Morgunblaðið - 24.06.2010, Blaðsíða 20

20 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JÚNÍ 2010
Atli Gíslason for-
maður sjávarútvegs-
og landbúnaðarnefnd-
ar skýtur skildi fyrir
fiskveiðistjórnarstefnu
ríkisstjórnarinnar í
grein hér í Morg-
unblaðinu, sl. fimmtu-
dag. Það er fallega
gert af honum og vel
meint, enda vænt-
anlega fáir sem verða
til slíks, að vonum. Til-
efni skrifa Atla er grein sem ég
skrifaði hér í blaðið þann 8. júní sl.
og hann hefur sitthvað við að athuga.
Meginefni greinar Atla er umfjöll-
un um svo kallaða aflareglu við fisk-
veiðistjórnun. Hún gengur í sem
fæstum orðum út á að veitt er til-
tekið hlutfall af veiðistofni. Slík afla-
regla hefur verið í gildi við þorsk-
veiðar allt frá fiskveiðiárinu
1995/1996 og lengst af hefur verið
miðað við 25% nýtingarhlutfall. Afla-
reglan hefur tekið allnokkrum
breytingum, sem þá hafa jafnan ver-
ið ræddar, enda er hér um að ræða
mikið mál.
Af hverju þetta
pukur með aflaregluna?
Eitt fyrsta verk núverandi rík-
isstjórnar var að ákvarða slíka afla-
reglu við þorskveiðar. Ákvörðunin
var mjög afdráttarlaus. Hún fól í sér
að veiða skyldi 20% af viðmið-
unarstofni þorsks, en það er sá hluti
stofnsins kallaður sem er 4 ára og
eldri. Í ákvörðuninni fólst líka að
þessari stefnu skyldi fylgt í fimm
fiskveiðiár, frá og með því fisk-
veiðiári sem hófst 1. september sl.
Jafnframt þessu var
ákveðið að fela Alþjóða-
hafrannsóknaráðinu,
ICES, að taka út þessa
aflareglu. Tilgangurinn
var augljós. Að tryggja
aflaregluna betur, auka
trúverðugleika hennar
og festa í sessi.
Um efnisatriði þess-
arar ákvörðunar rík-
isstjórnarinnar má vita-
skuld sitthvað segja.
Það gerði ég ekki í
grein minni frá 8. júní
sl. En ég gagnrýndi
harðlega leyndarhyggjuna sem
markaði þessa ákvörðun og ekki að
tilefnislausu. Það hef ég gert áður,
meðal annars í umræðum á Alþingi,
en ég hef m.a lagt fram þingmál til
þess að varpa ljósi á þessa ákvörðun
ríkisstjórnarinnar.
Einhverra hluta vegna kaus rík-
isstjórnin og ráðherra málaflokksins
að fara með þessa ákvörðun sína
eins og mannsmorð. Hennar var
ekki að nokkru getið eftir að Haf-
rannsóknastofnunin hafði gefið út
tillögur sínar um hámarksafla, í júní-
byrjun í fyrra. Ráðherrann nefndi
hana hvergi einu nafni í fjölmiðlum
þar sem hann tjáði sig um tillögur
stofnunarinnar. Á Sjómannadaginn
þar sem hann að vonum gerði nið-
urstöðu Hafrannsóknastofnunar-
innar að umtalsefni gat hann ákvörð-
unar ríkisstjórnarinnar í engu. Fyrir
vikið hófust í fjölmiðlum umræður
og vangaveltur um hver yrði heildar-
afli næsta fiskveiðiárs í einstökum
fisktegundum, þar með talið í þorski.
Engin tilraun var gerð til þess að
leiðrétta þessa umræðu. Bara þagað.
Það var ekki fyrr en sjávarútvegs-
og landbúnaðarnefnd Alþingis
fundaði með Hafrannsóknastofn-
uninni, að mínu frumkvæði, að þessi
mál komust upp á yfirborðið. Í kjöl-
farið óskaði ég eftir að sjá bréf sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðherra
til ICES og þannig varð málið loks
opinbert.
Svona vinnubrögð eru leynd-
arhyggja og ekkert annað og eru til
þess fallin að afvegaleiða og beina
síðan allri umræðu inn á skakkar
brautir. Þetta er því afar gagnrýn-
isvert.
Aflaregla já – en hvernig?
Rétt er það síðan hjá Atla Gísla-
syni að í stjórnarsáttmála rík-
isstjórnarinnar er aflaregla nefnd og
að hún eigi að marka nýtingarstefn-
una. En varla sætir það tíðindum?
