Húsfreyjan - 01.04.1968, Blaðsíða 48

NOWRÆNA
bréfið
Frú InRrid Segersted Wiberg er einn af fulltrúum
Svía bjá Sameinuðu Þjóðunum. Hún er einnig
fulltrúi í Norðurlandaráði. 1 norræna bréfinu
lýsir hún samstarfinu við samningu yfirlýsingar
um réttindi kvenna.
Ef rnaður af ættstofni Inka í hlíðum Andesfjalla
fær leiða á konu sinni, skiptir hann um konu.
Samkvæmt gamalli bcfð tekur liann sér konu til
aðeins br'f?Bja ara' Síðan er lionum frjálst að losa
sig við bana, eða halda henni, ef bann vill. Hvaða
skoðun eiginkonan hefur, skiptir ekki máli. Ilún
er eign mannsins.
Reynt hefur verið að setja lög um aukin rétt-
indi eiginkonunnar, en siðvenjan er hér lögum
sterkari. Skilningur á jiví, að konan eigi að vera
jafningi mannsins, er enginn. Þetta stafar að
nokkru af hinu erfiða og frmnstæða lifi Inkanna.
Það er næstum háðung að tala uin mannréttindi í
þessu samhandi.
Þó var það í uinræðum um mannréttindakröfur
til handa konum, að ofangreint dæmi var nefnt í
stöðvum Sameinuðu Þjóðanna í liaust. Miklar inn-
ræður spunnust um þetta mál.
Umræðurnar leiddu í Ijós, hversu langt í land
konur víðs vegar um heim eiga, til þess að geta
talizt jafn réttháar karlmönnum. f vissum mæli
sýndu umræðurnar okkur norrænu fulltrúunum,
hversu langt við sjálfar höfum náð, og hversu
nauðsynlegt það er, að við leggjum öðruin konum
lið í baráttii Jieirra fyrir frelsi og sjálfstæði.
Sú yfirlýsing, scm að lokum var samfiykkt,
svarar varla vonum okkar, en í rauninni sannaðist
þarna, að ef ná ætti samstöðu, þýddi ekki að gera
of háar kröfur.
Eftir umræður og málflutning i stöðvuin Sain-
einuðu þjóðanna var stofnsett sérstök nefnd til
þess að vinna að orðalagi yfirlýsingarinnar. Einn-
ig var skipulögð ráðstcfna í Finnlandi sumarið
1967.
Það var finnski lögfræðingurinn Hevi L. Sipilii,
sem átti mestan ]iátt í skipulagningu og fram-
kvænid þessarar ráðstefnu. Hlutverk hennar var
ekki öfundsvert. Vandi var að ná inálamiðlun milli
þeirra, sem drógu í efa, að rétt væri að veita kon-
uin nokkurt sjálfstæði, og þeirra, sem álitu það
augljóst, að konur ættu að vera jafn réttliáar
körlum. Hér má vitna í orð Ingu Tliorsson, sendi-
herra, frá árinu áður. „Ekkert land í heimi er
algerlega laust við siðvenjur, sem gera konur rétt-
minni en karlmenn. Ekkert land í heimi hefur
viðurkennt fullt jafnrétti kvenna með lagasetn-
ingu. Hvergi eru komir frjálsar og jafn réttliáar
körluin, skoðaðar og dæmdar eingöngu sem mann-
leeir einstaklingar.“
í sama ávarpi varaði sendiherrann við því, að í
viðleitni sinni til þess að ná sanikomulagi, mætti
ekki draga lir kröfugerð yfirlýsingarinnar, þannig,
að í stað kjarabóta, væri sameinazt uin lægsta
samnefnara.
Til ]ies8 að koma í veg fyrir slíkt, lýstn nor-
rænu fulltrúarnir því yfir, að ]iær mundu sam-
Jiykkja yfirlýsinguna sem inálaniiðlun, en tak-
markið ætti að setja liærra. Þær mótmæltu ákvcð-
ið frekari tilslökunmn, sem' hornar voru frain af
niörgum fiilltrúum.
Siálf yfirlýsingin er í 12 liðmn. f inngangi kem-
ur frain, að samkvænit hinni almennu skýringu á
mannrétlindum, eigi hver einstaklingur að vera
frjáls og jafnrétthár öðrum. Enn]iá er konum stór-
leea mismunað og slíkt ástand á ekki að þola.
f yfirlýsingunni stendur, að til Jiess að konia á
umhótum, eigi að liindra með lagasetningu, áfram-
haldandi misrétti á hinum ýmsu sviðum fijóðfé-
lagsins.
Á stiórnmálasviðinu á konan að fá kosningarétt
og kjörgengi. f samhandi við giftingu eiga konur
siálfar að ákveða þióðerni sitt. Á sviði einkamála-
réttar eiga konur að vera jafnréttháar körlum. Þær
eiga jafnvel að liafa sama rétt og liann til þess að
ákveða umsjá og uppeldi barna. Velferð liarnsins
á að sitia í fvrirrúmi. Barnahjónahönd eru óliæf.
f refsiréttarmálum á staða konunnar ekki að vera
síðri en inannsins. Konur eiga að hljóta sama rétt
og karlinaðurinn til þess að öðlast menntun, óháð
þjóðfélagsstöðu þcirra. Koiniin á að veita launað
leyfi við liarnshurð og rétt til þess að halda áfrain
starfinu að honum loknum.
Þetta eru helztn atriði yfirlýsingarinnar í mjög
stuttu máli.
Fyrir konur á Norðurlöndum er yfirlýsing þessi
síður en svo umhylting, en flestir, sem tóku þátt
í umræðunum liiá Sameinuðu þjóðunum, höfðu
aðra skoðun á því máli. Suniir voru skelfingu
lostnir yfir þeirri hugsun, að konan ætti ekki að
vera manninuin undirgefin. Einum af fulltrúum
Asíu-landa fannst. að liann yrði rændur allri á-
nægju, ef konan hans stæði ekki við dyrnar með
inniskóna hans, ]iegar hann kæmi heim eftir
vinnudag. Snður-amerískur fulltrúi lineykslaðist á
heirri hugsun, að konur liefðu annað áhugamál en
fiölskvldu sína. Enn annar fulltrúi hélt því fram,
að það væri vesturlenzkt uppátæki, að konur ættu
að hafa sama valfrelsi og karlmenn varðandi maka.
Margir settu einnig spurningarmerki við það atriði,
að konan ætli að liafa sama rétt og maðurinn til
þess að ákveða uppeldi liarns.
Slík viðhrögð eru næsta lilægileg, en réttara er
þó að líta á þau sem tjáningu á gömlum siðvenj-
um, sem aðeins er liægt að sigrast á með þolin-
mæði og ötulu starfi. Ef jákvæðari viðhrögð eiga
að nást, cr einnig rétt að veita athygli þeim skoð-
umnn, sem komu fram hjá mörgum konum um
44
HUSFREYJAN