Morgunblaðið - 16.03.2010, Blaðsíða 18

18 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MARS 2010
ÚR Stjórnarsátt-
mála VG og Samfylk-
ingar, 10. maí 2009:
„Þessi ríkisstjórn mun
ekki velta vandanum
yfir á þá verst settu í
samfélaginu, né leggja
byrðarnar á börnin
okkar með því að
skjóta vandanum á
frest. Samhliða end-
urreisninni er mik-
ilvægt að unnið sé
markvisst að því í samvinnu allrar
þjóðarinnar að leggja grunn að
nýrri sókn í íslensku atvinnulífi.“
Fjármálaráðherra hefur játað að
hann sé orðinn þreyttur á kjaftæði
um að ríkisstjórnin uppfylli ekki lof-
orð sín. Ákall þjóðarinnar um úr-
bætur er að mati ráðherrans mark-
laust tal. Skoðanasystkin
Steingríms í þessum efnum eru
örugglega enn færri en þau 1,8%
þjóðarinnar sem greiddu atkvæði
með samningum hans um Icesave.
Hafa ber í huga að:
BSRB segir: „Marg-
ar fjölskyldur standa
nú ráðþrota frammi
fyrir sífellt hækkandi
afborgunum af lánum
og sjá ekki fyrir end-
ann á fjárhags-
vandræðum sínum. Þau
úrræði sem nú eru í
boði af hálfu stjórn-
valda henta einungis
hluta heimila. Stjórn-
völd verða að grípa til
markvissra aðgerða til
að taka á vanda heim-
ilanna – styrkja kaupmátt launa og
stuðla jafnframt að sem víðtækastri
sátt í samfélaginu.“
Samtök iðnaðarins segja: „Þessa
kyrrstöðu verður einfaldlega að
rjúfa. Hækkun skatthlutfalla á fall-
andi skattstofna dýpka kreppuna og
minnka líkur á endurreisn efna-
hagslífsins.“
Samtök atvinnulífsins segja: „Þol-
inmæði fólks og fyrirtækja er á
þrotum. Grípa verður til aðgerða í
atvinnumálum.“
ASÍ segir: „Skýr krafa er uppi
um meira réttlæti í lausnum á
skuldavanda heimilanna, krafa er
um bráðaaðgerðir í atvinnumálum.
Við verðum að lifa af skammtímann
til að njóta þeirra gæða sem kunna
að verða í framtíðinni.“ Einstakir
stjórnarþingmenn segja: „Við setj-
um skilyrði fyrir stuðningi okkar við
ríkisstjórn Jóhönnu Sigurð-
ardóttur.“
Hvað velur því að ríkisstjórnin
bregst ekki við þessum áköllum?
„Ég er orðinn þreyttur á þessu
kjaftæði“ segir Steingrímur J. Sig-
fússon fjármálaráðherra. Fullkomin
uppgjöf blasir við.
Það er úrræðalaus maður og ekki
til varðstöðu fallinn sem þannig tal-
ar. Þreyttur maður leggur ekki eyr-
un við því sem við hann er sagt.
Þreyttur maður er sjálfum sér og
öðrum til ama. Þreyttur maður ger-
ir sjálfum sér og öðrum best með
því að víkja.
Þreyttur maður
verður að víkja
Eftir Kristján Þór
Júlíusson
Kristján Þór
Júlíusson
» Þreyttur maður
er sjálfum sér og
öðrum til ama. Þreyttur
maður gerir sjálfum
sér og öðrum best
með því að víkja.
Höfundur er alþingismaður.
Í sjónvarpsþættir
Egils Helgasonar,
Kiljunni, miðvikudag-
inn 10. mars lék Bragi
í Bókinni listir sínar
að vanda; að þessu
sinni rifjaði hann upp
ýmislegt um banda-
ríska hermálaráðherr-
ann James Forrestal
sem lést voveiflega
vorið 1949. Í upphafi
síðari heimsstyrjaldar
gerði Roosevelt forseti þennan
auðuga kaupsýslumann að flota-
málaráðherra, fyrst til aðstoðar,
síðan höfuðábyrgan. Tveim árum
eftir styrjaldarlok skipaði Truman
hann í nýstofnað embætti varn-
armálaráðherra en rak hann
nokkru eftir endurnýjaða embætt-
istöku sína snemma árs 1949.
