Húsfreyjan - 01.04.1964, Síða 19

Ekki er það ætlirn mín að lýsa nú rækt-
un grænmetis almennt eða meðferð ein-
stakra tegunda, til þess þarf meiri kunn-
áttu og lengri tíma en ég ræð yfir. Til er
mjög góð handbók og þægileg fyrir
áhugamenn á þessu sviði, hún heitir Mat-
jurtabókin, ritstjóri hennar er Ingólfur
Davíðsson grasafræðingur. Kom II. út-
gáfa bókarinnar út árið 1958. Þar er að
finna bæði nauðsynlegustu leiðbeiningar
um ræktun matjurta almennt, og einnig
er þar lýst öllum algengustu grænmetis-
tegundum og sagt fyrir um ræktun þeirra.
Matjurtabókin gefur svör við mörgum
spumingum, einnig fyrir þá, sem nokkra
reynslu hafa, þvi að alltaf er handhægt að
geta flett upp vafaatriðum og rifjað upp
það sem e.t.v. hefur fallið í gleymsku.
(Einnig má minna á fræðslurit Búnaðar-
félags íslands um matjurtagarða). Ég veit
ekki hvort húsmæður gera sér almennt
ljóst, hve mikilvægt það er að neyzla
grænmetis og garðávaxta aukist. Vafa-
laust má telja fæði okkar gott á margan
hátt. Nóg er notað af fiski, kjöti og mjólk-
urvörum, og þar með er ekki skortur á
fullgildum eggjahvítuefnum. Lýsi, síld og
annar feitur fiskur á að gefa okkur það
sem þarf af fitufylgjandi vitamínum, ef
ekki skortir vit eða framtak til að hag-
nýta þann gnægtabrunn. En það sem
einkum er athugavert og þyrfti að breyt-
ast er hin óeðlilega mikla sykur- og sæta-
brauðsneyzla. Þær venjur þarf að leggja
niður, en láta grænmeti og ávexti koma í
stað vítamínsnauðrar kolvetnafæðu. Of-
fitan og þeir margháttuðu kvillar sem
henni fylgja eru vafalaust, að nokkru
leyti, afleiðing rangra neyzluvenja, mat-
urinn er of þungur, feitur og sætur fyrir
allan þorra þeirra manna, sem ekki stund-
ar erfiðisvinnu. Með því að auka þátt
grænmetisins í fæðunni, en draga jafn-
framt úr sykur- og fitumagni þess mætti
lagfæra þetta. Með því yrði fæðið einnig
steinefnarikara og meira fengist af vita-
mínum, einkum þeim sem frekast er hörg-
ull á, vatnsleysanlegu vítamínunum (B
og C).
Lifnaðarhættir fólksins hafa breytzt
svo mjög á síðustu árum að breytingar á
mataræði hljóta að fylgja í kjölfarið.
Stritvinna krefst mikillar orku, okkur
finnst skiljanlegt að þeir sem hana stunda
þurfi stóra skammta af orkuríkum mat.
Þeir sem lítið reyna á sig þurfa sjálfsagt
minni skammt, en þeir þurfa ekki ein-
ungis minni skammt, heldur öðruvísi mat,
léttari, auðmeltari og vítamínauðugri.
Þetta þurfa húsmæður að vita, svo að þær
skilji hve grænmetið er ómissandi liður í
mataræði nútímamanna.
Það eru ekki alltaf dýrustu matjurtim-
ar, sem veita mesta hollustu og bæta fæð-
ið öðrum fremur. Fyrstu nýju kartöflurn-
ar eru t.d. eitthvað það bezta í allri árs-
tíðabundinni tilbreytingu í mataræði. E.t.
v. höfum við haft nokkuð fyrir því að fá
þær snemma, sett þær fyrst niður vel
spiraðar í potta eða mjólkurhyrnur inni,
fært þær út þegar frosthætta var hjá lið-
in, i þurran og hlýjan garð. Nýuppteknar
kartöflur eru mjög C-vítamínauðugar, fín-
asta bragðið af nýjum kartöflum hverfur
eða breytist fljótt, svo að þeir sem ekki
hafa átt þess kost að taka upp kartöflur
og sjóða þær samstundis vita ekki hvern-
ig það er. Því hefir, illu heilli verið komið
inn hjá almenningi að kartöflur séu mjög
fitandi, en með því að líta í næringarefna-
töflu má sannfærast um að orkumagn
þeirra miðað við þyngd er lítið, borið
saman við orkuríkar fæðutegimdir, svo
sem sykur, kornmat, brauð eða kjöt.
Mörgum er það áhyggjuefni að geta
ekki notað ávexti daglega í jafn ríkum
mæli og heilsufræðingar ráðleggja. Ein er
sú matjurt, sem rækta má með góðum ár-
angri hvar sem er á landi hér og fyllilega
jafnast á við beztu ávexti um C-vítamín-
innihald, en það er gulrófan. Kálmaðkur-.
inn spillti á tímabili fyrir gulrófnarækt-
inni, en nú eru til handhæg meðul til að
halda honum niðri, og ætti því að vera
hægt að rækta þessa hollu og bragðgóðu
matjurt í hverjum garði og nota hana
bæði hráa og soðna í ríkum mæli. C-víta-
mín í kartöflum gengur mjög til þurrðar
HÚSPBEYJAN
17