Morgunblaðið - 16.03.2010, Blaðsíða 23

hverjum vanda, sem allir gátu sam-
einast um, og þannig sætt ólík sjón-
armið. Hann var mannasættir, hæg-
látur en hafði ríkt skopskyn og mikla
seiglu sem varð til þess að hann kom
oft miklu meiru í verk, en þeir sem
fóru með offorsi og gassagangi.
Hann var ekki yfirlýsingaglaður en
því fastheldnari á það sem hann
sagði. Það er honum öðrum fremur
að þakka að íslensk kvikmyndagerð
varð viðurkennd af stjórnvöldum
sem listgrein, og án starfa hans í
menntamálaráðuneytinu er ekki víst
að íslenska kvikmyndavorið hefði
hafist. Hann er án alls vafa einn
helsti velgjörðarmaður íslenskra
kvikmynda.
Ég sendi fjölskyldu hans og ætt-
ingjum mínar innilegustu samúðar-
kveðjur. Farðu í friði, góði vinur, og
megi lífsstarf þitt verða öðrum fyr-
irmynd.
Hrafn Gunnlaugsson,
kvikmyndaleikstjóri
og rithöfundur.
Það má nú ekki minna vera að
leiðarlokum en að ég sendi Knúti
Hallssyni ofurlitla vinarkveðju í
þakklætis- og virðingarskyni.
Aðrir munu verða til að fjalla um
þennan góða embættismann í
menntamálaráðuneytinu, einkum þá
frá sjónarhóli stjórnsýslunnar. Enn
aðrir munu nefna margvísleg störf
hans á félagsmálasviðinu, til dæmis
sem formanns í Félagi Sameinuðu
þjóðanna til margra ára; þá var ris á
þeirri starfsemi.
En mig langar að minnast á nokk-
ur þau mál sem hann tók að hjarta
sér og eru þess eðlis að margur emb-
ættismaðurinn telur þau kannski ut-
an síns verksviðs. Að vísu hafa kvik-
myndagerðarmenn gert sér grein
fyrir, hvern þátt hann átti í viðgangi
kvikmyndalistarinnar á Íslandi og er
það vel. En hann kom víðar við. Í tví-
gang sat hann á frumbýlisárum
Listahátíðar í Reykjavík í for-
mennsku stjórnar þar og átti því
einnig þátt í eflingu þessarar hátíðar
sem hefur svo mjög stækkað borg og
land menningarlega séð og flestum
ef ekki öllum þykir í dag að við get-
um ekki án verið. Í annan stað vita
hins vegar fáir hversu dyggilega
hann stóð við bakið á okkur sem ýtt-
um úr vör Íslenska dansflokknum
snemma á áttunda áratugnum; þar
þurfti að sigrast á fleiri tregðulög-
málum en flesta grunar.
Og enn vil ég tíunda störf hans
fyrir Íslands hönd í starfsemi Evr-
ópuráðsins, en hér heima ríkti lengi
sú skoðun að ferðir til Strasbourg
væru einhvers konar lúxus-uppbót á
lág laun opinberra embættismanna.
Það var ekki síst Knúti að þakka, að
það viðhorf breyttist, að minnsta
kosti meðal þeirra sem eitthvað til
þekktu. Mottóið var: Annaðhvort
tökum við þátt í slíku alþjóðlegu
starfi af fullum áhuga og leggjum
okkar af mörkum; ella ekki. Hann
hélt fundi hér heima með stjórnsýslu
og sérfræðingum þar sem afstaða
var mótuð og útttektir gerðar um
gildi slíks samstarfs. Og ferðir urðu
ekki fleiri en nauðsyn bar til, en þar
kom Ísland hins vegar út með fullum
sóma.
Knútur var minnisstæður per-
sónuleiki. Ekki var hann hávær, en
leyndi á sér, stóð á sínu, hlýr og stutt
í kímnigáfuna, ágætur sögumaður,
skemmtilegur ferðafélagi, bráðvel
gefinn og fjölfróður og þó gætinn og
nákvæmur eins og opinberum emb-
ættismanni ber að vera. Öll var hans
framkoma þannig að nærvera hans
var góð.
Að leiðarlokum hvarflar hugurinn
til Ernu, Jónasar og annarra að-
standenda með miklum hlýhug.
Sveinn Einarsson.