Greinir höfðu verið með þeim og
svo hafði Forrestal samið við
keppinaut Trumans í forsetakjöri,
repúblikanann Dewey, að hann
mundi halda stöðu sinni þótt for-
setaskipti yrðu sem miklar líkur
þóttu til en ekki varð. Brottvikn-
ingin á að hafa komið ráðherranum
mjög á óvart og valdið hugarangri.
Eftir lát Forrestals voru dagbækur
hans gefnar út; þar má lesa að
Ólafur Thors vann að því á útmán-
uðum 1946 að tryggja Bandaríkja-
stjórn herstöðvaréttindi á Íslandi.
Vel fór á því að Bragi skyldi
geta um sjöttarbrag Sófóklesar
þann sem á að hafa verið síðasta
lesning Forrestals og í þáttarlok
flutti Egill úr kvæðinu í þýðingu
Helga Hálfdanarsonar; hér er ann-
að brot:
skertur á viti af völdum guða
svo veitist ei bót,
stríðshetja sú er þú sendir
um sæ gegn fjandmanna her,
hann þreyr við einsemdar ömurleik
í órum síns brjálaða hugar,
sem vinum hans veldur sorg.
Ekki fór hjá því að mér, öldnum
skarfi, léti nafn ráðherrans kunn-
uglega í eyrum, reyndar hafði ég
einmitt verið að endurlesa upp-
vaxtarsögu Sigurðar A. Magn-
ússonar þar sem hans er getið í
umfjöllun um þjóðfrelsismálin
1948-1949: „Í Washington gekk
Rússahræðslan svo nærri geð-
heilsu James Forr-
estals hermálaráð-
herra að hann varpaði
sér útum glugga á
sjúkrahúsi og týndi
lífinu.“ (Úr snöru fugl-
arans s. 85.) Þetta stef
að Forrestal hefði lát-
ið eigin áróður form-
yrkva sína sálarljóra
var margítrekað í póli-
tískri umræðu á Ís-
landi á þeim tíma og
lengi síðan. Það festist
í minni.
Skömmu fyrir páska
1949 bárust þær fregnir um ver-
öldina að nýafsettur hermálaráð-
herra Bandaríkjanna hefði bilast á
geði þar sem hann dvaldist sér til
hvíldar og heilsubótar suður í Flór-
ída; hann hafi 8. apríl rokið upp úr
rúmi sínu og út á götu þegar
brunaliðið þaut hjá og hrópað að
Rauði herinn hefði gert innrás,
Rússar væru komnir í bæinn. Sem
betur fer hefði Forrestal náðst og
væri nú vakað yfir honum því að
óttast væri að hann svipti sig lífi. –
Fljótlega eftir þetta mun Forrestal
hafa verið fengin vist á sjúkrahúsi
flotans í bænum Methesda í Mar-
íulandi og þar á honum að hafa
tekist að farga sér aðfaranótt 22.
maí. Sögninni um Rússahróp For-
restals í veikindunum er hafnað í
opinberum ævisögum og hún talin
óhróður dálkahöfundarins fræga
Drew Pearson sem lengi hafði átt í
útistöðum við ráðherrann. Aldrei
hefir þó tekist að kveða orðróminn
niður.
Dauðdagi hermálaráðherrans
var rannsakaður af sérstakri nefnd
og niðurstaða birt um haustið en
þá ágrip eitt: fall ofan úr eldhús-
glugga á 16ándu hæð niður á þak
3ju hæðar sagt dánarorsök, ekkert
um nánari tildrög. Fólk mundi eftir
Rússahrópunum og taldi manninn
hafa verið gripinn ofsóknaræði en
staðfesting fékkst ekki. Aðrar
bollaleggingar létu á sér kræla svo
sem að hann hefði af ráðnum og
óbrjáluðum hug stytt sér aldur,
hugsanlega vegna rökstudds ótta
við óvini sem um hann sætu, og
einnig komu upp raddir um að
honum hefði verið ráðinn bani.
