Saga - 2002, Qupperneq 256

254
RITDÓMAR
vestrænni sögutúlkun. Á eftir fornfrægri gullöld kemur langt tímabil
eymdar og volæðis en sjálfstæðisbarátta og iðnvæðing leiða að lokum
til farsælla söguloka. Niðurskipan efnisins fylgir þessu hefðbundna
mynstri. Nokkurn veginn helmingur bókarinnar, eða um 49%, fer í
tímabil sem venja hefur verið að telja tií þeirra „merkari", þ.e. tímann
fyrir 1262 og 19. öldina. Allar miðaldir fá 39% af bókinni en árnýöldin
milli 1500 og 1800 einungis 15%. Ekki má þó skilja það svo að Gunnar
fylgi hefðinni athugasemdalaust því þetta mat á mikilvægi tímabila
hefur líka stýrt rannsóknum, þannig að skiptingin endurspeglar hvar
mestar frumrannsóknir er að finna til að byggja á. Nær væri því að
segja að þessi skipting hafi þannig gefið ámýöld meira rými en við
mætti búast, því þessar „myrku" aldir eru ermþá þær minnst rannsök-
uðu í íslenskri sögu.
Hefðbundið mat kemur einnig fram í smærri atriðum. Enginn sem
hefur lesið yfirlit yfir íslenska sögu ætti að verða fyrir vonbrigðum því
allar venjulegu hátíðastundirnar eru á sínum stað. Hefðbundin lýsing
á „stjómskipan þjóðveldisaldar", útlistun á stríðandi ættum á Sturl-
ungaöld og hin dramatíska kaflafyrirsögn „The End of an Era" býr les-
andann undir „fall þjóðveldisins". Allt tímabilið 1262-1800 fellur und-
ir yfirheitið „Under Foreign Rule". Beinar tilvitnanir í frumheimildir
eru ekki áberandi í bókinni en Gamli sáttmáli er birtur í heild og
enskumælandi lesendunum er boðið á lok Þjóðfundar með „We all
protest!". Þarna á milli var fjallað um „The Gloomy 17th Century" og
hvernig Danir hugleiddu að flytja íslendinga burt frá þessu kolómögu-
lega landi til Jótlandsheiða. Sjálfstæðishreyfingin vinnur sigur bæði
árið 1918 og í rigningunni á Þingvöllum 1944 og frekari sigrar koma
síðar í „Independence Struggle on the Fishing Grounds".
Þótt ofangreind lýsing virðist ef til vill benda til að Gunnar Karlsson
sé nýr Jónas frá Hriflu er raunin þó alls ekki sú. í texta Gunnars er
þjóðernisrómantísk túlkun sögunnar ekki sjálfgefin heldur meðvituð
nálgun. Þó að umræða um rannsóknir einstakra fræðimanna komi
ekki oft fyrir (mikilvægra verka er þó getið neðanmáls) er lesandinu
oft minntur á að túlkun hefur breyst í tímans rás og að hún geti verið
ólík eftir því hvaða sagnfræðingur á í hlut. í kaflanum um landnámið
kemur vissulega sagan um Ingólf Arnarson fram en þar er líka að finna
heimildagagnrýni á íslendingabók og Landnámu (eftirtekarvert er
reyndar að ekkert er þar minnst á rannsóknir Sveinbjörns Rafnssonar)-
Einnig er fjallað um viðleitni fornleifafræðinga til að tímasetja land'
námið fyrr en venja hefur verið. Gunnar lætur sér nægja að segja a
tímasetningar Ara teljist vera nokkurn veginn réttar en gerir lesendum
jafnframt Ijóst að þetta sé staða rannsókna í dag en ekki endanlegur
sannleikur.