Látinn er í Reykjavík Knútur
Hallsson, góður vinur og samferða-
maður í brátt sjötíu og fimm ár.
Kunningsskapur okkar hófst í Vest-
urbænum þar sem við vorum ná-
grannar. Við útskrifuðumst saman
stúdentar frá Menntaskólanum í
Reykjavík mjög snemma að morgni
lýðveldisdagsins 17. júní 1944 en síð-
an var oft gantast með að hið unga
lýðveldi hefði fengið okkur í morg-
ungjöf. Leiðin lá svo í Háskóla Ís-
lands í lögfræðinám og urðum við
báðir lögfræðingar, cand. juris,
sama dag, 26. janúar 1950. Stjórn-
arráðið varð síðan starfsvettvangur
okkar Knúts. Hann byrjaði í fjár-
málaráðuneytinu en ílengdist síðan í
menntamálaráðuneytinu frá 1954 og
starfaði jafnframt í forsætisráðu-
neytinu á árunum 1954-1971. Knútur
gegndi m.a. störfum ráðuneytis-
stjóra menntamálaráðuneytisins.
Örlögin höguðu því oft til að störf
hans fyrir menntamálaráðuneytið
leiddu til funda okkar á alþjóðlegum
vettvangi þar sem ég dvaldi í ýmsum
sendiráðum okkar eða hjá Evrópu-
ráðinu í Strassborg í gegnum árin.
Ávallt var tilhlökkunarefni að hitta
Knút og fá hann og Ernu í heimsókn
til okkar Lóu. Knútur átti mjög far-
sælan feril í ráðuneyti mennta og
lista. Hann var mjög samviskusam-
ur, vandvirkur og hafði fas hins
trausta embættismanns. Án efa hafa
málefni skapandi lista átt hug hans
meira en önnur verkefni. Sérstak-
lega var honum hugleikið að tryggja
framgang innlendrar kvikmynda-
gerðar alla tíð og var mjög gaman að
fylgjast með því þegar Knútur fékk
heiðursverðlaun Eddunnar árið
2003. Þegar um hægðist hjá okkur
báðum á seinni árum fóru ekki
margir innlendir listviðburðir fram
hjá okkur. Sameiginlegt áhugamál
okkar var að tryggja öryggi þjóðar-
innar með þátttöku í vestrænni sam-
vinnu og aðildinni að NATO. Knútur
lagði sitt af mörkum m.a. með for-
mennsku í stjórn Samtaka um vest-
ræna samvinnu og Félags samein-
uðu þjóðanna. Þegar ég lít til baka
yfir öll árin er vinsemd Ernu og
Knúts í minn garð og fjölskyldu
minnar það sem stendur efst í huga
mínum. Ekki síst eftir andlát eigin-
konu minnar, Lóu, í nóvember 1999.
Hin síðari ár spjölluðum við Knútur
saman flesta daga um málefni líð-
andi stundar og rifjuðum upp ýmsa
atburði á löngu tímabili frá skóla-
dögum okkar til dagsins í dag. Ég
minnist skemmtilegra samfunda
okkar Knúts, með vinum og kunn-
ingjum. Verður hans sárt saknað.
Votta ég Ernu, syni þeirra Jónasi,
tengdadóttur, fjölskyldu, vinum og
vandamönnum samúð mína og fjöl-
skyldu minnar. Blessuð sé minning
góðs vinar.
Niels P. Sigurðsson.
Okkur langar til að kveðja kæran
vin úr félagsskap sem hann kallaði
sjálfur „heilaga þrenningu“. Þessi
þrenning, sem var reyndar eins van-
heilög og hugsast getur, hittist að
jafnaði einu sinni á ári og málaði bæ-
inn rauðan. Þótt Knútur væri ívið
eldri en við var það fyrir okkur eins
og endurnýjun lífdaganna að hitta
hann. Við fyrstu sýn gat hann virst
frekar grámóskulegur, þurr og
formfastur, dæmigerður embættis-
maður af gamla skólanum. En undir
kyrrlátu yfirborði Knúts Hallssonar,
lágværri röddinni og persónulegri
tímasetningu í málfasinu, bjó lúmsk-
ur húmoristi, áhrifamikill og lunkinn
diplómat, sem gat, ef menn vissu
ekki betur, verið ráðuneytisstjóri úr
þeim gamansömu bresku alvöru-
þáttum „Já ráðherra“. Að öðru leyti
en því að hann hafði, öfugt við koll-
ega sína þar, einlægan áhuga á já-
kvæðum breytingum, ekki síst í
þágu íslenskrar kvikmyndagerðar.
