Morgunblaðið - 08.04.2010, Blaðsíða 20

Forsætisráðherra,
á undanförnum tólf
mánuðum hef ég und-
irritaður skrifað yður
allmörg bréf, en engin
svör fengið. Á þessum
erfiðu tímum í þjóð-
félaginu hefur und-
irritaður boðið aðstoð,
spurt spurninga og
óskað upplýsinga – allt
án árangurs eða svars.
Fullvíst má telja að fjöldi ein-
staklinga, félaga og fyrirtækja hafi
sömu sögu að segja. Vitað er að ráð-
herrann hefur á þessum tíma oft
verið önnum kafinn en á móti kem-
ur að hann hefur aðstoðarfólk. Tæp-
ast verður önnum því um kennt.
Hvað veldur veit ráðherra sjálfur
en undirritaður leyfir sér að vísa til
laga um upplýsingaskyldu stjórn-
valda.
Undirritaður setur nú fram hér í
Morgunblaðinu í opnu bréfi spurn-
ingar og óskir um upplýsingar sem
stór hluti þjóðarinnar vill fá. Svara,
innan ramma fyrrnefndra laga, er
óskað í sama blaði.
Lagaleg skylda?
Hér er vísað til kröfu annarra
þjóða um greiðslu svonefndra Ice-
save-skulda.
Allan þann tíma sem þetta mál
hefur staðið yfir hefur vaxandi
fjöldi innlendra og erlendra sér-
fræðinga lýst því yfir að skylda Ís-
lendinga hafi eingöngu verið að
stofna tryggingasjóði er lúta
reglum ESB. Þetta hafi verið verið
gert og því sé ábyrgð Íslendinga nú
engin. Þessir sérfræðingar hafa
komið frá ýmsum löndum og úr
mörgum fræðigreinum er mál af
þessu tagi snerta.
Einn þeirra, bandarískur pró-
fessor, Michael Hudson, hefur kall-
að samningagerð stjórnvalda við er-
lend ríki „ótrúlegt afsal á fullveldi
og hefur áhyggjur af sjálfstæði Ís-
lands“ (Silfur Egils & DV.IS
19.6.2009). Fjölmargir íslenskir
fræðimenn hér og erlendis - eru á
sama máli. Loks má nefna Evrópu-
manninn Alain Lipietz – einn þeirra
sem sömdu reglur ESB um fjár-
málamarkaði – en hann segir um
þetta: „Íslendingar skulda ekkert“
(Morgunblaðið 12.2.2010).
Undirritaður spyr: Er forsætis-
ráðherra fullviss um að lagaleg
ábyrgð Íslendinga sé til staðar og
slík að um málið þurfi að semja?
Jafnframt óskast þær lagagreinar,
á frummálinu og íslensku, settar í
svar ráðherra sem að hans mati
staðfesta ábyrgðina og réttlæta til-
raunir ríkisstjórnarinnar til samn-
inga við hina erlendu kröfuhafa.
Undirritaður spyr: Hefur ríkis-
stjórn Íslands einhverjar aðrar
ástæður til samningaumleitana en
lagalegar – og þá hverjar?
Undirritaður spyr: Eru nokkur
tengsl – bein eða óbein – milli Ice-
save-málsins og áhuga stjórn-
arinnar á að innlima Ísland í ESB?
Kúba norðursins
Stjórnin og þingmenn hennar
hafa oft látið heyrast að semjist
ekki um Icesave verði Ísland „Kúba
norðursins“. Gefin er í skyn útilok-
un á samstarfi Íslendinga við aðrar
þjóðir, fátækt, einangrun og ör-
birgð.
Undirritaður spyr: Nákvæmlega
hvernig sér ríkisstjórnin fyrir sér
að þetta muni gerast?
Undirritaður spyr:
Hafa einhverjar þjóðir
hótað að einangra okk-
ur svo hætta stafi af,
eða að beita sér með
þeim hætti að fátækt
og örbirgð gangi yfir
íslenska þjóð? Óskað er
eftir lista yfir þessar
þjóðir svo og skjölum –
á frummáli og íslensku
– er sanna þessar hót-
anir.
Kostnaður?
Ljóst er að þó nokkur kostnaður
hefur þegar hlotist af samninga-
umleitunum vegna Icesave. Hér
koma m.a. til ferðalög, símakostn-
aður, þýðingar, yfirvinna starfs-
manna, aðkeypt þjónusta erlendra
og íslenskra sérfræðinga og funda-
setur.
Undirritaður spyr: Hversu mikill
er þessi kostnaður orðinn alls?
Óskað er eftir sundurliðun skv. of-
annefndum þáttum og öðrum er
málið snerta.
