Morgunblaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 16

FRÉTTASKÝRING
Skúli Á. Sigurðsson
skulias@mbl.is
Samkvæmt tilmælum Seðlabanka
Íslands og Fjármálaeftirlitsins
(FME) skal miða við lægstu vexti
Seðlabanka Íslands við endur-
útreikning lána í íslenskum krónum
sem voru gengistryggð þar til
Hæstiréttur komst að þeirri niður-
stöðu að slík trygging færi í bága
við lög. Dæmdi rétturinn geng-
istrygginguna óskuldbindandi.
Lægstu verðtryggðu vextir Seðla-
bankans eru 4,80% og lægstu óverð-
tryggðu eru 8,25% en algengir
samningsvextir á gengistryggð lán
voru á bilinu 3-4%. Verður því tölu-
verð hækkun vaxta miðað við þá
túlkun fjölda lögfræðinga að að
gengnum dómi Hæstaréttar ættu
samningsvextir að standa. Af
réttarfarsástæðum tók rétturinn
ekki á því álitaefni hvort breyta
skyldi vaxtakjörum lánasamning-
anna.
Tilmæli Seðlabankans og FME
eru ekki bindandi fyrir banka og
fjármögnunarfyrirtæki og óljóst er
hvort skuldarar verða að lokum
bundnir við þær greiðslur sem þeir
kunna að inna af hendi. Þannig er
réttarstaðan varðandi uppgjör lán-
anna enn óljós.
Andstæð neytendaviðhorfum
Það virðist samræmast almenn-
um viðhorfum um rétt neytenda illa
að meta réttaróvissu um það hvern-
ig skuli reikna eftirstöðvar og af-
borganir lánardrottnum í hag. Und-
ir þetta tekur lögmaður og
sérfræðingur á sviði samninga- og
kröfuréttar. Bendir hann á að ein af
meginreglum samningaréttar sé að
túlka skuli óljós samningsákvæði
neytanda í hag þegar hann á í lög-
skiptum við sérfróðan lögaðila. Þá
kveði samningalög á um að staðlaða
samningsskilmála skuli túlka þeim í
óhag sem þá samdi en stór hluti
samninga um gengistryggð lán var í
stöðluðu formi.
Tilmæli Seðlabankans og FME
stríða því gegn viðteknum laga-
viðhorfum og anda laga sem varða
rétt neytenda. Hann telur þó ekki
ólíklegt að lokaniðurstaða Hæsta-
réttar um endurútreikning verði í
líkingu við efni tilmælanna þar sem
forsendur fyrir umsömdum vöxtum
brustu þegar gengistrygging ís-
lensks lánsfjár var dæmd ólögmæt á
dögunum.
Tilmælin studd við lögjöfnun
Tilmæli stofnananna byggjast á
því að í 18. gr. laga um vexti og
verðtryggingu segi að teljist samn-
ingar um vexti eða annað endur-
gjald fyrir lánveitingu ógildir og
slíkt endurgjald hafi verið greitt
skuli endurgreiða þeim sem of-
greiddi og leggja til grundvallar út-
reiknings greiðslna lægstu vexti
Seðlabankans. Í greininni er hvergi
minnst á verðtryggingu og virðist
hún því felld undir orðalagið „vextir
eða annað endurgjald“ með lögjöfn-
un. Í lögjöfnun felst að beitt er
settri lagareglu um ólögmælt tilfelli
sem samsvarar efnislega þeim sem
undir lagaregluna heyra.
Í ljósi þess að hvers konar verð-
trygging getur bæði verið íþyngj-
andi og ívilnandi fyrir skuldara telur
sérfræðingurinn sem Morgunblaðið
leitaði til nokkuð langt seilst í túlk-
un ákvæðisins. Erfitt sé að fella
verðtryggingu undir einhvers konar
endurgjald og því sé túlkunin nokk-
uð djörf.
Segist hann ekki myndu ráð-
leggja skjólstæðingum sínum að
greiða afborganir samkvæmt
breyttum vaxtakjörum nema með
fyrirvara um rétt lánveitanda og
mögulega endurgreiðslu. Telur
hann eðlilegast að líta svo á að í
kjölfar dómanna standi umsamdir
vextir af gengistryggðum lánum
óhaggaðir.
Vegna óvissu um lokaniðurstöðu
mála telur hann ólíklegt að lán-
ardrottnar muni verða aðgangs-
harðir í innheimtu sinni á kröfum
sem byggjast á breyttum útreikn-
ingi vaxta samkvæmt tilmælunum.
Þá sé ekki víst að sýslumenn myndu
fallast á aðfarargerðir á grundvelli
krafna sem til eru komnar vegna
vaxtaákvæða sem samningar aðila
kveða ekki á um.
Tilmælin stríða
gegn anda laganna
 Mest tæp þreföldun vaxta miðað við upphaflega samninga
Morgunblaðið/Eggert
Fundað Arnór Sighvatsson, aðstoðarbankastjóri Seðlabankans, og Gunnar
Andersen, forstjóri FME, kynntu tilmælin á blaðamannafundi í gærmorgun.