Á því sviði var hann sannur frum-
kvöðull og lykilmaður í stjórnkerfinu
við að koma íslenskri kvikmynda-
gerð á legg, m.a. með því að semja
fyrstu lögin um Kvikmyndasjóð Ís-
lands þar sem hann gegndi stjórn-
arformennsku um árabil.
Til marks um lífsviðhorf Knúts
Hallssonar og kímnigáfu eru þessi
lokaorð úr Morgunblaðsviðtali sem
tekið var við hann í tilefni af því að
hann fékk heiðursverðlaun Íslensku
kvikmynda- og sjónvarpsakademí-
unnar árið 2004:
Heldurðu að við fáum annan séns
hinum megin?
„Ég er guðhræddur KFUM-mað-
ur. Einn af drengjunum hans séra
Friðriks. Hef búið síðan að þeirri
reynslu að hafa hlustað á elds- og
brennisteinsprédikanir hans.“
Og ef við fáum séns fyrir handan
mundirðu þá vilja vinna þar í ráðu-
neyti?
„Nei. Þá væri kominn tími til að
skemmta sér ærlega.“
Árni Þórarinsson, Friðrik
Þór Friðriksson.
Kynni okkar Knúts hófust þegar
fjölskylda hans flutti í Vesturbæinn
á fjórða áratug fyrri aldar. En sam-
skipti okkar hófust þó ekki að ráði
fyrr en leiðir okkar lágu saman í
lagadeild háskólans á árinu 1944.
Knútur var enginn kúristi í laga-
náminu þótt hann rækti skyldur sín-
ar í þeim efnum. Hann gaf sér rúm-
an tíma til lesturs annarra
bókmennta og þá helst íslenskra
fræða, sögu og stjórnmála.
Í stúdentalífinu var mikið spjallað
og spekúlerað um þau efni, sem þá
voru efst á baugi. Tók Knútur drjúg-
an þátt í slíkum vangaveltum. Prúð-
ur og rólegur setti hann fram skoð-
anir sínar, sem hann tvinnaði
gjarnan við góðlátlegan húmor, sem
reyndar einkenndi hann alla ævi.
Það gat ekki gengið að ungt fólk
kæmist ekki til mennta vegna fjár-
skorts. Hann studdi það eindregið að
stofnaður yrði lánasjóður náms-
manna. Það myndi auka jafnrétti.
Stúdentar áttu frumkvæðið að úr-
bótum í því efni. Þetta var áhugamál
hans á skólaárum og hann fylgdi því
eftir er hann kom að stjórnunar-
störfum í menntamálaráðuneyti.
Slíkum skólafélaga var eftirsókn-
arvert að fá að kynnast. Það mynd
aðist svolítill þríhyrningur, sem við
Niels P. Sigurðsson stóðum að með
Knúti. Stutt á milli heimila okkar,
við áttum samleið í skólann og hóf-
um að lesa saman undir kennslu-
stundir. Slíkur samlestur létti námið
– ekki síst rökræður og smá-rifrildi
um það hvernig ætti að skilja þætti í
jurisprudens. – Svo mátti ræða allt
önnur efni, svona inn á milli.
Svo tókum við lokapróf í lögfræði í
janúar 1950. Við Knútur fórum til
starfa í Stjórnarráðinu, hann í fjár-
málaráðuneytinu en ég í forsætis- og
menntamálaráðuneytinu. Knútur
starfaði aðallega að endurskoðun á
fjárhagslegum rekstri opinberra
embætta. En hugur hans beindist í
vaxandi mæli að málefnum mennta
og menningar. Hann gekk því til liðs
við menntamálaráðuneytið á árinu
1954. Ég minnist samstarfsins þar
með þökk og gleði.
Þarna fann Knútur sér ævistarf,
sem hann rækti af trúmennsku. En
auk þess tók hann drjúgan þátt í
starfi menningarfélaga og einstak-
linga, sem störfuðu að listum.
Þegar Knútur minntist æskudaga
sinna voru kjörforeldrar hans minn-
isstæðastir. Afi Knúts var Guð-
mundur Hallsson trésmiður. Hann
var hafsjór fræða. Kunni Íslendinga-
sögur utanað og lék sér að Eddu-
kvæðum og öðrum kveðskap, forn-
um og nýjum. Sjálfur var hann
hagmæltur. Þetta varð Knúti fræða-
brunnur og trúlega uppspretta að
ást hans á bókmenntum okkar.
