Saga - 2002, Qupperneq 265

RITDÓMAR
263
Cartier (1491-1557) nefndi eyju við mynni St. Lawrence árinnar,
nálægt Quebec-borg, Íle de Bacchus (Bakkusareyju). Vík inn af
Miramichi Bay í New Brunswick gáfu landnemar einnig nafnið Baie
de vin, eða Vínflói. Þar er stórt hóp þar sem laxagengd er hvað mest
við St. Lawrence flóa - og er Birgitta Wallace sannfærð um að þar sé
komið Hóp sagnanna. Hringprjónn af Dyflinnargerð sýnir einnig
tengsl þeirra sem þarna voru við norrænar nýlendur á Bretlandseyjum
og snældusnúður bendir til að konur hafi verið með í för.
Rannsókn Guðmundar Ólafssonar og Þjóðminjasafns íslands á því
bæjarstæði sem kallað er Eiríksstaðir í Haukadal hefur nú leitt í ljós
skála frá síðari hluta 10. aldar. Þrátt fyrir tvö byggingarskeið var
búseta á staðnum skammvinn. Aurskriða hefur fallið á upphaflega
húsið sem var reist aftur á sama stað með nokkrum breytingum. Svo
virðist sem skálinn hafi verið endurbyggður skömmu áður en hann
var yfirgefinn. Þar var svo aldrei aftur reistur bær.
Það merkilega við þessa mynd fornleifafræðinnar er hvað hún rímar
að mörgu leyti vel við sögurnar og hlýtur að kalla á alvarlega umræðu
um tengsl þeirra við raunverulega atburði á þeirra eigin forsendum -
í bland við nauðsynlega hugmyndafræðilega greirdngu textanna.
Aðalgalli þessa ritgerðasafns er að þar er hvergi tekist á við þessa
grundvallarspurningu. Þorsteinn Vilhjálmsson, prófessor í eðlisfræði
°g vísindasögu, reynir þó að finna atburðum sagnanna stað en hann
beitir ekki þeirri textafræðilegu heimildarýni sem slík umræða kallar
a- Ólafur Halldórsson rekur einnig sameiginleg efnisatriði Vínlands-
sagna og efast ekki um að kjarninn í þeim sé réttur. Hann hættir sér
hins vegar ekki út í að kljást við það hvernig fella megi landafræðihug-
Wyndir sagnanna að þeim stöðum sem ætla má að menn hafi siglt til.
Almennur skilningur á tungumáli og bókmenntum ætti að duga vel
bl að skýra hvernig fólk hefur mótað minningar um raunverulega
reynslu sína að þekktum frásagnarformum, bæði úr munnlegri hefð
°g lærðum ritum. Fornleifarnar taka hins vegar af allan vafa um að
það er í meira lagi ótraust að skrifa eins og sögur af Vínlandsferðum
verði fyrst og fremst að skoða í ljósi bókmenntagreina og samtímavið-
burða - þótt þær verði að sjálfsögðu ekki skýrðar til fulls nema í slíku
wenningarsögulegu samhengi.
I bók sinni um Vínlandið góða gerir Hermann Pálsson djarfa og
Wetnaðarfulla tilraun til að setja Vínlandssögurnar í hugmyndafræði-
'egt samhengi við hinn munrílega sagnaarf frá írlandi og Skotlandi
sem hingað barst á landnámsöld - og norrænir menn gátu kynnst á
bretlandseyjum. Við Breiðafjörð hafa menn án efa þekkt sögur frá
Irlandi um ævintýralönd í vestri, gnægtalönd þar sem írar sáu fyrir sér
Cgrar konur, ómælt vín, stórlaxa í ám og eilífa sælu. í þessum sögum
attu menn ekki afturkvæmt til jarðnesks lífs. Frásagnir Landnámu af