Nærtækt var að ætla að sovét-
stjórnin hafi viljað launa honum
lambið gráa, svo stóran þátt sem
Forrestal átti í því að breikka bilið
milli fyrrverandi bandamanna eftir
heimsstyrjöldina og leiddi til kalda
stríðsins. En var þá ekki alveg eins
líklegt að bandaríska leyniþjón-
ustan vildi sjálf þagga niður í hon-
um? Einkum úr því að hugarvíl
leitaði á og hann gæti gerst laus-
máll. Fleiri kostir voru nefndir til
sögu. Minnt var á það að Forrestal
hafði, hugsandi um bandaríska
hagsmuni í Arabaríkjum, verið
andvígur skiptingu Palestínu og
því hefðu síonistar séð í honum
svarinn óvin. (Enginn bar grun að
Japönum enda hafði Forrestal í
stríðslok eindregið lagst gegn því
að atómsprengju væri beitt til að
knýja þá til uppgjafar.) Rannsókn-
argögnin voru ekki birt í heild fyrr
en árið 2004. Fremsti geðlæknir
Bandaríkjanna kvað þá upp úr um
það að Forrestal hafi svipt sig lífi í
þunglyndiskasti. Eigi að síður er
ýmislegt enn á huldu að sagt er:
ljósmyndir á vettvangi bendi til
átaka, baðsloppslindi hafi verið
reyrður að hálsi ráðherrans og
handskrifaða kvæðisbrotið forn-
gríska kunni að fela í sér torráðinn
boðskap.
Dæmi finnst þess að nafn Forr-
estals hermálaráðherra hafi ratað
inn í íslenskan kveðskap. Ekki skal
því haldið fram hér að Grýlukvæði
birt í Þjóðviljanum á gamlársdag
1953 jafnist á við Sófókles en kann
þó að hafa hitt allvel inn í sinn
tíma. Skáldið kallar sig Þorkel
þunna, hans kveðandi má marka af
þessum hendingum:
Grýla hún er grálynd snót,
glennir sig á skeiði
…
og margan trú ég hún meiði,
og sína vini svíkur mest
ég sanna skal:
því frægan drap hún fóstra sinn
hann Forrestal.
Grískt harmljóð
og íslenskt grýlukvæði
Eftir Hjalta
Kristgeirsson » Í Kiljuþætti sjón-
varps nýlega var
minnst á bandaríska ráð-
herrann Forrestal, 1892-
1949. Hér segir ýmislegt
satt og ósatt af Forrestal
lífs og liðnum.
Hjalti
Kristgeirsson
Höfundur er eftirlaunamaður.
SJALDAN hefur
þjóðfélagsumræðan
verið meiri um málefni
sjávarútvegsins en um
þessar mundir, eða síð-
an innsiglaður var
stjórnarsáttmáli í maí á
síðasta ári. Eins og öll-
um er ljóst var þar
kveðið á um að lög um
stjórn fiskveiða yrðu
endurskoðuð í heild og eitt af mark-
miðunum „að leggja grunn að inn-
köllun og endurráðstöfun aflaheimilda
á 20 ára tímabili í samræmi við stefnu
beggja flokka“. Svokölluð fyrning-
arleið. Sjávarútvegurinn reis upp og
krafðist, eðlilega, nánari skýringa á
því hvernig staðið yrði að framkvæmd
innköllunar og endurráðstöfunar. Þá
var fátt um svör. Ljóst er að innkalla á
aflaheimildirnar á 20 ára tímabili, en
framkvæmd endurúthlutunar er al-
gerlega óútfærð.
Mikilvægi sjávarútvegs
Það vekur athygli að allir sem tjá
sig um sjávarútveginn eru sammála
um að hann sé sú atvinnugrein sem
enn skiptir mestu máli fyrir þjóð-
arbúið og gegni lykilhlutverki við end-
urreisn hagkerfisins. Undir þetta tök-
um við, sem stýrum sveitarfélögunum
á sunnanverðum Vestfjörðum, sem
eiga og hafa átt allt sitt undir veiðum
og vinnslu. Sjávarútvegurinn er at-
vinnugrein sem heldur uppi heilu
byggðarlögunum og skapar afleidd
störf, er styrktaraðili íþróttafélaga,
ýmissa góðgerðarsamtaka, sjúkra-
húsa, mennta- og rannsóknarstofnana
og kemur að atvinnuþróun í samstarfi
við sveitarfélögin svo eitthvað sé
nefnt. Því skiptir gengi greinarinnar
öllu fyrir afkomu íbúa og sveitarfélaga
á Vestfjörðum sem og landinu öllu.
Sett í uppnám
Það er því algerlega óviðunandi fyr-
ir sjávarútveginn að hagsmunir at-
vinnugreinarinnar skuli settir í upp-
nám í nær hvert einasta sinn sem
alþingiskosningar standa fyrir dyrum.
Aldrei fyrr hefur verið jafn mikilvægt
að skapa þjóðinni gjaldeyristekjur og
því er brýnt að vega ekki að sjávar-
útveginum með stefnu sem er jafn
ómótuð og óskýr og raun ber vitni.