Það geta trauðla talist fréttir að rík-
isstjórnin ætli sér að fylgja aflareglu
af einhverju tagi, svo sem gert hefur
verið í 15 ár? Ég veit líka að rík-
isstjórnin pukraðist ekki með stjórn-
arsáttmála sinn, enda varla gerlegt,
þó stjórnvöld þau sem nú sitja,leiki
sér í feluleik með ólíklegustu hluti,
gagnvart þinginu og almenningi,
eins og allir vita og sjá.
Og einmitt vegna þess að kveðið
er á um mótun aflareglu í stjórn-
arsáttmálanum hefði verið eðlilegt
að upplýsa það mál þegar ákvörðun
lá fyrir um fyrirkomulagið og stefn-
una. Ekki síst vegna þess að sú
stefnumótun var afdráttarlaus og
átti að gilda næstu 5 árin og óskað
hafði verið eftir gæðavottorði frá
ICES.
Í grein sinni rekur Atli að ég hafi
sem sjávarútvegs- og landbún-
aðarráðherra markað mjög aðhalds-
sama aflareglu. Það er mikið rétt og
um forsendur hennar fjallaði ég í
grein í Morgunblaðinu 15. júní sl.
Markmið þeirrar ákvörðunar var
uppbygging hrygningar- og nýting-
arstofns, sem við erum nú meðal
annars að sjá afrakstur af. Sú
stefnumörkun var meðal annars
studd af þingflokki Vinstri grænna á
þeim tíma.
Breytt aflaákvörðun
í ársbyrjun 2009
Við efnahagshrunið á haustdögum
árið 2008 breyttust aðstæður í öllum
okkar þjóðarbúskap. Það var við
þær aðstæður sem ég, með stuðningi
ríkisstjórnarinnar, ákvað að slaka á
hinni aðhaldssömu nýtingarstefnu,
en ganga ekki í neinu á okkar mik-
ilvægasta nytjastofn, þorskinn. Það
er sú ákvörðun sem tók gildi 16. jan-
úar 2008. Frá henni greindi ég með
svofelldum orðum sem tala fyrir sig
sjálf og kalla ekki á frekari útskýr-
ingar:
„Heildaraflamark verður því 160
þúsund tonn á yfirstandandi fisk-
veiðiári, í stað 130 þúsund tonna sem
áður hafði verið ákveðið. Með þess-
ari ákvörðun er stefnt að nokkru
hægari uppbyggingu viðmið-
unarstofns og hrygningarstofns en
áður hafði verið áformað.
Þessi ákvörðun er tekin í ljósi
þeirra efnahagserfiðleika sem þjóð-
arbúið á við að etja og með hliðsjón
af jákvæðari vísbendingum um stöðu
þorskstofnsins sem fram komu í
stofnmælingu botnfiska sl. haust. Í
þeirri mælingu kom fram að heildar-
vísitala þorsks væri mun hærri en
undanfarin ár.
Jafnframt er gert ráð fyrir að á
næsta fiskveiðiári verði heildar-
aflamark í þorski eigi lægra en 160
þúsund tonn.
Þótt uppbygging viðmiðunar- og
hrygningarstofn þorsks verði hæg-
ari en fyrirhugað var, er þessi
ákvörðun í samræmi við yfirlýst
markmið um sjálfbærar veiðar á
þorski sem og öðrum nytjastofnum
hér við land.“
Þetta eru staðreyndirnar
Hvað sem þessu líður segja stað-
reyndirnar athyglisverða og mikla
sögu. Fsikveiðidánarstuðullinn er sá
lægsti sem við höfum séð í hér um bil
hálfa öld, sem endurspeglar snar-
minnkandi sókn í þorskinn. Fisk-
veiðidauði, sem er afli sem hlutfall af
viðmiðunarstofni, er núna um 22%,
en var 35-40%. Þetta segir ekki litla
sögu. Hrygningarstofninn hefur
vaxið um tvo þriðju frá matinu sem
fram fór árið 2007 og veiðistofninn
um 60% á sömu kvarða mælt. Þetta
er ekki lítill árangur og sannarlega
mjög marktækur og uppörvandi. Og
hvað sem orðaskiptum okkar Atla
Gíslasonar líður, getum við vænt-
anlega sammælst um að þetta hlýtur
að teljast til marks um að þorsk-
stofninn sé í góðum vexti og sem
gæti lofað góðu um framtíðina að
þessu leyti ef vel verður á málum
haldið.
