Morgunblaðið - 16.03.2010, Blaðsíða 22

22 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MARS 2010
✝ Knútur HallssonJónasson fæddist
30. desember 1923 í
Reykjavík. Hann lést
á gjörgæsludeild
Landspítalans 5.
mars. s.l. Kjörfaðir
Knúts var Jónas Sig-
ursteinn Guðmunds-
son, rafvirkjameist-
ari í Reykjavík, f. 31
mars 1890, d. 5. júní
1984. Foreldrar Jón-
asar voru Guð-
mundur Hallsson,
trésmiður í Reykja-
vík, f. 1. nóv. 1866, d. 8. sept. 1964
og Guðrún Jakóbína Þorsteins-
dóttir, húsfreyja, f. 25. mars 1867,
d. 3. okt. 1942. Kjörmóðir Knúts
var Hólmfríður Jóhannsdóttir,
húsfreyja í Reykjavík, f. 25 mars
1894, d. 15. maí 1988. Foreldrar
hennar voru Jóhann Jónsson,
tómthúsmaður í Reykjavík, f. 6.
des. 1865, d. 18. maí 1909, og Jó-
hanna Jónasdóttir, húsfreyja, f. 7.
sept. 1858, d. 7. apríl 1942.
Knútur varð stúdent frá M.R.
ins, sat í stjórn Norræna menn-
ingarsjóðsins frá 1985 til 1991, í
stjórn Höfundarréttarfélags Ís-
lands og stjórn Norræna hússins í
Færeyjum frá 1991 til 1993 og var
formaður Fulbright-
stofnunarinnar á Íslandi 1990-91.
Knútur Hallsson var formaður
Kvikmyndasjóðs Íslands frá 1979
til 1990 og hlaut árið 2003 heið-
ursverðlaun Eddunnar fyrir fram-
lag sitt til kvikmyndamála á Ís-
landi. Knútur kvæntist Ernu
Hjaltalín flugkonu, loftsiglinga-
fræðingi og yfirflugfreyju 15.
sept. 1966. Foreldrar Ernu voru
Steindór Jónas Bjarnason Hjaltal-
ín, útgerðarmaður á Siglufirði og
verslunarstjóri Gránufélagsins á
Akureyri, f. 1. jan. 1902, d. 15.
maí 1960 og Svava Kristinsdóttir
Hjaltalín, f. Havsteen, húsfreyja,
f. 18. jan. 1904, d. 21. jan. 1978.
Sonur Knúts og Ernu er Jónas, f.
13. júní 1967, þýðandi og kvik-
myndagerðarmaður. Eiginkona
Jónasar er Halldóra Kristín Þór-
arinsdóttir krabbameinslæknir
barna, f. 23. des. 1968. Dætur Jón-
asar og Halldóru eru Erna Kristín
Jónasdóttir, f. 14. okt. 1999 og
Hrefna Kristrún Jónasdóttir, f.
14. okt. 1999.
Útför Knúts fer fram frá Frí-
kirkjunni þriðjudaginn 16. mars
og hefst athöfnin kl. 13.
1944 og lauk lög-
fræðiprófi frá Há-
skóla Íslands 26. jan.
1950. Hann réðst til
starfa hjá fjár-
málaráðuneytinu
sama ár og hjá
menntamálaráðu-
neytinu 1954. Knút-
ur var skipaður
ráðuneytisstjóri í
menntamálaráðu-
neytinu 6. júní 1983
og veitt lausn frá
starfi fyrir aldurs
sakir frá 1. mars.
1993. Knútur gegndi fjölmörgum
nefndarstörfum á vegum mennta-
málaráðuneytisins og Evr-
ópuráðsins, var m.a. formaður
Samtaka um vestræna samvinnu
1963-1973, formaður Rithöf-
undasjóðs Íslands 1969 og 1971,
formaður framkvæmdastjórnar
Listahátíðar í Reykjavík 1972 og
1976. Hann var formaður Félags
Sameinuðu þjóðanna á Íslandi frá
1983-1998, sinnti ýmsum nefnd-
arstörfum á vegum Evrópuráðs-
Merkur maður er nú fallinn frá,
Knútur tengdafaðir minn. Ég er
eina tengdadóttir hans og skrifa
sem slík. Bjóst ég ávallt við að hann
næði hið minnsta 100 ára aldri og að
hann myndi á komandi árum auðga
líf mitt áfram sem og barnabarna
sinna. Knúti hafði vart orðið mis-
dægurt fyrr en veikindi gerðu vart
við sig í desember. Hristi af sér
stóra skurðaðgerð í janúar, en frek-
ari veikindi tóku þá við. Þriðji mars
var fjölskyldunni átakanlegur dag-
ur. Símtalið er barst upp úr kl. 14, að
hjarta þessa merka höfðingja hefði
stöðvast, nísti gegnum vitundina.