16 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. JÚLÍ 2010
’Þessar stofnanir geta ekki gef-ið út slíka einhliða yfirlýsinguog síðan ætlast til þess að almenn-ingur fari eftir því. […] Það má velfæra fyrir því rök að með tilmælum
Seðlabankans og Fjármálaeftirlits-
ins sé verið að tala undir rós og
skipa Hæstarétti fyrir að þetta sé
sú leið sem sé ákjósanlegast að far-
in sé þegar þessi mál koma fyrir
dómstóla.
VIGDÍS HAUKSDÓTTIR,
ÞINGKONA FRAMSÓKNARFLOKKS
’Þau voru nokkuð fyrirséð þarsem þessir aðilar eru fyrst ogfremst að verja kerfið. […] Núnaþegar hæstaréttardómar liggja fyrirum lögmæti þessa gengistrygging-
arákvæðis eru viðbrögðin í þá átt
að reyna að takmarka tjón kerf-
isins.
FRIÐRIK Ó. FRIÐRIKSSON, FORMAÐUR
HAGSMUNASAMTAKA HEIMILANNA
’Trúverðugir málsvarar almenn-ings tala einum rómi í þessumáli og gagnrýna stjórnvöld harð-lega því ljóst má vera að umræddtilmæli standast varla lagalega
skoðun og eru jafnvel brot á stjórn-
arskrá. Þjónkun stjórnvalda við fjár-
málakerfið hefur nú endanlega farið
út fyrir öll velsæmismörk.
ÚR YFIRLÝSINGU HREYFINGARINNAR
’Það er nöturlegt að verða vitniað því hvernig á að haldaáfram að níðast á skuldsettumheimilum þessa lands og ekki undirnokkrum kringumstæðum getur al-
þýða þessa lands látið þetta átölu-
laust. […] Það á að láta neytendur
njóta vafans og það eru fjár-
málastofnanirnar sem eiga að
sækja sinn rétt fyrir dómstólum.
VILHJÁLMUR BIRGISSON, FORMAÐUR
VERKALÝÐSFÉLAGS AKRANESS
’Skoða þarf á næstu dögumhvort hægt sé að flýta þvídómstólaferli með lagasetningu eðaöðrum hætti. Samtök fjármálafyr-irtækja og aðildarfyrirtæki þeirra
harma þá erfiðu stöðu sem margir
viðskiptavina þeirra eru í vegna er-
lendra lána og þá réttaróvissu sem
um þau ríkir og vona að úr henni
verði skorið hið fyrsta í Hæstarétti.
ÚR TILKYNNINGU
SAMTAKA FJÁRMÁLAFYRIRTÆKJA
’Með fordæmalítilli undanláts-semi gagnvart fjármálafyr-irtækjum hafa Seðlabankinn og FMEnú gert tilraun til að aðstoða fjár-málafyrirtæki landsins við að van-
virða og hundsa rétt almennings.
Yfirlýsing sú er fram er sett í nafni
Seðlabanka og FME lýsir betur en
annað afstöðu þessara eftirlits-
stofnana í garð hins raunverulega
yfirvalds.
ÚR TILKYNNINGU
SAMTAKA LÁNÞEGA
’Seðlabanki Íslands og Fjár-málaeftirlitið eru að hvetja fjár-málafyrirtæki til lögbrota. Meðþessu eru þau að hvetja fyrirtækintil þess að brjóta gegn 36. grein
laga nr. 7/1936 og neytendavernd-
artilskipun Evrópusambandsins 93/
13/EBE. Kjarninn í þessari lagagrein
og tilskipun er sá að sé uppi
ágreiningur um túlkun samnings þá
skuli túlkun neytandans gilda.
MARINÓ G. NJÁLSSON,
STJÓRNARMAÐUR
HAGSMUNASAMTAKA HEIMILANNA
Orðrétt um tilmælin
’Þetta er góð lína og einboðið aðlánveitendur og lántakendur farieftir þessu. […] Nú hefjast auðvitaðmálaferli, en líklegust og æskilegustlok þeirra eru í þessum dúr. Skelfing
hinna gengistryggðu hefur þá linast,
og menn geta aftur komið sér að verk-
um við það annars vegar að bæta
stöðu hinna verst settu og hins vegar
að snúa hjólunum í gang þannig að at-
vinnuleysi hverfi og kaupmáttur aukist.
MÖRÐUR ÁRNASON,
ÞINGMAÐUR SAMFYLKINGAR
’Það var auðvitað nauðsynlegt aðfinna einhverja lausn sem hægtværi að búa við meðan óvissan er ennuppi en reyna jafnframt að eyða hennisem fyrst og ég held að þetta hafi verið
eðlileg leið til þess. […] Þær fregnir
sem við höfum úr dómskerfinu eru að
líklega fáist nú svör við mikilvægustu
spurningunum fyrr en síðar.