Leyndarhyggja um aflareglu
Eftir Einar K.
Guðfinnsson
Einar K.
Guðfinnsson
» Svona vinnubrögð
eru leyndarhyggja
og ekkert annað og eru
til þess fallin að afvega-
leiða og beina síðan allri
umræðu inn á skakkar
brautir.
Höfundur er alþingismaður, fyrrver-
andi sjávarútvegs- og landbún-
aðarráðherra.
Dómur hæstaréttar
varðandi lögmæti
gengistryggðra lána
veldur því að rétt-
arríkið Ísland und-
irgengst nú eina mestu
prófraun fyrr og síðar,
þegar reynir á hvort
grunnstoðir réttarrík-
isins haldi. Grípi lög-
gjafarvaldið inn í at-
burðarásina er ekki
lengur um að ræða
þrískiptingu valds á Íslandi. Stað-
reyndin er sú að stjórnvöld og stór-
fyrirtæki eru tveir armar þar sem
ein höndin þvær hina. Fyrstu við-
brögð við niðurstöðu hæstaréttar og
sjálfsettar afskriftarreglur bank-
anna fram að því, sýna glöggt að að-
haldið verður að koma utan frá.
Sjálfsettar afskriftarreglur bank-
anna, sem hafa hlotið þegjandi sam-
þykki fjármálaráðherra, hefðu
(hafa) leitt til stórfelldrar eignaupp-
töku og millifærslu eigna. Fjár-
málaráðherra hefur auk þess riðið á
vaðið sem æðsti yfirmaður Lands-
bankans og árangurstengt inn-
heimtu á lánum bankans. Með því
hefur hann tekið upp aðferðir þeirr-
ar hugmyndastefnu sem hann hefur
harkalega gagnrýnt og
reyndar talið eina höf-
uð ástæðu fyrir
hruninu. Þessi hátt-
semi minnir um margt
á viðsnúning hans í
Icesave málinu. Hann
lætur þannig langtíma-
hagsmuni bankans,
sem fara saman við
hagsmuni viðskiptavin-
arins, víkja fyrir
skammtímahags-
munum starfsmanna
bankans og tilvonandi
eigenda hans, en þeir
felast í því að hámarka innheimtur
hvað sem það kostar.
Dæmi um eignaupptökuna
Eignaupptakan sést best ef tekið
er dæmi um tvo aðila, A og B sem
keyptu eins fasteign á sama tíma
fyrir hrun á 100 mkr. Aðili A átti
enga eign fyrir kaupin og fékk 90%
erlent lán, en B átti jafndýra skuld-
lausa eign fyrir og tók 70% erlent
lán á nýju eignina. Miðað við verð-
fall á fasteignamarkaði þá er ekki
fjarri lagi að núverandi 110% verð-
gildi eignarinnar sé um 70 milljónir.
Ef gert er ráð fyrir að erlendu lánin
hafi hækkað um 100%, þá skuldar A
eftir hækkun lánanna 180m og B
skuldar 140m. Samkvæmt afskrift-
arreglum bankanna afskrifa þeir
niður í 110% af markaðsvirði eign-
arinnar. Þannig á A rétt á 110m af-
skrift (180-70m) og skuld hans
þannig afskrifuð niður í 70 milljónir,
en B á hins vegar einungis rétt á
25% leiðréttingu höfuðstóls, þar
sem hann átti fyrir aðra skuldlausa
eign og þarf þ.a.l. að borga af 105m
láni (140-35m). Gefum okkur að
markasverð fasteignarinnar hækki
upp í 90m á næstu 5 árum.
Á þessum 5 árum hefur A end-
urgreitt 17,5m af sinni 70m afskrif-
aðir skuld og skuldar hann því
52,5m. B hefur hins vegar greitt
26,3m af sinni 25% leiðréttu skuld,
eða 8,8m meira en A, en skuldar eft-
ir sem áður 78,8 milljónir. Að 5 ár-
um liðnum á A því 37,5m í sinni
fasteign, en B á ekki nema 11,5m.
Að teknu tillit til upprunalegs eigin
fjár og afborganna á þessum 5 árum
þá sést að A sem lagði upprunalega
10m til kaupanna, á að 5 árum liðn-
um 27,5 milljónir nettó í sinni eign,
en B sem lagði til 30m á -27,5m
(-18,75-8,75) í sinni eign, þegar 8,8m
umframgreiðsla B er tekin með í
reikninginn. Eins og sést í töflunni
þá hafa 27,5m verið færðar frá B til
A með aðstoð bankans. Fjárhags-
staða B er þannig 55m verri en A
eftir 5 ár.