Ég fann hjartað mitt samstundis
sökkva, sannarlega sökkva, þar sem
ég sat undir stýri með barnabörnin
hans í baksætinu. Yfirþyrmandi
þungi innvortis. Fyrstu sekúndurn-
ar, mínúturnar og klukkustundirnar
eftir símtalið voru sem martröð og
ég fann hvernig hræðslan um hugs-
anlegan missi þessa einstaka manns
læddist inn. Fann einnig svo inni-
lega sárt til með Jónasi mínum,
einkasyni Knúts, enda sorg hans
mikil. Dagarnir tveir á gjörgæslunni
gáfu okkur í fyrstu von um að Knút-
ur kæmist aftur til baka, en síðar
var sú von tekin frá okkur. Fimmti
mars var því óbærilegur dagur.
Dagurinn þegar vonin var tekin frá
okkur og við neydd til að horfast í
augu við yfirvofandi andlát. Hef
aldrei fyrr grátið jafn mikið, né mín-
ar dætur. Fannst svo innilega
ósanngjarnt að jafn mætur maður
væri hrifinn burtu fyrirvaralaust.
Ég skrifa þessi orð sem eina tengda-
dóttir Knúts, frá hjartanu, enda er
minn eini tengdafaðir nú horfinn.
Ég og Jónas vorum þeirrar gæfu
aðnjótandi að eignast dætur í októ-
ber 1999, Ernu og Hrefnu. Knútur
gerði sér þá strax ferð í bæinn og
keypti brúna bangsa tvo, barna-
börnum sínum til ævarandi eignar.
Þessir bangsar hafa fylgt Ernu og
Hrefnu alla tíð síðan og verið fastur
punktur í tilverunni þrátt fyrir bú-
ferlaflutninga milli landa og borga.
Það var eins og Knútur hafi séð
þetta fyrir. Bangsarnir hafa stund-
um næstum því týnst, eins og þegar
Malli varð eftir í sætaröð B-14 í flugi
frá Washington til Reykjavíkur og
var næstum floginn af stað án okkar
til Köben. Einnig þegar Malína lok-
aðist óvart inni yfir nótt í Marshall’s
verslun í Connecticut. Í dag eru
bangsarnir hans Knúts aldrei meira
en nokkra metra í burtu, með ól og
heimilisfang um hálsinn.
Knútur var margt fleira en frá-
bær afi og tengdafaðir. Hann var
prýðis lögfræðingur, ráðuneytis-
stjóri og formaður ýmissa samtaka
gegnum tíðina, þ.m.t. Kvikmynda-
sjóðs. Auk þess mikill listunnandi og
að mínu áliti faðir hins íslenska ball-
etts gegnum störf sín. Hann var
réttsýnn, heiðarlegur, vitur, traust-
ur og tryggur. Virkjaði hæfileika
fólks og studdi það til ráða og dáða.
Hann var sjálfur jarðýta til vinnu og
afrekaði því margt, en hreykti sér
aldrei af neinu. Sannur víkingur að
því leyti, aðrir skyldu hæla góðum
gjörðum hans. Hann hafði mikla
stefnufestu í lífinu, sem og innri ró.
Knútur var sannur stórhöfðingi
heim að sækja.
Ástkær tengdafaðir minn. Ég
kveð þig með afar sárum söknuði.
Þú varst sannarlega heitt elskaður
afi og einstök fyrirmynd þínum
barnabörnum.
Halldóra Kristín Þórarinsdóttir.
Ég elska, elska, elska þig svo mik-
ið. Ég vil ekki kveðja þig núna en ég
vona að svona sé í himnaríki, afi,
eins og á myndinni sem ég teiknaði
handa þér. Það eru ekki til orð sem
lýsa því hvað ég elska þig mikið. Ég
hef alltaf elskað þig og þú munt allt-
af verða besti afi í heimi. Ég vona að
þér þyki gaman í himnaríki.
Þakka þér fyrir að gefa mér Mal-
ínu bangsa og allt. Ég elska þig.
