðið eftir hjarta í rólegheitum
og fengið gott líffæri, og líkaminn verður kominn í
toppástand þegar hann tekst á við það, sem er mikilvægt
því hjartaígræðsla er stór aðgerð.“
– Hversu lengi endist pumpan?
„Við vorum með konu úti sem hafði verið fjögur ár
með þessa dælu,“ svarar Gunnar. „Það var lengsti tím-
inn hjá okkur. En þar er byrjað að setja dæluna í fólk sem
lokaúrræði. Það fær dæluna ígrædda og gengur með
hana þar til það deyr. Þá er ég að tala um fólk sem hefur
kannski 10% líkur á að lifa í eitt ár, heilsan er orðin svo
léleg, en eftir að það fær dæluna eru 70% á lífi eftir þrjú
ár. Þetta eru sjúklingar í verra ásigkomulagi en þeir sem
við veljum hér heima; hér notum við dæluna sem brú
fram að hjartaígræðslu. Þá er biðtíminn eitt til tvö ár.“
– Þegar þetta er lokaúrræði, er þá fólk komið yfir
ákveðinn aldur?
„Já, almennt er aldurstakmark á líffæraflutningum í
Evrópu. Í Bretlandi var það lengi 60 ár og í Skandinavíu
hefur það verið 65 ár. Aldurshindranirnar fyrir því að
samþykkja fólk í líffæraígræðslu eru fyrst og fremst
vegna skorts á líffærum. Þess vegna eru líffærin frekar
sett í yngra fólk sem á meiri möguleika.
Ég veit um bónda sem gekk með dæluna í tvö ár, þetta
var næsta kynslóð á undan þeirri dælu sem þú sást í dag,
og honum leið svo vel að hann lét taka sig af ígræðsl-
ulistanum – bústörfin toguðu,“ segir Gunnar brosandi.
„Hann lenti í því einn daginn, að honum var farið að líða
illa á traktornum, hjartað var farið að pumpa sjálft og
slokknað á dælunni, þá fór hann til bóndans á næsta bæ,
vírarnir höfðu farið í sundur og þeir lóðuðu þá saman
sjálfir á verkstæðinu. Ég hefði ekki trúað þessu, ef ég
hefði ekki séð víravirkið sjálfur. Svo var hann kominn
með hægri hjartabilun og þá samþykkti hann að fara í
hjartaskipti. Þannig að þetta er margþætt vandamál.“
Hann segir að hjartabilunarsjúklingar séu vaxandi hóp-
ur, stór og erfiður viðureignar, með lítil lífsgæði og lífs-
horfur, en nú þegar dælan hafi verið samþykkt sem
lokaúrræði bæði í Evrópu og Ameríku, þá sé búið að færa
því fólki fimm ár í viðbót með miklum lífsgæðum.
„Þannig að þetta er það sem farmtíðin ber í skauti sér.
Þess vegna eru miklir peningar í spilinu, þetta er dýrt,
en býður upp á mörg tækifæri.“
Blaðamaður og ljósmyndari fylgdust með hjartaþræðingu á hjarta- og æðaþræðingarstofu. Þarna er Jón Högnason hjarta-
sérfræðingur til hægri að setja inn tvíhólfa hjartagangráð, ásamt Tómasi Guðbjartssyni hjartaskurðlækni. Sjúklingurinn er
vakandi meðan á aðgerðinni stendur og í samskiptum við þá á bak við sóttvarnardúkinn.
Hjartasérfræðingur setur
inn rafhlöðubox, sem er leitt
með vírum niður að hægri
gátt hjartans og niður í
hægri og vinstri slegil.
 Hjartabilun er sjúkdómsástand sem skapast þegar hjarta-
vöðvinn getur ekki sinnt meginhlutverki sínu, sem er að taka
við og dæla blóði til líffæra líkamans.
 Undir þessum kringumstæðum geta mörg líffæri líkamans
ekki starfað eðlilega. Megineinkenni hjartabilunar eru
mæði, bjúgsöfnun, magnleysi og skert þrek.
 Algengustu orsakir hjartabilunar eru kransæðasjúkdómur,
háþrýstingur, lokusjúkdómar, meðfæddir hjartagallar og
ýmsir hjartavöðvasjúkdómar.
 Á síðustu árum hefur tíðni hjartabilunar farið vaxandi. Þetta
kann að stafa af því að lífshorfur sjúklinga með hina ýmsu
hjartasjúkdóma hafa batnað. Auknar lífslíkur valda því að
meiri hætta er á að hinir ýmsu hjartasjúkdómar þróist yfir í
langvinna hjartabilun. Tíðni hjartabilunar fer vaxandi með
aldri og stærstur hluti sjúklinga með hjartabilun er aldraðir
einstaklingar.
 Mismunandi er hversu alvarleg sjúkdómseinkennin eru.
Sumir sjúklingar geta lifað nokkuð eðlilegu lífi þótt áreynslu-
geta sé skert, en aðrir hafa veruleg sjúkdómseinkenni, jafn-
vel í hvíld. Langtímahorfur við alvarlega hjartabilun eru oft
slæmar, að því leyti er hjartabilun stundum alvarlegara
vandamál en mörg illkynja krabbamein.
 Í mörgum tilvikum er hjartabilun langvinnt ástand þar sem
lífsgæði eru mjög skert. Grundvallaráhersla er lögð á að
meðhöndla undirliggjandi hjartsjúkdóm enda er hann rót
vandans. Í fæstum tilvikum er unnt að lækna hjartabilun.
 Hægt er að halda einkennum í skefjum með lyfjameðferð og
hafa rannsóknir síðustu ára sýnt að sum lyf bæta horfur auk
þess sem þau draga úr sjúkdómseinkennum. Lyfjameðferð
er þó oft umfangsmikil, vandmeðfarin og krefst nákvæms
eftirlits.
 Innlagnir á sjúkrahús eru tíðar meðal einstaklinga með lang-
vinna hjartabilun. Á síðustu árum hafa orðið miklar framfarir
í skurðaðgerðum sem geta komið að gagni við hjartabilun.
Hjálpardælur af ýmsu tagi hafa verið græddar í sjúklinga og
jafnvel gervihjörtu. Þá er hjartaígræðsla stundum möguleg
hjá sjúklingum með alvarlega hjartabilun á lokastigi.
 Með forvörnum er hægt að draga úr tíðni hjartabilunar. Það
verður best gert með fækkun áhættuþátta svo sem reyk-
inga, háþrýstings, hárrar blóðfitu, sykursýki og offitu.
Hjartabilun