Norrænt velferðarsamfélag
Er þetta hið réttláta norræna vel-
ferðarsamfélag sem fjármálaráð-
herra lagði upp með, þar sem
reglum er þannig háttað að hægt er
að fara ofan í vasa náungans og mis-
muna þegnunum? Ætlaði hann að
byggja endurreisn hins „Nýja Ís-
lands“ á slíkri eignaupptöku, þar
sem bankarnir fengu að klóra yfir
eigin mistök í glæfralegum lánveit-
inum með því að verja sig og þann
sem lagði minna til kaupanna og tók
meiri áhættu á kostnað þess sem fór
varlega og átti eitthvað undir sér?
Endurreisn bankakerfisins
Hvers vegna tók fjármálaráð-
herra ekki á stærsta vanda heimila
og fyrirtækja með samræmdum af-
skriftum áður en hann lét bankana
af hendi? Skorti áræðni, eða var
tímapressan eftir pólitísku skjóli frá
vandamálinu orðin óbærileg og það
keypt með útgáfu veiðileyfis á ís-
lensku þjóðina, þar sem söluhvatinn
byggði á væntingum um miklar
endurheimtur lána? Viðvör-
unarljósin eru reyndar þegar farin
að blikka þar sem skuldabréf á
gömlu bankanna seljast nú á marg-
földu upphafsgengi. Á sama tíma og
bankarnir eru reknir með milljarða
hagnaði skýtur það skökku við að
ekkert svigrúm sé til afskrifta.
Bankarnir munu áfram róa öllum
árum að hinni ósvífnu ráðagerð
sinni um að láta lýðinn borga brús-
ann og mega ekki komast upp með,
í samvinnu við stjórnvöld, að kippa
stoðum undan réttarríkinu og varpa
boltanum endurtekið til hæstaréttar
þar til ásættanleg niðurstaða fæst.
Fjármálaráðherra ætti að þessu
sinni að halda uppteknum hætti ,
láta reka á reiðanum og skjóta sér
undan erfiðum ákvörðunum með því
að grípa ekki inní og þiggja þá ut-
anaðkomandi hjálp sem honum nú
berst frá hæstarétti en barst síðast
frá forsetanum í Icesave-málinu.
Hann verður hins vegar að átta sig
á að undirstaða hins opinbera og
banka er fólkið og fyrirtækin í land-
inu, ekki öfugt. Hér verður engin
endurreisn, fyrr en tekið hefur ver-
ið á skuldavanda heimila og fyr-
irtækja með augun opin. Ef rík-
istjórnin öll hvorki skilur þetta, né
sér, þá átti hún ekkert erindi í
stjórnarráðið.
Stórfelld eignaupptaka
Eftir Guðlaug Örn
Þorsteinsson
»Er þetta hið réttláta
norræna velferð-
arsamfélag sem fjár-
málaráðherra stefnir
að...?
Guðlaugur Örn
Þorsteinsson
Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
A B
Kaupverð 100m. kr. 100 m. kr.
Uppr. lán 90% 70%
90 m. kr. 70 m. kr.
Stökkbr.lán 180 m. kr. 140 m. kr.
Afskrift 110 m. kr. 35 m. kr.
Staða Amiðað við B eftir 5 ár
að teknu tilliti til eigin fjárframlags og 5 ára afborganna af lánum:
Nettó eign
Lán- Markaðs- Nýtt Afb. á Eftirst. Eignar- Eigið Nettó B afb. m.t.t. eiginfjár
takandi verð afskr. lán 5 árum Láns hlutur fé eign umfr.A og afb.
A 90 70 17,5 52,5 37,5 10 27,5 0 27,5
B 90 105 26,3 78,8 11,3 30 -18,75 -8,75 -27,5
Allar tölur í milljónum króna
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Morgunblaðið birtir alla útgáfudaga aðsendar umræðugreinar frá
lesendum. Blaðið áskilur sér rétt til að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða hvort grein birtist í umræðunni, í bréf-
um til blaðsins eða á vefnum mbl.is. Blaðið birtir ekki greinar, sem eru
skrifaðar fyrst og fremst til að kynna starfsemi einstakra stofnana, fyr-
irtækja eða samtaka eða til að kynna viðburði, svo sem fundi og ráð-
stefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is. Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein.
Móttaka aðsendra greina