SunnudagsMogginn - 30.10.2011, Blaðsíða 4

SunnudagsMogginn - 30.10.2011, Blaðsíða 4
4 30. október 2011 Mannkyn er nú við það að fylla sjö milljarða. Í nokkr- um fjölmennustu ríkjum heims hefur fjölguninni fylgt ójafnvægi í fæðingum mey- og sveinbarna. Náttúran hefur séð til þess að þegar allt er eðlilegt fæðast 104 til 106 strákar á móti hverjum 100 stúlkum. Á Indlandi og í Víetnam er hlutfallið hins vegar 112 sveinbörn á móti hverjum 100 meybörnum og í Kína 120 sveinbörn á móti hverjum 100 meybörnum. Þetta ójafnvægi hefur rutt sér til rúms víðar og er áberandi í Aserbaídsjan, Georgíu og Armeníu þar sem hlutfallið er 115 á móti 100. Nóbelshagfræðingurinn Amartya Sen vakti fyrst athygli á þessum vanda í grein, sem hét „100 millj- óna kvenna er saknað“, árið 1990. Nú er talið að misræmið sé nær því að vera 160 milljónir kvenna. Hér er um að ræða samfélög þar sem hefð er fyrir því að vilja frekar syni en dætur. Nú býður tæknin upp á kyngreiningu í móðurkviði. Samkvæmt rannsókn, sem birtist í breska læknatímaritinu Lancet er um hálfri milljón meybarnafóstra eytt árlega á Indlandi. Deilt er um hvaða afleiðingar þetta geti haft. Stjórnmálafræðingarnir Valerie Hudson og Andrea den Boer spáðu því fyrir nokkrum árum að Asíuríki með of mörgum körlum gætu ógnað öryggi Vest- urlanda. Maria Hvistendahl, blaðamaður tímaritsins Science, skrifaði nýlega grein undir heitinu „Ónátt- úrulegt val“ þar sem hún sagði að ótti við stríð af þessum sökum væri óþarfur, en sögulega væru „þjóðfélög þar sem karlmenn eru talsvert fleiri en konur ekki geðslegir staðir til að búa á. Þau eru oft óstöðug. Stundum eru þau ofbeldisfull.“ Hún bendir á að bæði leiðtogar Kína og Indlands hafi rætt um hættuna sem ójafnvægi milli kynjanna hafi í för með sér fyrir félagslegan stöðugleika. Of margir karlar uppskrift að óstöðuleika? Læknar taka á móti barni í Kína, fjölmennasta ríki heims. Íbúafjöldinn er 3,4 milljarðar. Þar fæðast 120 sveinbörn á móti hverjum 100 meybörnum. Reuters S jömilljarðasti jarð- arbúinn mun að því er talið er fæðast á morg- un, 31. október. Ekki er vitað hvar þetta barn mun fæðast. Kannski á Indlandi þar sem 51 barn fæðist á mínútu, en tæplega á Íslandi þar sem fæðist barn á tæplega tveggja tíma fresti. Talið er að jarðarbúar hafi verið um fimm milljónir fyrir 10.000 árum og eitthvað í kringum 200 milljónir þegar Kristur fæddist. Mannkyn náði ekki milljarði fyrr en upp úr aldamótunum 1800 og tveimur milljörðum rúmri öld síðar. Nú er svo komið að mannkyni fjölgar um milljarð á 12 til 13 ára fresti. Árlega fjölgar mannkyni um 80 milljónir um þessar mundir. Það samsvarar íbúum Þýska- lands, Víetnams og Eþíópíu samanlagt eða 250földum íbúa- fjölda Íslands. Elizbeth Kolbert segir í grein í tímaritinu The New Yorker að svo mikil fjölgun sé óvenjuleg, svo ekki sé meira sagt, hjá stórum spendýrum, sem fjölgi sér hægt. Hún vitnar í Edward O. Wilson líffræðing, sem sagði að „mynstur fjölgunar mann- kyns“ á tuttugustu öld minni „meira á bakteríur en prí- mata“. Árið 1798 spáði Thomas Mal- thus að því mannkynið myndi brátt hætta að geta brauðfætt sig vegna þess að það fjölgaði sér svo hratt. Því myndi fylgja mikil hungursneyð og fólks- fækkun. Malthus reyndist ekki sann- spár. Hann sá til dæmis