SunnudagsMogginn - 28.11.2010, Blaðsíða 25

28. nóvember 2010 25
pólitískar ræður alla ævi og er enn að halda
ræður um áhugamál mín. En ég er ekki í
ræðupúltinu að messa um pólitík þegar ég
sest niður til að skrifa sögu.
Vissulega má þó greina í ýmsu sem ég hef
gert að ég hef mikinn áhuga á sjálfstæði
þjóðarinnar. Ég er eindreginn sjálfstæðis-
sinni, ef ekki sjálfstæðismaður í víðri merk-
ingu þess orðs. Ég var ekki nema sex ára
þegar Ísland varð lýðveldi og mér fannst
strax mikilvægt að Íslendingar varðveittu
þá gersemi sem sjálfstæðið er og gættu þess
að hlúa að því og glata því ekki úr höndum
sér. Þessi hugsun hefur einkennt stjórn-
málaferil minn.
Fyrsta leikritið mitt sem sett var á svið,
Uppreisn á Ísafirði, fjallaði með vissum
hætti um sjálfstæðisbaráttu Íslendinga og sú
barátta var auðvitað merkjanleg í skáldsögu
minni um Jörund hundadagakonung. Sjálf-
stæðismál eru stór hluti af þessari nýju
sögu, það er að segja sjálfstæðisbarátta
Skota.
Ég er alltaf jafn undrandi á þeim sagn-
fræðingum sem reyna að telja okkur trú um
það að sjálfstæðishugur þjóða hafi varla
verið til fyrr en kom fram á 19. öldina þeg-
ar rómantíkerar hafi spanað upp hug-
myndir um sjálfstæði þjóða. Þetta er hinn
mesti misskilningur. Sjálfstæðisþrá þjóða er
ævaforn staðreynd og kom auðvitað afar
skýrt fram í ákafri baráttu Skota öldum
saman fyrir því að vera sjálfstæð þjóð. En
Englendingar tröðkuðu sjálfstæði þeirra
niður með markvissum hætti þar til Skotar
glötuðu því endanlega. Það er dapurlegt
hlutskipti þjóðar að glata sjálfstæði sínu. En
nú er reyndar sívaxandi hreyfing í Skot-
landi fyrir endurheimt sjálfstæðis.“
málaráðherra og síðar fjármálaráðherra
fylgdi því sú kvöð eða það yndi að vera
boðið á allar frumsýningar hjá leikhús-
unum. Þar áttum við hjónin föst sæti og
vorum oftast mætt. Þessar tíðu leik-
húsferðir höfðu smitandi áhrif á mig að því
leyti að það vaknaði hjá mér að nýju löng-
unin til að semja leikverk. Ég var í miðju
kafi í fjárlagagerðinni í fjármálaráðuneyt-
inu þegar ég byrjaði á ný að skrifa og þótt
mikið væri að gera skrifaði ég eitthvað á
hverjum degi. Mér fannst vera hvíld í því.
Ég skrifaði sem sagt heilmikið meðan ég
var í fjármálaráðuneytinu og var meðal
annars búinn að gera uppkast að leikritinu
Uppreisn á Ísafirði þegar ég hætti þar.“
Þú ert fyrrverandi stjórnmálamaður,
mjög áberandi í pólitík á sínum tíma. Er
einhver boðskapur í skáldverkum þínum
eða ertu bara að segja sögu?
„Ég hef alltaf haft mikla vantrú á því að
höfundur eigi að koma skoðunum sínum
freklega á framfæri í skáldverki. Það hefur
eyðilagt marga söguna og margt leikritið.
Leikritaskáld sem setur boðskap sinn í
lokasetningu verksins eyðileggur leikritið.
Það er ekki hlutverk skáldsagnahöfundar,
leikritahöfundar eða ljóðskálds að semja
áróðurstexta. Að vísu getur höfundurinn
stundum hitt í mark rétt í svip, eins og
núna þegar fjölmargir eru að hamast við að
skrifa verk sem tengjast hruninu. Ég er alls
ekki að gagnrýna það. En mér finnst að
grunnurinn eigi að vera góð saga og lifandi
persónur. Síðan hafa flestir höfundar sínar
persónulegu skoðanir á málefnum og þær
skila sér í gegnum söguna á margvíslegan
hátt.
