Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Side 219

íslenskar mállýskurannsóknir
217
hljóð börnin báru fram. 1 öðru iagi setur Björn sjaldnast upp þrígilda breytu fyrir
hvert hljóð heldur einungis tvígilda þannig að annað hvort er hljóðið t. d. einhljóð
eða tvíhljóð en ekkert þar ámilli (sjá t. d. 1964:135). Bæði þessi atriði eigaeinnig við
um rannsókn Stefáns Einarssonar. í þriðja lagi verður að geta þess í sambandi við
svæðaskiptingu að þar er Björn ekki alltaf samkvæmur sjálfum sér. Ef harðmæli —
linmæli er skoðað þá kemur í ljós að blendingssvæðin eru misblönduð og þá ekki á
þann hátt að eystra og nyrðra eigi samleið vegna þess að þau liggja upp að harðmælis-
svæðinu og vestra og syðra eigi samleið heldur eiga eiginlega frekar eystra og syðra
samleið eins og sést á eftirfarandi töflu:
Svæði Harðmæli % Linmæli % Bland. frb.
Linmælissvæði 0.4 92.6 7.0
Vestra blendingssvæði 1.9 65.0 32.1
Syðra blendingssvæði 25.3 39.2 35.5
Eystra blendingssvæði 38.2 19.6 42.2
Nyðra blendingssvæði 72.1 0.0 27.9
Harðmælissvæði 90.2 1.1 8.7
(Björn Guðfinnsson 1946:209-220)
Skipting Björns í svæði getur því verið villandi og einnig er fámennið svo mikið í
sumum skólahverfum (og jafnvel sýslum) að %-tölur geta verið hálfvillandi. Þess
skal og getið að Björn dró ekki upp á kort mörk helstu mállýskna eins og algengt var
erlendis (sjá t. d. Chambers & Trudgil! 1980:18-23).
4. Gagnrýni á rannsóknir Björns Guðfinnssonar og rannsóknir á árunum 1946-1980
4.1 Gagnrýni Dahlstedts og Hreins Benediktssonar
Svíinn Karl-Hampus Dahlstedt ritaði grein um íslenska mállýskulandafræði árið
1958. í henni fjallar hann vítt og breitt um íslenskar mállýskur og mállýskurannsókn-
ir og aðferðir við þær. Bæði Dahlstedt (1958:35-36) og Hreinn Benediktsson (1961-
62:75-76) telja að mállýskumunur sé fyrir hendi víðar en í framburði og nefna orða-
forðann sem dæmi og vilja láta rannsaka hann líka.
Dahlstedt segir t. d. að takmarkið með íslenskum mállýskurannsóknum hafi verið
landfræðilegt (1958:33). Jafnframt segir hann að Stefán Einarsson hafi rannsakað
mállýskur sem hljóðfræðingur og hljóðsögufræðingur en sjónarhóll Björns Guð-
finnssonar hafi verið verndun framburðarins og móðurmálskennslan og slík afstaða
hafi mótað takmark og aðferðir Björns (1958:34). Hreinn (1961-62:79-80) tekur
undir þetta og segir að ýmislegt í rannsóknum Björns myndi vekja undrun erlendis
ekki síst vegna þessa takmarks hans.
Dahlstedt (1958:37) minnir á þau orð Björns að ekki séu eins skörp skil á milli
mállýskna á fslandi og í Skandinavíu og telur að val heimildamanna geti haft þar
áhrif. Hann segir að fátt hafi verið skrifað um íslenskar mállýskur og einungis tvö
mállýskukort verið gerð (1958:32), og hann hálfvegins saknar mállýskukorta hjá
Birni Guðfinnssyni en hann segir að það sé auðvelt að draga upp kort fyrir íslenskar
máliýskur (1958:38). Dahlstedt (1958:38) telur að íslenskt mállýskukort eigi að tak-
markast við sveitirnar, gamalt innfætt fólk eins og í Svíþjóð og gefur þar með í skyn