Undirritaður spyr: Í ljósi þess að
reikningur fyrir þjónustu bresku
lögfræðistofunnar Mishcon de Reya
fyrr í vetur var u.þ.b. tífalt hærri en
búist hafði verið við, eða 25 milljónir,
óskast upplýsingar um hvernig sam-
ið hefur verið við aðra erlenda aðila
um ráðgjafarstörf. þ.m.t. kanadíska
aðila sem fréttir hermdu að fengnir
hefðu verið til starfa fyrr í vetur.
Taxtar og annar kostnaður óskast
sundurliðaður í íslenskum krónum
og viðmiðungargengis getið.
Umboð?
Eftir að þjóðin hafnaði Icesave-
samningunum, hefur ríkisstjórnin
og sendimenn hennar haldið áfram
samningaumleitunum við hina er-
lendu kröfuhafa.
Undirritaður spyr: Telur for-
sætisráðherra að hann eða ríkis-
stjórnin hafi til þess umboð? Og þá
frá hverjum? Eða telur forsætisráð-
herra sig ekki þurfa umboð, t.d. frá
Alþingi?
Óskað er eftir rökstuðningi við
svar ráðherra.
Verkefni hér heima
Umræða almennings á Íslandi er
mikið á þá lund að ekki sé nóg gert
fyrir Íslendinga sjálfa. Um það vitna
að vissu marki lokanir fyrirtækja,
uppboð á húsnæði fjölskyldna, at-
vinnuleysi, landflótti, bótalækkanir
og skattahækkanir.
Undirritaður spyr: Telur ráð-
herra að vinna við Icesave-samninga
hafi tafið eða dregið úr þeim úrræð-
um sem hægt væri að bjóða Íslend-
ingum?
Undirritaður spyr: Telur ráð-
herra að nú hafi allt verið gert sem
hægt er til hjálpar heimilum og
fyrirtækjum? Tímasetninga og lýs-
inga á hinum ýmsu hjálparúrræðum
er óskað – bæði liðnum og þess sem
fyrirhugað kann að vera.
Undirritaður spyr: Er það á
stefnuskrá ríkisstjórnar og Alþingis
að leggja niður verðtryggingu á Ís-
land, og þá hvenær?
Undirritaður spyr: Hafa ein-
hverjum fyrirtækjum verið gefnar
eftir skuldir, beint eða óbeint á
kostnað ríkissjóðs sl. 2 ár – og þá
með hvaða hætti? Nöfn og dags. ósk-
ast.
Eftir Baldur
Ágústsson
»Undirritaður spyr:
Eru nokkur
tengsl – bein eða
óbein – milli Icesave-
málsins og áhuga
stjórnarinnar á að
innlima Ísland í ESB?
Baldur Ágústsson
Höf. er fv. forstjóri og frambjóðandi í
forsetakosningum 2004 - www.lands-
menn.is - baldur@landsmenn.is
Opið bréf til for-
sætisráðherra
20 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 2010
Yfirleitt er litið á
bjartsýni sem frekar
ómerkilegan eiginleika.
Bjartsýnismaður er þá
talinn vera sá sem sér
það góða í öllu og öllum
og horfir á heiminn í
gegnum bleik gleraugu
– glasið er alltaf fullt
hjá honum. Pollýanna
er fyrirmynd hans og
hann er sannfærður um
það að ef hann bara hugsi jákvætt þá
muni allt fara vel. Rannsóknir til tutt-
ugu ára hafa hins vegar staðfest að
bjartsýni gengur miklu dýpra en það.
Hægt er að skilgreina bjartsýni á
tvennan hátt. Scheier og Carver skil-
greina bjartsýni sem „altæka til-
hneigingu til að trúa því að maður
muni almennt upplifa góða frekar en
slæma atburði í lífinu“. Á mannamáli
þýðir þetta að horft sé á björtu hlið-
arnar.
Hin leiðin til að skilgreina bjart-
sýni er sú að skoða hvaða skýringar
við notum en hér er um að ræða nálg-
un Martins Seligmans sem er upp-
hafsmaður hreyfingar um jákvæða
sálfræði. Að sögn Seligman er und-
irstöðu bjartsýni að finna í því hvern-
ig við hugsum og útskýrum orsakir.
Seligman heldur því fram að við höf-
um öll tilhneigingu til að nota ákveð-
inn hugsunarstíl til að útskýra það
sem gerist í lífi okkar og
hvers vegna það gerist.
Við þróum þennan stíl í
æsku og höldum okkur
við hann það sem eftir
er ævi okkar, nema við
tökum meðvituð skref
til að breyta honum.
Hugsunarstíllinn virkar
eins og viðmið sem við
notum til að útskýra
fyrir sjálfum okkur
hvers vegna hlutir,
slæmir eða góðir, hendi
okkur.