ekki fyrir þær framfarir, sem urðu í landbúnaði og matvælafram- leiðslu samhliða iðnbylting- unni. Um miðja síðustu öld varð bylting í landbúnaði. Á milli 1950 og 1990 jókst upp- skera á korni um tvo hundr- aðshluta á ári. Nú segja menn að annarrar slíkrar byltingar sé þörf eigi framleiðsla að halda í við fólksfjölgun. Kenning Malthusar kom fram nokkrum árum áður en mannkynið fyllti milljarðinn og nú eru jarðarbúar að verða sjö- falt fleiri. Nú eru menn þó farnir að velta fyrir sér hvort Malthus hafi haft rétt fyrir sér að því leyti að jörðin beri aðeins tak- markaðan mannfjölda, honum hafi aðeins skeikað um nokkrar aldir. Samtökin Global Footpr- int Network reiknuðu út í september að mannkynið myndi þurfa á annarri plánetu að halda til þess að fullnægja þörfum sínum og taka við úr- gangi sínum. Það tæki jörðina nú 18 mánuði að endurnýja þær auðlindir, sem mannkyn notaði árlega. Samtökin telja sérstaka ástæðu til að hafa áhyggjur af vatnsbúskapnum. Samkvæmt greiningu þeirra vofir yfir vatnsskortur og má búast við að árið 2030 verði framboð á vatni 40% minna en eft- irspurnin. Í nýrri skýrslu frá Sameinuðu þjóðunum segir að búast megi við að íbúar jarðar verði orðnir að minnsta kosti 10 milljarðar árið 2100. Á undanförnum 60 árum hefur frjósemi minnkað úr sex börnum á hverja konu í 2,5 börn. Samkvæmt skýrsl- unni þarf ekki að verða nema smávægileg hækkun á fæðing- artíðninni til þess að mannkyn nái 15 milljörðum um næstu aldamót. Líkari bakteríum en prímötum Mannkyni fjölgar sem aldrei fyrr, álag á jörðu eykst og á morgun munu jarðarbúar ná sjö milljörðum Það tók rétt rúma öld fyrir íbúa jarðar að ná tveimur milljörðum eftir að fyrsti milljarðurinn náðist 1804. Frá 1960 hefur fjöldi jarðarbúa tvöfaldast. Samkvæmt nýlegum tölum fjölgar jarðarbúum um 80 milljónir árlega og samkvæmt því bætist við sem samsvarar öllum íbúum Bandaríkjanna á fjögurra ára fresti. Vaxandi fólksfjöldi í heiminum Sjö milljarðar jarðarbúa í milljörðum Árin 0-2150 0 2 4 6 8 10 0 1000 2000 Fólksfjöldi í heiminum *Byggt á mati SÞ 2 4 6 8 10 Árin 1750-2050 Fólksfjöldi í heiminum í milljörðum Árleg breyting á fólksfjölda í milljörðum 0 20 40 60 80 100 1800 1850 19501900 2000 20501750 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1804 1927 123 1959 32 1974 15 1987 13 1998 11 2011 13 2025 14 2043 18Árafjöldi eftir milljarðinn á undan Árið sem næsti milljarður náðist* Mat frá því fyrir skráningu frá miðri 20. öld Hæsta gildi Miðgildi Lægsta gildi Fólksfjöldaspár milljarðar 5 10 15 20 2010 2100 2050 Íbúafjöldi ef öllum markmiðum, sem SÞ hafa samþykkt, er framfylgt. Íbúafjöldi ef fólksfjöldamarkmið bregðast 10,6 ma. 8,1 ma. Heimildir: Manntal Bandaríkjanna, Sameinuðu þjóðirnar, Socioeconomic Data and Applications Center, Populaitonaction.org Grafík: Brice Hall/RNGS 2000 <2 0 2 - <5 5 - <15 15 - <15 100 - <1,000 1000+ Íbúar á ferkílómetra Þéttleiki byggðar 10 20 30 40 50 1950 21002000 Afríka Asía Rómanska Ameríka og Karibíska hafið Evrópa Norður-Ameríka Eyjaálfa Fæðingar á hverja 1.000 manns Miðgildi matsins Frjósemistölfræði Vikuspegill Karl Blöndal kbl@mbl.is Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is Elica háfar

x

SunnudagsMogginn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.