Saga - 2002, Qupperneq 242

240
TORFI K. STEFÁNSSON HJALTALÍN
Einar gagnrýnir mig einnig fyrir að hefja ákveðna menn til skýj-
anna með því að kasta skít í fjandmenn þeirra og ata þá „sem
mestum auri." Sem dæmi um hið fyrrnefnda eru amtmennirnir
nyrðra, Stefán Þórarinsson, Bjarni Thorarensen og Pétur Havstein,
en um hið síðarnefnda Magnús Stephensen háyfirdómari og Jón
Sigurðsson forseti. Þetta eru sérkennileg ummæli og fjarska
harkaleg. í innganginum geri ég þó grein fyrir ástæðu þess að ég
fjalla um Magnús og Jón sérstaklega. Þetta voru valda- og áhrifa-
mestu menn 19. aldar og hafa svo sannarlega verið hafnir til skýj-
anna af íslenskum fræðimönnum, m.a. á kostnað hinna norð-
lensku embættismanna. Reyndar má segja að báðir þessir menn
hafi reynt að draga úr sjálfstæði Norðlendinga, Jón forseti í fjár-
kláðamálinu (árið 1857) og Magnús í stól- og skólamálum, en
hann gerði norðanmönnum stóran grikk er hann fékk Hólaskóla
fluttan suður (árið 1800). Vegna oflofsins um þá Magnús og Jón
þótti mér ástæða til að birta aðra hlið á þeim en þá sem einkum
hefur verið haldið á lofti. Þessi hlið liggur fyrir í heimildum en
hefur verið stungið undir stól. Mér fannst einfaldlega kominn tími
til að rétta hlut norðlensku amtmannanna án þess þó að hefja þa
til skýjanna. Veikleikar þeirra koma skýrt fram í verki mínu enda
var það markmið mitt að draga fram heildstæða mynd af persónu
þeirra, ekki einhliða lofgjörð sem ég meina að gengin fræði-
mennska hafi gert sig seka um. Ef Magnús Stephensen er ataður
„auri" í bók minni þá er það einungis aurbað sem þegar er til stað-
ar í eftirheimildum, en ekki tilbúningur minn. Hið sama má seg)a
um Jón Sigurðsson. Fræðimennskan í kringum hann hefur verið
svo hlutdræg að maður hefur sjaldan séð annað eins. Því vildi eg
draga upp hina hliðina á manninum (og konu hans). Ég geng þ°
ekki nærri því eins langt og Benóný Ægisson og Kamarorghestar i
lagi þeirra um skeifu Ingibjargar. Ég vona svo sannarlega að Guð-
jóni Friðrikssyni sagnfræðingi takist að skrifa nútímalega ævisögu
Jóns forseta, en lendi ekki í því að skrifa enn eina hetjusöguna.
Þá fæ ég gagnrýni fyrir að hafa „kokgleypt" fullyrðingar Jons
Aðils um að danskir einokunarkaupmenn hafi oft barið íslend-
inga. Þetta á auðvitað að sýna að ég viti ekki að Jón sé vafasom
heimild vegna þjóðernishyggju sinnar. Um þá hyggju Jóns Aðils
veit ég mætavel, en veit ennfremur að hann var að mörgu leýh
góður fræðimaður og vann brautryðjendastarf í mörgu (sjá einmg
áðurnefnda grein Guðmundar Jónssonar frá árinu 1988 þar um)-