Hann er svo góður við mig og rosa-
lega skemmtilegur. Þú varst besti
afi í heimi. Ég óska að þú hefðir séð
myndina sem er eiginlega besta
mynd sem ég hef teiknað. Ég mun
sakna þín og ég hef aldrei grátið
svona mikið eins og þegar þú varst
að fara upp í himnaríki.
Og þegar þú varst farinn fékk ég
illt í magann og leið rosalega illa. En
ég ætla að reyna að vera glöð fyrir
þig. Þú gerðir mig alltaf glaða. Ég
elska, elska, elska, elska þig ótal
mörgum sinnum. Góða nótt og sofðu
rótt. Bless.
Hrefna Kristrún Jónasdóttir.
Ég elska þig svo mikið að orð geta
ekki lýst því. Þú hefur verið og munt
alltaf verða besti afi í heimi. Ég vona
að þú hafir það gott í himnaríki. Ég
trúi því ekki að ég sé að kveðja þig í
síðasta skipti Ég elska þig svo voða
heitt og ég vona að við hittumst í
himnaríki. Ég óska að ég hefði getað
sýnt þér myndina sem Hrefna systir
og ég teiknuðum. En það var mest
Hrefna sem teiknaði hana. Ég teikn-
aði Fríðu, kisuna okkar, og fugla en
Hrefna þig, ömmu og hann bangsa.
Svo var Tumi kisi og sól.
Ég trúi ekki að ég sé að skrifa
fyrsta kveðjubréfið mitt tíu ára. En
takk fyrir bangsana okkar, Malla og
Malínu, líka bankabókina. Bless og
takk fyrir að vera afi minn. Ég elska
þig, besti afi í heimi. Sofðu rótt.
Bless. Mundu að mér finnst þú vera
besti afi í heimi. Ég man að síðustu
orðin sem þú sagðir voru: „Þið eru
besta fjölskylda í heimi og ég elska
ykkur voða mikið. Bless.“
Ég elska þig rosa, rosa rosa mikið.
Ég vona að þú hafir það rosa gott í
himnaríki.
Erna Kristín Jónasdóttir.
Kveðja frá mennta- og
menningarmálaráðuneyti
Nafn Knúts Hallssonar er nátengt
sögu menntamálaráðuneytisins.
Hann kom til starfa árið 1954 og
lauk farsælum starfsferli sínum
nærri fjórum áratugum síðar, árið
1993. Síðustu tíu árin gegndi hann
starfi ráðuneytisstjóra. Knútur
starfaði lengst af á ferli sínum í ráðu-
neytinu við menningarmál og þau
voru honum mjög hugleikin alla tíð.
Af fjölmörgum mikilvægum störf-
um hans má nefna formennsku í
stjórn Kvikmyndasjóðs um tólf ára
skeið, formennsku í stjórn Listahá-
tíðar í Reykjavík í fjögur ár og störf í
norrænu höfundalaganefndinni í
átta ár.
Framlag hans til höfundarréttar-
mála listamanna og kvikmyndagerð-
ar er ómetanlegt. Fyrir framlag sitt
til kvikmyndagerðar hlaut hann
heiðursverðlaun Eddunnar árið
2003.
Samstarfsmenn Knúts í mennta-
og menningarmálaráðuneyti minn-
ast hans með góðum hug. Hann var
góður félagi og samstarfsmaður sem
leiddi mál til lykta á hógværan hátt.
Landsmenn njóta ávaxtanna af ævi-
starfi hans, sem einkenndist af
áhuga og umhyggju fyrir góðum
framgangi mennta- og menningar-
mála.
Katrín Jakobsdóttir
mennta- og menningar-
málaráðherra.
Knútur Hallsson átti ríkan þátt í
því, að Samtök um vestræna sam-
vinnu (SVS) voru stofnuð 19. apríl
1958. Hann kynntist samtökunum
Atlantic Treaty Association (ATA)
snemma árs 1958 á fundi í París en
þau störfuðu sem samtök almennra
borgara til stuðnings Atlantshafs-
bandalaginu, sem stofnað hafði verið
árið 1949. Stóð hann að því ásamt
fleirum að fá Pétur Benediktsson,
sendiherra, bankastjóra og alþingis-
mann, til að taka að sér formennsku í
SVS sem gerðist aðili að ATA. Sam-
skipti við ATA og ýmis dagleg störf
hvíldu á Knúti og árið 1963 var hann
kjörinn formaður SVS og gegndi
hann formennsku til ársins 1973. Þá
hafði hann með öðrum átt hlut að
því, að hér var opnuð upplýsinga-
skrifstofa NATO árið 1961. Þegar
andlátsfregn Knúts berst, er unnið
að því að loka skrifstofunni í núver-
andi mynd. Samtök um vestræna
samvinnu og alþjóðamál starfa hins
vegar áfram á þeim grunni, sem
lagður var á árum þeirra Péturs og
Knúts í forystu fyrir félaginu.