Þeir sem fylgjast með þróun mála inn-
an sjávarútvegsins sjá að umræðan
um svokallaða fyrningarleið hefur
þegar valdið umtalsverðum skaða.
Fyrirtæki innan greinarinnar hafa
haldið að sér höndum í fjárfestingum
og uppbyggingu, starfsfólk óttast um
störf sín og sveitarfélög um sinn
tekjugrundvöll. Þá hefur ákvörðun
um niðurskurð í úthlutun aflaheimilda
og áform um innköllun haft þau áhrif
að leigumarkaður aflaheimilda er
frosinn í gegn, með þeim afleiðingum
að útgerð stöðvast og nú þegar eru
uppsagnir farnar að berast sjómönn-
um.
Endurskoðunarnefnd til sátta
Til þess að slá á umræðuna setti
sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra nefnd á laggirnar til þess að
vinna að endurskoðun á lögum um
stjórn fiskveiða með sátt að leið-
arljósi. Þá hefur ráðherra marglýst
því yfir, á fundum hagsmuna-
samtaka, í viðtölum og þá sérstaklega
í minnisstæðu viðtali í Kastljósi, að
hann hafi tekið þá ákvörðun að gefa
vinnuhópnum það svigrúm sem hann
þurfi. Þá er vilji stjórnvalda til sátta
undirstrikaður í yfirlýsingu forsætis-
ráðherra og fjármálaráðherra um
framgang stöðugleikasáttmálans í lok
október í fyrra, þar sem þau lýsa því
yfir „að engin breyting hafi orðið
varðandi þann sáttafarveg sem end-
urskoðun fiskveiðistjórnunarinnar
var sett í með skipun nefndar sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra í
sumar“. Hálfum mánuði síðar lagði
ráðherrann, Jón Bjarnason, fram hið
svokallaða „skötuselsfrumvarp“ og
setti með því starf nefndarinnar í
uppnám.
Leiðir til sátta
Það er staðreynd að mikil, breið og
almenn samstaða er meðal hags-
munaaðila innan sjávarútvegsins
hvað varðar boðaða fyrningarleið. Al-
þýðusamband Íslands, Samtök at-
vinnulífsins, Landssamband smá-
bátaeigenda, Sjómannasamtökin og
flest sveitarfélög sem eiga allt sitt
undir veiðum og vinnslu hafa lagst
gegn umræddri leið. Það væri mikið
ábyrgðarleysi af hálfu stjórnvalda að
virða slíka samstöðu að vettugi. Því
skorum við á stjórnvöld að standa
vörð um starf nefndarinnar og leggja
fram hönd til sátta, draga umrætt
„skötuselsfrumvarp“ til baka og gefa
nefndinni það svigrúm sem hún þarf
og lofað var.
Eftir Eyrúnu Ingi-
björgu Sigþórs-
dóttur og Ragnar
Jörundsson
» Það er algerlega
óviðunandi fyrir
sjávarútveginn að hags-
munir hans skuli settir í
uppnám í nær hvert sinn
sem alþingiskosningar
standa fyrir dyrum.
Ragnar
Jörundsson
Eyrún er oddviti í Tálknafjarðar-
hreppi og Ragnar bæjarstjóri
Vesturbyggðar.
Eyrún Ingibjörg
Sigþórsdóttir
Sjávarútvegurinn
og sveitarfélögin
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla
útgáfudaga aðsendar umræðu-
greinar frá lesendum. Blaðið
áskilur sér rétt til að hafna grein-
um, stytta texta í samráði við höf-
unda og ákveða hvort grein birtist
í umræðunni, í bréfum til blaðsins
eða á vefnum mbl.is. Blaðið birtir
ekki greinar, sem eru skrifaðar
fyrst og fremst til að kynna starf-
semi einstakra stofnana, fyr-
irtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur.
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru vin-
samlega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Formið er
undir liðnum „Senda inn efni“ of-
arlega á forsíðu mbl.is. Einnig er
hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við grein-
um sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er
notað þarf notandinn að nýskrá
sig inn í kerfið, en næst þegar
kerfið er notað er nóg að slá inn
netfang og lykilorð og er þá not-
andasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn
lengri grein en sem nemur þeirri
hámarkslengd sem gefin er upp
fyrir hvern efnisþátt en boðið er
upp á birtingu lengri greina á
vefnum.
Nánari upplýsingar gefur
starfsfólk greinadeildar.
Móttaka aðsendra greina