Seligman telur að það séu þrjár al-
mennar víddir sem við notum til að
túlka líf okkar; varanleiki (alltaf/ekki
alltaf), útbreiðsla (allt/ekki allt) og
persónubinding (ég/ekki ég):
Varanlegt vs. tímabundið
Þeir sem hafa tilhneigingu til að út-
skýra hlutina á svartsýnan hátt gera
ráð fyrir að fari eitthvað úrskeiðis þá
muni það alltaf fara úrskeiðis. Ef þeir
halda t.d. lélega ræðu ganga þeir út
frá að þeir muni alltaf verða lélegir
ræðumenn. „Það þýðir ekkert fyrir
mig að sækja um þennan samning, ég
mun hvort sem er klúðra ræðunni.“
Þeir sem hafa tilhneigingu til að út-
skýra hlutina á jákvæðan hátt segja
einfaldlega við sjálfa sig að það muni
ganga betur næst, að það hafi ein-
ungis verið tímabundið bakslag.
„Kannski var undirbúningurinn ekki
nógu góður – og fyrir utan það þá
voru áhorfendur nýbúnir að borða
frekar þungan hádegismat og þar af
leiðandi ekki mjög líflegir. Næst
undirbý ég mig betur og reyni að fá
betri tíma fyrir kynninguna.“
Dr. Karen Reivich, sem hefur
unnið með Seligman og öðrum
fræðimönnum að fjölda rannsókna,
tekur undir með Seligman. Hún
kallar þessa vídd „alltaf vs. ekki allt-
af“. Nemandi sem útskýrir fall á
prófi með því að segja „Ég er
heimskur“ hefur „alltaf“-sýn á
vandamálið, álítur að vandamálið
muni vara yfir tíma og mun líklega
nálgast upptökuprófin á svartsýnan
hátt. Bekkjarbróðir hans sem fellur
einnig á prófinu en segir „Ég lærði
ekki nóg“ hefur „ekki alltaf“-sýn og
er líklegri til að líta næstu próf
bjartsýnni augum. Hann sér að-
stæðurnar sem ekki varanlegar.
Útbreiðsla –
sértækt vs. almennt
Þegar hlutir fara úrskeiðis hjá
svartsýnismönnum hafa þeir til-
hneigingu til að sjá mistök sín sem
Eftir Ingrid
Kuhlman » Bjartsýnismaður er
oft talinn vera sá
sem sér það góða í öllu
og öllum og horfir á
heiminn í gegnum bleik
gleraugu.
Ingrid Kuhlman
Bjartsýni – hugsunarstíll
en ekki persónueinkenni
VERÐBÓLGA
kemur oftar en ekki í
kjölfar mikils góðæris
og nær hámarki með
hruni banka sem hafa
verið í áhættustarf-
semi með peninga al-
mennings. Verðbólga
hefur þau áhrif að
mörg fyrirtæki fara á
hausinn sem þýðir að
fleiri verða atvinnu-
lausir auk þess sem
verðlag hækkar. Hjá okkur Ís-
lendingum hrundi krónan sem jók
verðbólguna enn meira og verðlag
á nær öllum vörum fór uppúr öllu
valdi auk þess sem skuldir ríkisins
jukust. Ríkisstjórnin brást við því
með hækkun skatta auk nýrra
skatta sem lagðir voru á heimili
landsins. Við þetta héldu dóm-
ínóáhrifin áfram og fleiri urðu at-
vinnulausir sem eykur kostnað
ríkisins í greiðslur í atvinnuleys-
issjóð og minnkar tekjur til rík-
isins. Við þetta aukast gjöld sem
ríkið þarf að borga til félagsmála.
Samt þarf að skera niður.
Þetta finnst mér rangir starfs-
hættir þjóðar sem þarf að vinna
sig útúr verðbólgu. Verðbólga og
fall krónunnar geta haft góð áhrif
á ákveðnar atvinnugreinar. Út-
flutningsvörur. Ríkið þyrfti að
gera allt sem í þess valdi stendur
til að skapa atvinnu til útflutnings
til að fá erlendar gjaldeyristekjur
til landsins og skapa atvinnu fyrir
þá atvinnulausu og fá einnig skatt-
tekjur af þeim. Þegar þessu hefur
verið náð er hægt að skera niður í
mikilvægum flokkum eins og fé-
lagsmálum.