Ég hef verið önnum kafinn við að flytja
fræði og hafði engan áhuga á að fást við
sagnfræði. Ég var reyndar líka staðráðinn í
að fara ekki í stjórnmál. Ég hafði vissa við-
urstyggð á stjórnmálum, fannst þau óhrein
og fráhrindandi á margan hátt, en fylgdist
þó afar vel með þeim. En svo fór að ég
rétti út litla fingurinn með því að taka þátt
í fundaferðalagi um Ísland sem náinn vinur
minn, Jónas Árnason rithöfundur, stóð
fyrir, og áður en ég vissi var ég orðinn rit-
stjóri vikublaðsins Frjálsrar þjóðar, tuttugu
og tveggja ára gamall, og þurfti svo til einn
að skrifa átta síðna vikublað. Þetta var
slíkt kapphlaup við tímann að það tók
sannarlega á taugarnar. En einnig mikill
reynslutími og góður skóli. Þá var það sem
stjórnmálin tóku mig til sín og ég var beð-
inn um að fara í framboð tuttugu og
þriggja ára gamall. Minn pólitíski ferill
þróaðist á þann veg, eins og oft vill verða,
að litli fingurinn var fyrst tekinn, svo
höndin og loks maðurinn allur. Eftir það
varð ekki aftur snúið og ég hugsaði ekki
um neitt annað en stjórnmál næstu tuttugu
árin. Þannig er nú galdurinn á bak við
stjórnmálin, hann fangar mann með þess-
um hætti. Í sumar voru fimmtíu ár liðin frá
því ég varð atvinnumaður í stjórnmálum.“
Skáldskapur í fjármálaráðuneytinu
Þá hefur verið lítill tími fyrir skrif, en
fannstu ekki til löngunar til að skrifa?
„Ég var kominn á kaf í stjórnmálin og
það var ekki neinn friður til annars. Frá
unga aldri hafði ég áhuga á listum og bók-
menntum. Ég lék í skólaleikritum og skrif-
aði smásögur og leikrit í menntaskóla, en
þegar ég kom í pólitíkina hætti ég öllu
slíku. Þegar ég var sestur í stól mennta-
Margrétar en ensk, norsk og skosk sagn-
fræði.“
Hafði viðurstyggð á stjórnmálum
Og íslenskar heimildir segja að Margrét
hafi lifað af?
„Já, það kemur skýrt fram í Lögmanns-
annál sem Einar sonur Hafliða prests rit-
aði. Þar segir hann frá því hvernig faðir
hans leit á þetta mál. Ég byggi mína sögu á
því sjónarhorni.“
Heldurðu að það sé rétt sjónarhorn?
„Já, ég efast ekki
um það. Reyndar var
það svo að allur al-
menningur í Noregi
og Skotlandi eða á
Orkneyjum trúði því
að sú söguskoðun
væri hin rétta eins og
meðal annars má sjá í
frægu danskvæði um
Margréti sem Fær-
eyingar varðveittu. En
valdamennirnir trúðu
þessu ekki, þeir höfðu
afgreitt málið og það
þjónaði ekki hags-
munum þeirra að við-
urkenna að þeim hefði
skjátlast.“
Þú hefur skrifað
bæði skáldsögur og
leikrit og í verkum þínum byggirðu oft á
sögulegum atburðum. Hafðirðu áhuga á
sögu sem ungur maður?
„Ég býst við að Ólafur Hansson, kennari
minn í sögu í menntaskóla, hafi ekki talið
mig neitt sérstaklega efnilegan mannkyns-
sögunemanda, enda var ég miklu skárri í
stærðfræði og eðlisfræði og ýmsum náms-
greinum sem snúa að vísindum. Þegar ég
var ungur maður íhugaði ég að læra verk-
Morgunblaðið/Golli
’
Ég hef alltaf haft mikla
vantrú á því að höf-
undur eigi að koma
skoðunum sínum freklega á
framfæri í skáldverki. Það
hefur eyðilagt marga söguna
og margt leikritið. Leikrita-
skáld sem setur boðskap sinn
í lokasetningu verksins eyði-
leggur leikritið. Það er ekki
hlutverk skáldsagnahöf-
undar, leikritahöfundar eða
ljóðskálds að semja áróð-
urstexta.
tb
r
h
ö
n
n
u
n
•t
b
r@
ta
ln
e
t.i
s
Sölustaðir : N1, Bónus, Hagkaup, Pósturinn, Kaffitár,Te og kaffi , Epal, Hrím, Kraum , Sirka,
Melabúðin, Valfoss, Rauðakrossbúðirnar, Mál og menning, Debenhams, Mýrin, Minja, Iða, Vínberið,
Háma, Hrafnistubúðin Laugarási, Garðheimar, Office1, Galleri Sautján-Kringlunni og Smáralind
Allur ágóði af sölunni rennur til Krabbameinsfélags Íslands
100 g poki kostar 500 kr.
„Fáðu þér gott fyrir gott“