GYLFI MAGNÚSSON,
EFNAHAGS- OG VIÐSKIPTARÁÐHERRA
’Tilmælunum er ætlað að skapafestu í viðskiptum á fjármála-markaði og stuðla að virku og öruggufjármálakerfi. Stöðugleiki fjármálakerf-isins eru mikilvægir almannahags-
munir sem Fjármálaeftirlitinu og
Seðlabankanum ber lögum samkvæmt
að standa vörð um. Með tilmælunum
eru þessar eftirlitsstofnanir að sinna
lagaskyldu sem á þeim hvílir.
ARNÓR SIGHVATSSON,
AÐSTOÐARSEÐLABANKASTJÓRI
’Þarna er farið algerlega eftir ýtr-ustu kröfum fjármálafyrirtækj-anna þannig að það eru ekki mikil til-mæli til þeirra fólgin í því. Það eraðeins verið að biðja þá að innheimta
þær kröfur sem væru þær ýtrustu ef
þeir færu í mál til þess að reyna að
hnekkja dómum Hæstaréttar.
GÍSLI TRYGGVASON,
TALSMAÐUR NEYTENDA
’[Á]n þess að ég ætli að taka af-stöðu til hvort þetta er rétt leiðeða ekki, þá fögnum við því að það séhægt að komast af stað með einhverngrunn til þess að hefja útreikning á
þessum lánum. Vegna þess að þetta
verður gríðarlega snúið mál. Þarna er
þá kominn einhver upphafspunktur.
KJARTAN GEORG GUNNARSSON,
FRAMKVÆMDASTJÓRI
SP-FJÁRMÖGNUNAR
’[V]issulega er það slæmt að þess-ar eftirlitsstofnanir skuli telja þaðeðlilegt að miða við kjör sem eru svoaugljóslega lakari fyrir lántaka en þaukjör sem Neytendasamtökin telja þá
eiga rétt á.
AF VEF NEYTENDA-
SAMTAKANNA
’Þetta er ákveðið millibilsástandog nauðsynlegt að línan kæmi út. Íframhaldi af því þarf að auðveldamönnum sem allra mest að fá úr sínumdeilumálum skorið.
VILHJÁLMUR EGILSSON,
FRAMKVÆMDASTJÓRI
SAMTAKA ATVINNULÍFSINS
’Þótt tímabundin óvissa ríki umendanlega niðurstöðu dómstólaer mikilvægt að stöðugleiki á fjár-málamarkaði verði áfram tryggður.Ríkisstjórnin virðir sjálfstæði Seðla-
bankans og Fjármálaeftirlitsins og ber
fullt traust til þessara stofnana við að
sinna lögbundnu hlutverki sínu.
ÚR FRÉTTATILKYNNINGU
RÍKISSTJÓRNARINNAR
„Við erum ekki að taka fram fyrir hendurnar á Hæsta-
rétti eða skipa okkur í lið með einhverjum, við erum að
reyna að eyða óvissunni um vaxtakjörin,“ segir Gunnar
Andersen, forstjóri Fjármálaeftirlitsins (FME), um til-
mæli Seðlabankans og FME.
Tilmælunum kveður hann vera ætlað að stuðla að
stöðugleika fjármálakerfisins og eyða óvissu um geng-
istryggð lán þar til dómur fellur um hvort og hvernig
skuli endurreikna gengistryggð lán. Kveður hann til-
mælin byggð á stoð í 18. og 4. greinum laga um vexti og
verðtryggingu sem fjalla um endurgreiðslu ofgreiddra
vaxta og annars endurgjalds.
Gunnar segir FME og Seðlabankann telja nauðsyn-
legt að beina þessum tilmælum til fjármálafyrirtækj-
anna. „Það eru einhverjar vikur eða mánuðir í nið-
urstöðu um málið og það er skylda okkar að bregðast
við þessu núna. Samningsvextirnir eiga sér engan rök-
réttan tilverurétt í íslensku efnahagsumhverfi,“ segir
Gunnar og bendir á að afar ólíklegt sé að nokkur hefði
fengið eða veitt lánakjör á borð við þau
sem standa eftir standi samningar fyr-
ir utan ákvæði um gengistryggingu.
Segir hann það morgunljóst að fái
samningar að standa með þeim hætti
muni það hafa mjög neikvæð áhrif á
fjármálafyrirtæki, stóru bankana og
efnahagskerfið í heild. Með tilmæl-
unum sé dregið úr þessum áhrifum í
bili en lokaniðurstaða fáist ekki
fyrr en að gengnum dómi Hæsta-
réttar eða lagasetningu um
samningana.
Skylda Seðlabankans og FME að bregðast við
TAKA HVORKI FRAM FYRIR HENDURNAR Á HÆSTARÉTTI NÉ AFSTÖÐU MEÐ NEINUM
Gunnar
Andersen