Saga - 2003, Blaðsíða 13

SAGNFRÆÐI OG SAMTÍÐARMÁL
11
allt frá tæknilegum vandamálum við vatnsveituframkvæmdir til
ýmissa anga af fríkirkjuhreyfingunni: þetta og allt þar á milli var
hluti af því staðfélagi sem ég var að rannsaka. Þess vegna má halda
því fram að allir sagnfræðingar ættu einhvern tíma á ferli sínum að
skrifa byggðarsögu, af því má læra svo ótrúlega margt.
— Meðal íslenskra sagnfræðinga ert þú sennilega best þekktur sem höf-
undur bókarinnar Fortida er ikke hva den en gang var. Þú skrifaðir
bókina þegar þú varst kominn ístöðu háskólakennara. Hvað knúði þig til
þess?
Ég skrifaði bókina kringum 1991. Annars vegar má segja að hún sé
sprottin af langvarandi áhuga mínum á kenningum og aðferðum í
fræðunum. Ég hef löngum verið þeirrar skoðunar að sagnfræðing-
ar komist ekki hjá því að hugleiða hvað ráði vali þeirra — vali á við-
fangsefni, vali á framsetningu, vah á kenningu — með því að hvert
einasta val af þessu tagi er afdrifaríkt. Jafnframt hef ég miklar efa-
semdir um að sagnfræðingar eigi alveg að eftirláta öðrum að fjalla
um þetta. Ég er t.d. ekki trúaður á að heimspekingar séu vel til þess
fallnir að vera yfirdómarar í þessu efni og enn síður að þeir séu bet-
ur að sér um það en sagnfræðingamir sjálfir. Ég lít á fagið sem eins
konar handverk og fagmaðurinn beitir ákveðinni kenningu og að-
ferð við mjög áþreifanlegt efni sem hann fæst við hverju sinni.
Heimspekingum er lagið að tala um hugtök, en framgangsmátinn
er það sem sagnfræðingar, sjálfir fagmennirnir, kunna skil á. Það er
samt ekki nóg að fara „að saga og hefla", maður verður að vita
hvað maður ætlast fyrir; maður verður sem sé að hugsa um fram-
gangsmátann eða aðferðina. Þetta er nú hin almenna ástæða; en
önnur hlutstæðari er raunar sú að ég var að vinna við rannsóknar-
verkefni, um iðnaðarþjóðfélagið í Noregi, þar sem ég var kominn
alveg í strand. Ég settist niður og hugsaði ráð mitt; og útkoman var
sú að í stað sögunnar um iðnaðarsamfélagið skrifaði ég þessa bók.
— I bókinni lýsir þú þeirri skoðun að tilveruréttur sagnfræðinnar sem
fagsfelist íað þjóna nútíðinni. Getur þú rökstutt þessa skoðun eilítið nánar?
Að mínum dómi varðar sagnfræðin tilvist mannsins. Hún er fag
sem á mikið erindi við samtíð sína. Þó vil ég ekki vísa á bug því sem
kalla mætti einhvers konar minjaafstöðu til sögunnar, en sam-
kvæmt henni ríður á að varðveita fortíðina. Vandinn er að það eru