Knútur Hallsson hafði fastmótaða
skapgerð. Hlédrægur og hæverskur
vann hann störf sín, oft í kyrrþey.
Hann vildi ekki berast á en var glað-
ur og reifur með vinum sínum á
góðri stund.
Hann var heimakær og þótti mjög
vænt um borgina. Lét öðrum eftir að
klífa fjöll en átti margar góðar
stundir við tjörnina – og auðvitað við
KR-heimilið.
Fyrsti áratugur nýrrar aldar var
að líða og Knútur orðinn hálf níræð-
ur og ári betur, er heilsan bilaði.
Hann var ætíð heilsugóður og tæp-
ast hafði hann lasnast svo að hann
lægi dagsstund í rúminu. Lát hans
kom því óvænt. Það var fjölskyldu
hans og vinum þungt áfall.
Knútur var ekki aðeins gáfumað-
ur heldur líka gæfumaður. Honum
fannst auðvelt að finna sér rétta leið.
Einungis að vera sjálfum sér og öðr-
um trúr og vilja heldur það sem
betra var.
Góður drengur er genginn. Hafi
hann kæra þökk fyrir samfylgdina.
Ernu og fjölskyldu hennar sendi ég
einlægar samúðarkveðjur og bið
minningu Knúts blessunar.
Ásgeir Pétursson.
Knút Hallsson hitti ég fyrst í
Stokkhólmi fyrir bráðum sextíu ár-
um. Þangað var hann kominn, ungur
lögfræðingur og starfsmaður í fjár-
málaráðuneytinu, til að kynna sér
hagsýslufræði, en sú fræðigrein mun
þá hafa verið tiltölulega nýuppgötv-
uð á Íslandi. Fáum árum seinna
réðst hann til menntamálaráðuneyt-
isins og enn nokkru síðar kom ég til
starfa þar. Mér er það minnisstætt
er ég fyrsta vinnudaginn sat einn í
herbergi, öllum hnútum ókunnugur,
að Knútur kom inn og tók sér sæti
makindalega á stól handan við skrif-
borðið og hóf notalegt spjall við nýj-
an samstarfsmann. Það var upphafið
að meira en þrjátíu ára samskiptum
okkar sem starfsfélaga.
Menntamálaráðneytið var ekki
fjölmennt þá og starfsmenn komu
hver og einn að ýmsum málaflokkum
eftir því sem verkefni bar að hönd-
um. Eftir að formlegri deildaskipt-
ingu var komið á um 1970 stýrði
Knútur þeirri deild sem fór með
málefni safna og lista og ýmis önnur
menningarmál. Viðfangsefnin voru
margvísleg, samskipti við stofnanir
og önnur almenn stjórnsýsluverk-
efni, en einnig vinna við gerð laga-
frumvarpa og reglugerða og þátt-
taka í fjölþjóðlegu samstarfi.
Tvennt kemur fyrst í hug þegar
minnst er sérstakra áhugaefna
Knúts í starfinu. Annars vegar höf-
undaréttarmál, en um þau gerðist
hann sérfróður og lagði mikinn skerf
til samfelldrar vinnu að réttarbótum
á því sviði. Hitt lýtur að kvikmynd-
um. Fram á áttunda áratug síðustu
aldar var hálfgildings eyða í menn-
ingarlífi Íslendinga að því er tók til
innlendrar kvikmyndalistar. Þetta
var Knúti ljóst og einlægur áhugi
hans og þrautseigja áttu drjúgan
hlut að þeim straumhvörfum sem
urðu í þessum efnum með stofnun
Kvikmyndasjóðs. Hann var því vel
að þeim heiðursverðlaunum kominn
sem honum voru veitt árið 2003 fyrir
framlag sitt í þágu íslenskrar kvik-
myndagerðar.
Hvort tveggja þeirra hugðarefna
sem hér voru nefnd lét Knútur
áfram til sín taka eftir að hann tók
við starfi ráðuneytisstjóra 1983 þótt
verksvið hans tæki þá vitaskuld
breytingum. Meðal síðustu verkefna
hans á vegum menntamálaráðuneyt-
isins var að vinna að undirbúningi
löggjafar um sameinað Landsbóka-
safn Íslands og Háskólabókasafn í
nýreistri Þjóðarbókhlöðu og einnig
að drögum til kvikmyndalaga.
