Saga - 2002, Blaðsíða 262

260
RITDÓMAR
kynningu á norrænum vörum og fengu þau Norður-Ameríkumenn og
Volvo-samsteypuna til samstarfs um mikla víkingasýningu sem
skyldi opna í höfuðborg Bandaríkjanna í sumarbyrjun og fara síðan
um Bandaríkin og Kanada næstu ár á eftir. Fleirum varð svipað fyrir
og víðast þar sem norræn fræði eru stunduð var kallað til funda og
efnt í sýningar og útgáfur sem skyldu varpa ljósi á mannlíf fyrir þús-
und árum, eins og það birtist okkur í ritheimildum og fornleifum. Vík-
ingar urðu að samheiti um allt þetfa fólk þótt sú hugtakanotkun stand-
ist illa fræðilega rýni.
I þessu tilstandi kristölluðust ágætlega þau vandamál sem við er að
etja þegar stjórnmálamenn ætla að nota atburði úr fortíðinni sér og
öðrum til framdráttar í nútíðinni. Fræðimenn sjá óðara alls kyns van-
kanta á slíkum tiltektum, setja fyrirvara um gildi heimilda og benda á
ýmis víti til varnaðar í pólitískri rétthugsun samtímans. Ein augljós-
asta breytingin sem orðið hefur frá því að evrópskum karlmönnum
þótti sjálfsagt að skoða heiminn út frá sínum forsendum er sú að ekki
þykir nú lengur við hæfi að tala um að Leifur Eiríksson hafi uppgötv-
að Ameríku, í mesta lagi að hann hafi fundið hana í sama skilningi og
hjálparsveitarmenn finna fólk á fjöllum þótt það hafi verið með fulla
meðvitund allan tímann og hafi alls ekki verið týnt sjálfu sér. Megin-
land Ameríku var þéttbýlt um árþúsundamótin þar síðustu og því sáu
menn að meiri réttsýni yrði í því fólgin að tala um þá sögulegu stund
þegar hinir tveir stofnar mannkyns frá Evrópu og Ameríku hittust
fyrst á austurströnd Norður-Ameríku fyrir um þúsund árum.
Ymsar blaða- og tímaritsgreinar í bland við fjölmiðlaumfjöllun voru
einnig birtar á Islandi þar sem gagnrýninni þjóðfélagsumræðu var
beint að hátíðarhöldum á Vínlandsárinu sem einhvers konar ser-
íslensku fyrirbæri. Það vildi gleymast að Vínlandsfár hefur geisað i
Norður-Evrópu og austanverðri Norður-Ameríku með hléum allt fra
því á 19. öld þegar Carl Christian Rafn gaf út Antiqvitates AmericanX
sive scriptores septentrionales rerum ante-Columbianarum in Amertca.
Edidit Societas regia antiqvariorum septentrionalium í Kaupmannahöfu
1837. Þar þýddi Rafn helstu heimildir um Vínland og setti niður á kort
sögustaði Vínlandssagna. Hann fann atburðum stað í norðausturfylkj'
um Bandaríkjanna, nærri Boston og Cape Cod, og er kort Rafns undir-
rót hins mikla áhuga sem þar má finna enn þann dag í dag. Þessi áhugi
kom fólki úr föruneyti íslenska víkingaskipsins ísiendings á óvart.
Skipið sigldi til Martha's Vineyard við Cape Cod þar sem hvert
mannsbarn þekkti til víkinga og sumum datt þá í hug að áhugann
mætti jafnvel skýra með munnlegri hefð frá dögum Vínlandsferða!
íslendingar máttu hafa sig alla við að manna þær fræðavaktir senr
þurfti að ganga með fræðimönnum annarra þjóða af þessu tilefnú a
ekki sé talað um að standa fyrir sams konar atburðum hér á landi og