Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Qupperneq 204

202
Ritdómar
germanskri menningu, og svo að íslensku, sem er auðvitað stór þáttur í norrænunni,
m. a. vegna þess að íslenskan hefur lifandi í'-hljóðvarp (sem verður að teljast hæpin
fullyrðing enda í andstöðu við síðustu skoðanir Oresniks). Annars fjallar Magnús
um hve rannsóknum á íslensku nútímamáli hefur lítt verið sinnt þangað til nú á
síðustu árum — ogum þátt Oresniks í þeim rannsóknum. Vart er hægt að lesa annað
úr orðum Magnúsar en Oresnik sé frumkvöðull að „nútímalegum" athugunum á
íslensku, a. m. k. hvað varðar hljóðfræði og hljóðkerfisfræði. Satt best að segja
hefði Oresnik komist af með minna hól og verið þó ekki vanmetinn. Með þessum
orðum er ekki verið að segja að greinar Oresniks séu miður góðar heldur er ástæða
til þess að ætla að þeir sem taka sér bók af þessu tagi í hendur komist ágætlega af án
hástemmds lofs um höfundinn.
í bókarlok er ágæt ritaskrá Oresniks sem telur 32 titla. í hana eru eingöngu tekin
verk um íslenskt mál og það er vel réttlætanlegt. Listinn yfir handrit sem Oresnik
hefur vísað til er á hinn bóginn fremur torkennilegur. Hann er án allra útskýringa
sem hefðu verið vel þegnar. Svo virðist sem Magnús hafi tekið inn tilvísanir úr öllum
greinum ritaskrárinnar í þetta yfirlit. Pað sama gildir um atriðaorðaskrána. í raun og
veru alls ekki óhönduglega að verki staðið en hlýtur að vekja upp vonbrigði í sumum
tilvikum þegar notandinn uppgötvar að atriðaorðið er ekki að finna í 12 greinum
bókarinnar.
Þá skal vikið að frágangi greinasafnsins. Allar eru greinarnar teknar beint upp úr
tímaritum og þeim bókum sem þær fyrst birtust í. Tilhögun þessi er alls ekki fráleit
þegar um er að tala greinar sem staðist hafa tímans tönn og ekki er ástæða til að
breyta neinu. Tvær þeirra eru vélritaðar (greinarnar úr The Nordic Languages and
Modern Linguistics). Þetta skapar ósamræmi en nær eingöngu fyrir augað og kemur
ekki að sök. Vinningurinn er m. a. sá að á þennan hátt er líklegt að halda megi
kostnaði eitthvað niðri. Þeim blaðsíðutölum sem prentuð voru í upphafi er haldið
óbreyttum en nýjum bætt við, þ. e. „eiginlegum" blaðsíðutölum þessarar bókar.
Hins vegar eru allar tilvísanir, bæði úr handritaskrá og atriðaorðaskrá, miðaðar við
frumprentanir og blaðsíðutöl þar. Við hvert atriðaorð (og handrit) er bætt ártali. Því
þarf fyrst að fara í ritaskrána til þess að fá vitneskju um heiti greinarinnar, síðan í
efnisyfirlit til þess að fá að vita hvar þessi grein er staðsett í bókinni, og svo loks að
„velja sér“ blaðsíðutal (því þau eru alltaf tvö og stundum þrjú, sbr. í greinunum úr
Arkiv för nordisk filologi). Þetta er dálítið snúin leið, ekki síst vegna þess að láðst
hefur að geta hennar í skýringum. Mun hentugra hefði verið að hafa hvergi blaðsíðu-
töl úr upphaflegri gerð — og hafa allar tilvísanir úr skránum til „eiginlegra" blað-
síðutala í bókinni. Magnús Pétursson verður þó ekki sakaður um þetta því útgefandi
krafðist þess að greinum yrði í engu breytt. Þetta tjáði OreSnik mér í bréfi.
Greinunum er raðað eftir útkomuári þannig að sú elsta birtist fyrst (frá árinu 1971)
og sú yngsta síðast (1981). Þetta hefur þann kost að hægt er að lesa verkið sem
nokkurs konar þróunarsögu en ókosturinn er sá að efni sem á saman lendir hvort
á sínum stað í bókinni. Nefna má að árið 1972 skrifaði Oresnik grein sem heitir On
the Epenthesis Rule in Modern lcelandic og síðan árið 1978 The Modern Icelandic
Epenthesis Rule Revisited. Hér hefði betur farið á að láta greinarnar standa saman.
Að lokum má nefna að ekki hefði spillt að ritstjóri hefði nefnt hvar og hvenær
greinarnar birtust fyrst (aftan við eða framan við hverja grein). Nokkuð er um að