Meingallað stjórnkerfi Íslands
markast af því að fólk getur nán-
ast aldrei eignast neitt og það
mikilvægasta sem allir vilja hafa,
svo sem þak yfir höfuðið, að kom-
ast milli staða og matur fyrir sig
og sína vegur auðvitað þyngst í
útgjöldum heimilisins. Samkvæmt
könnun frá 2004 þá
vega útgjöld vegna
húsnæðis 22,5% af
heildartekjum ef ekki
er tekinn skattur af
tekjunum. Matur og
afborganir af bíl og
rekstur af bíl um 57%
af tekjum og kostn-
aður af fatnaði um
5,5%. Þetta eru mik-
ilvægustu útgjöld
heimilanna sem þýðir
það að um 85% af út-
gjöldum fara í þessa
hluti. Þessi rannsókn
var gerð í góðæri og hlutföllin
ættu því að hafa breyst töluvert
og gætu hafa aukist yfir ráðstöf-
unartekjur.
Samkvæmt upplýsingum voru
meðaltekjur einstaklings um
300.000 kr. sem gera 3,6 milljónir
í árstekjur. Ef við reiknum með að
par með eitt barn sé með með-
altekjur sem er mjög algengt nú
til dags þá eru heildartekjur
beggja aðila rétt um 7,2 milljónir.
Gefum okkur að 22,5% fari í
greiðslu af húsnæði, þá er með-
algreiðsla um 135.000 á mánuði.
Af þessum 7,2 milljónum sem eru
heildartekjur fara 2,5 milljónir í
tekjuskatt þannig að ráðstöfunar-
tekjur meðalheimilis eru 4,7 millj-
ónir. Ef tekið er mið af 135 þús.
kr. á mánuði í húsnæði þá gerir
það að 35% af ráðstöfunartekjum
heimilisins fara í að borga af hús-
næðinu. Segjum að parið sé á
leigumarkaðnum og vilji einungis
borga 22% af sínum ráðstöfunar-
tekjum. Þá fer verðið niður í 103
þús. kr. á mánuði og erfitt er að
finna 3 herbergja íbúð á lægra
verði en það og ég tala nú ekki um
ef börnin séu fleiri en eitt. Þá er
nauðsynlegt að hafa stærra hús-
næði og því erfiðara að ráða við
greiðslurnar.
Nú á tímum er æ algengara að
pör með barn slíti samvistir og því
ástandið fyrir þetta meðalfólk
ennþá erfiðara. Allt í einu eru þau
orðin 2 einstæðingar og jafnvel
með eitt eða tvö börn. Ráðstöf-
unartekjurnar eru allt í einu
dottnar niður í 3 milljónir á ári á
meðan kostnaðurinn við leigu á
húsnæði er nánast sá sami þar
sem verð á leiguhúsnæði er uppúr
öllu valdi af völdum verðbólg-
unnar og skuldastöðu þeirra sem
eiga heimilin. Þá kemur aftur að
félagslega hlutanum. Segjum að
báðir aðilar fari á leigumarkaðinn
og finna sér íbúð til leigu á 80-90
þúsund krónur á mánuði og skipta
með sér forræðinu 50/50. Barnið
verður að vera skráð með lög-
heimili hjá öðru hvoru foreldrinu.
Það er ákveðið að barnið sé með
lögheimili hjá móður sinni og þar
af leiðandi fær hún barnabæt-
urnar og greiddar hærri húsa-
leigubætur þar sem barnið er með
lögheimili þar á meðan faðirinn
fær engar bætur. Þar sem heild-
artekjur hans teljast 3,6 milljónir
yfir árið þá lækkar það húsa-
leigubæturnar sem eðlilega væru
13.500 kr. og mundi því vera
dregið af honum vegna „hárra“
tekna og lækka niður í 2.000 krón-
ur á meðan móðirin fengi 17.000
miðað við sömu tekjur. Þetta er
gert með ákveðinni reiknivél frá
félagsþjónustum hvers bæj-
arfélags en miðað er við heildar-
tekjur en ekki ráðstöfunartekjur
og miðast ekki við þá verðbólgu
sem hefur verið í samfélaginu.
Það er nánast eins og ríkið geri
heldur ekki ráð fyrir að fólk sé
einstætt né geti lifað sem slíkt.
Grein þessi er skrifuð til að
vekja athygli á meingölluðu kerfi
sem við búum í og ríkisstjórnin
gerir lítið í því að laga illa orðuð
lög til sparnaðar ríkisins en þarna
er einungis talað um aðila með
meðaltekjur og þá á eftir að
reikna þá sem hafa lágar tekjur. Í
þjóðfélagi þar sem maður með
meðaltekjur er í greiðsluerfið-
leikum hlýtur að vera mikið að
stjórnkerfi ríkisins.
Verðbólga og
meingallað kerfi
Eftir Magnús Val
Böðvarsson
» Verðbólga er alvar-
legur hlutur sem
kemur upp mjög reglu-
lega og getur haft alvar-
leg áhrif á þjóðfélagið.
Magnús Valur
Böðvarsson
Höfundur er verslunarmaður.