Knútur Hallsson var harðgreind-
ur maður og glöggskyggn og hafði
gott vald á þeim viðfangsefnum sem
hann hafði með höndum. Hann var
allra manna prúðmannlegastur í
framgöngu, ekki asafenginn en
fylginn sér og lét ógjarnan undan
síga þegar um var að ræða málefni
sem honum þótti nokkru skipta.
Hann var hugulsamur og raungóður
og reyndist ýmsum hjálparhella
langt umfram embættisskyldur.
Hann hafði ánægju af að blanda geði
við vini sína og kunningja og hafði
lag á íbyggilegri gamansemi sem
naut sín vel í samræðum. Allt þetta
gerir að verkum að áratuga samveru
er gott að minnast.
Árni Gunnarsson
Knútur var einn af fremstu for-
ystumönnum í Samtökum um vest-
ræna samvinnu um árabil. Hann var
afar hógvær maður og rólegur, lag-
inn og þrautseigur. Hann var ekki
einn af þeim mönnum sem sóttu í
ræðupontuna, en vann farsæl störf á
bak við tjöldin.
Knútur var varkár maður og kurt-
eis, en fylginn sér og naut stuðnings
okkar allra án tillits til flokksbanda
sem ekki voru virk í þessum sam-
tökum, enda má segja að það var
mjög þýðingarmikið í öllu starfi
samtakanna, ef til vill hornsteinn
þess árangurs sem náðist oft og tíð-
um við erfiðar aðstæður og öldugang
í þjóðfélaginu.
Knútur var heimsborgari og
kunni vel við sig í alþjóðlegu um-
hverfi og það rifjar upp margar
minningar þegar við sóttum ársfundi
Atlantshafssamtakanna í ýmsum
höfuðborgum bandalagsríkjanna.
Ekki var verra að vera í félagsskap
með góðum vinum, eins og Björgvini
Vilmundarsyni og Kristjáni Gísla-
syni og þeirra ágætu konum.
Knútur hafði einstakt skopskyn
og kunni þá list að þegja þegar aðrir
töluðu, en þegar hann tók til máls
var á hann hlustað. Í þessu alþjóða-
samstarfi kynntist Knútur fjölda er-
lendra áhrifamanna og nýtti þau
sambönd með varfærnum og heið-
arlegum hætti.
Erna var glæsilegur fulltrúi
heima og heiman, yfirflugfreyja og
lærður flugmaður. Þau áttu fallegt
heimili sem gott var að sækja heim.
Með þessum orðum kveð ég góðan
vin og samstarfsmann um áratuga-
skeið og sendi innilegar samúðar-
kveðjur til Ernu, Jónasar og fjöl-
skyldu.
Heimir Hannesson.
 Fleiri minningargreinar um Knút
Hallsson Jónasson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
Minningar 23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MARS 2010
✝
Hjartans þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur
samúð og vinarhug við andlát og útför okkar
elskulega
ÁRMANNS SNÆVARR,
sem lést mánudaginn 15. febrúar.
Guð veri með ykkur öllum.
Valborg Sigurðardóttir,
Sigríður Ásdís Snævarr, Kjartan Gunnarsson,
Stefán Valdemar Snævarr,
Sigurður Ármann Snævarr, Eydís Kr. Sveinbjarnardóttir,
Valborg Þóra Snævarr, Eiríkur Thorsteinsson,
Árni Þorvaldur Snævarr
og barnabörn.
✝
Okkar innilegustu þakkir til allra þeirra sem sýndu
okkur samúð, styrk og hlýhug við andlát og útför
ástkærrar eiginkonu minnar, móður okkar, tengda-
móður, ömmu og systur,
STELLU OLSEN,
Suðurási 32,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á deild 11E á Land-
spítalanum og líknardeildarinnar í Kópavogi fyrir einstaka umönnun.
Einnig viljum við þakka samstarfsfólki Stellu hjá Félagsþjónustu
Kópavogs fyrir ómetanlegan stuðning.
Birgir Ólafsson,
Telma Birgisdóttir, Finnur Kolbeinsson,
Snorri Birgisson, Martha Sandholt Haraldsdóttir,
systkini og ömmubörn.