Ævistarf Knúts var í mennta-
málaráðuneytinu og lauk hann ferli
sínum þar sem ráðuneytisstjóri.
Hann lét öll mál ráðuneytisins sig
skipta en ekki síst menningarmál og
nefni ég þar sérstaklega höfundar-
réttarmál og kvikmyndamál. Á við-
reisnarárunum starfaði Knútur oft
náið með forsætisráðherra. Hann
vann störf sín af hógværð, alúð og
samviskusemi.
Ég kynntist Knúti í störfum hans
á vettvangi SVS. Hann sótti fundi fé-
lagsins og hafði einlægan áhuga á
velgengni þess allt til hinsta dags.
Nú síðast á þessum vetri höfum við
skipst á bréfum um málefni þess. Á
kveðjustundu færi ég Knúti Halls-
syni þakkir fyrir mikil og óeigin-
gjörn störf hans í þágu SVS og að-
ildar Íslands að Atlantshafsbanda-
laginu.
Árið 1994 fórum við Rut í eftir-
minnilega ferð með þeim Ernu og
Knúti til Asíulanda og minnumst við
þeirrar samveru með gleði og þökk,
þegar við færum Ernu, Jónasi, syni
þeirra, og ástvinum öllum innilegar
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Knúts Halls-
sonar.
Björn Bjarnason.
Fundum okkar Knúts Hallssonar,
fyrrverandi ráðuneytisstjóra
menntamálaráðuneytisins, bar fyrst
saman í boði fyrir erlenda sendi-
erindreka í Reykjavík árið 1984.
Hann var hæglátur í fasi, talaði lágt
og virtist jafnvel ofurlítið viðutan.
En kankvíslegur glampi í auga bar
vott um óvenjulega eftirtektarsemi
og næma kímnigáfu. Eins og ég síð-
ar komst að raun um, var Knútur at-
hugull um marga hluti, fljótur að
átta sig á mönnum og málefnum,
orðheppinn, réttsýnn og vinafastur.
Aldarfjórðungi síðar tel ég það til
forréttinda að hafa átt þess kost að
kynnast þessum víðsýna heims-
manni í byrjun starfsferils míns í ut-
anríkisþjónustunni.
Alþjóðleg samskipti og samstarf
Íslands við vestrænar þjóðir í utan-
ríkismálum voru Knúti alla tíð hug-
leikin og vann hann þeim málefnum
ýmislegt gagn á langri og farsælli
starfsævi. Mér er einkar minnis-
stætt ferðalag okkar á bílaleigubíl
frá Vínarborg yfir Karpatafjöll til
Kraká vorið 1991. Í þessari við-
burðaríku vinnuferð tókum við þátt í
fjölþjóðlegri ráðstefnu og heimsótt-
um söguslóðir í sunnanverðu Pól-
landi, þ. á m. fæðingarstað Jóhann-
esar Páls páfa í Wadowice og
útrýmingarbúðir nasista í Ausch-
witz. Fjórum árum síðar ferðuðumst
við saman frá New York til San
Fransisco vegna fimmtíu ára afmæl-
is Sameinuðu þjóðanna (Sþ), en
Knútur gegndi þá formennsku í fé-
lagi Sþ á Íslandi. Á betri ferðafélaga
varð ekki kosið, en Knúti var lagin
sú list að sinna skyldum sínum af al-
úð án þess að taka sjálfan sig allt of
hátíðlega.
Eftir að Knútur lét af störfum
hittumst við reglulega til að bera
saman bækur, oft með sameiginleg-
um vinum okkar, þótt tækifærin
yrðu færri hin seinni ár en ég hefði
kosið. Hann fylgdist náið með at-
burðum heima og erlendis og gat
jafnan brugðið á þá óvæntu og
áhugaverðu ljósi. Fyrir allar þessar
samverustundir er ég þakklátur og
mun minnast þeirra með söknuði.
Aðstandendum votta ég innilega
samúð mína.
Blessuð sé minning Knúts Halls-
sonar.
Gunnar Pálsson.
Þegar Knútur Hallsson er fallinn
frá finnst mér eins og þá hverfi á
braut einn þeirra ríkisstarfsmanna
sem kalla má að hafi tilheyrt emb-
ættismannastétt af „gamla skólan-
um“.
Knútur var að vísu enginn yfir-
stéttarmaður að langfeðgatali og leit
ekki þannig á sig. Hann fæddist ekki
með silfurskeið í munninum. En
hann stefndi eigi að síður að því að
stunda embættisstörf og stóð við þá
fyrirætlun, því að hann starfaði í
stjórnarráðinu sleitulaust rúm 40 ár,
lengst af í menntamálaráðuneytinu,
síðast sem ráðuneytisstjóri.
Á ráðherraárum mínum kynntist
ég Knúti vel og féll ágætlega við
manninn sjálfan og hvernig hann
sinnti sínum verkum og viðfangsefn-
um. Hann átti þá áratugalangan
starfsferil að baki og vann sín verk
sem heill og hollráður embættismað-
ur. Því minnist ég hans sem eins af
mínum mörgu og góðu samferða-
mönnum á lífsleiðinni.
Eftirlifandi eiginkonu hans Ernu
Hjaltalín og fjölskyldu hennar sendi
ég einlæga samúðarkveðju.
Ingvar Gíslason.
Ég kynntist Knúti þegar hann var
formaður Listahátíðar í Reykjavík
1976 og ég var ráðinn til starfa sem
framkvæmdastjóri hátíðarinnar. Að
vinna undir hans stjórn var mér dýr-
mæt reynsla og ég er honum æv-
inlega þakklátur fyrir þann skilning
og þolinmæði sem hann sýndi mér á
þessum mótunarárum. En Knútur
var ekki bara einstæður yfirmaður,
heldur mikil og góð manneskja sem
ég lærði smám saman að kynnast, og
oft reyndi ég hann að einstöku
drenglyndi og fórnfýsi sem fáum er
gefin. Við Knútur lentum í nokkrum
ótrúlegum ævintýrum við rekstur
Listahátíðar, og einnig erlendis við
kynningu á íslenskum kvikmyndum,
og hefur Árni Þórarinsson rithöf-
undur fest sum þeirra á blað af mik-
illi frásagnarlist í bókinni Krummi
sem kom út hjá Fróða 1994. Gaman
væri að rifja þau upp, en þess gefst
ekki rúm hér, enda af miklu að taka.
Mörg skemmtilegustu augnablik
ævinnar á ég Knúti að þakka bæði
beint og óbeint, hann var yfirmaður
og vinur í senn.
En Knútur átti sér líka hugsjón,
sú hugsjón var að fá íslensk stjórn-
völd til að aðstoða við að gera ís-
lenska kvikmyndagerð að veruleika.
Án Knúts er ólíklegt að íslenska
kvikmyndavorið hefði gengið í garð
jafnsnemma og raun varð, og án
hans væri íslensk kvikmyndagerð
trúlega miklu fátækari. Knútur var
öðrum fremur sá maður í mennta-
málaráðuneytinu er tryggði að Kvik-
myndasjóður varð til og undibjó
jarðveginn þannig að menntamála-
ráðherra, Vilhjálmur Hjálmarsson
frá Brekku í Mjóafirði, gat lýst því
yfir við opnun fyrstu kvikmyndahá-
tíðarinnar á Íslandi 1978, – ef ég
man rétt, – að hann hefði ákveðið að
leggja fram lagafrumvarp um Kvik-
myndasjóð, þótt hann hefði aldrei
farið í bíó. – Allir sem vilja vita, vita
að þetta var mest tilkomið vegna
þess hvernig Knútur hafði lagt málið
fyrir ráðherra og hvernig Knútur
vann málinu fylgi innan stjórnkerf-
isins. Fyrir þetta er ég viss um að
allir íslenskir kvikmyndagerðar-
menn eru honum þakklátir og sjá nú
á eftir þeim manni sem á vissan hátt
var faðir íslenskra kvikmyndavor-
sins. Það var því vel til fundið að
honum voru veitt heiðursverðlaun
ÍKSA 2003.
Fáa menn hef ég metið meira sem
manneskju en þennan hljóðláta
sjentilmann, því Knútur Hallsson
var engum manni líkur hvað snerti
háttvísi, og hann hafði þá náðargáfu
til að bera að geta gengið á milli
stríðandi aðila og fundið leiðir út úr
Knútur Hallsson
Jónasson
Gott verð - Góð þjónusta
STEINSMIÐJAN REIN
Viðarhöfða 1, 110 Rvk
Sími 566 7878
Netfang: rein@rein.is
www.rein.is
Minningarkort
535 1825
www.hjarta.is 5351800