Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Qupperneq 222

220
Guðvarður Már Gunnlaugsson
Ingólfur og Þuríður unnu úr gögnum sínum á „hefðbundinn íslenskan hátt“ þ. e.
þau unnu tölfræðilega úr þeim og flokkuðu eftir sveitum (sjá t. d. 1983:35). Einnig
báru þau niðurstöður sínar saman við niðurstöður Björns Guðfinnssonar. Annars
vegar báru þau saman sína 94 hljóðhafa og 59 hljóðhafa Björns og hins vegar báru
þau saman 59 börn Björns við 16 börn og unglinga úr sinni könnun á aldrinum 10 til
17 ára (sjá t. d. 1983:40). Ástæðan fyrir því að þau taka börn og unglinga 10 til 17 ára
1 einn flokk er sú að þau könnuðu ekki nema 8 börn á aldrinum 10 til 13 ára og það
fannst þeim of lítill hópur til samanburðar (1983:33) og töldu að skaðlausu mætti
hafa unglingana með börnunum í samanburðarhóp.
Niðurstöður þessarar rannsóknar eru tvímælalaust áreiðanlegri en fyrri rannsókna
með lestrar- og/eða samtalsaðferð vegna þess að allur lestur var tekinn upp á segul-
band og þar af leiðandi gafst gott tóm til að hlusta á segulböndin og ekki þurfti að
dæma framburð fólks á staðnum (og stundinni). Með slíkri aðferð verða allar niður-
stöður áreiðanlegri en ella þar sem allir dómar byggjast á gaumgæfilegri hlustun (og
endurtekinni ef því er að skipta) í ró og næði.
5. Lokaorð
í þessu yfirliti hefur verið fjallað um mállýskurannsóknir á fslandi. Fram kom að
Björn Magnússon Ólsen fékk styrk til mállýskurannsókna á síðari hluta 19. aldar (sjá
Jón Aðalstein Jónsson 1964:69 og Sigfús Blöndal 1920—24:V111) og hefur það verið
ótrúlega snemma miðað við mállýskurannsóknir erlendis en fyrsta mállýskurann-
sóknin sem svo er nefnd hófst 1876 í Þýskalandi (sjá Chambers & Trudgill 1980:18).
Því miður hefur líklega ekkert verið unnið úr rannsóknum hans nema hvað mál-
lýskuorðasafn hans rann inn í íslensk-danska orðabók (sjá Sigfús Blöndal 1920-
24:VIII). Að öðru leyti virðist Marius Hægstad gera fyrstu mállýskukönnun á fslandi
sumarið 1907. Ekki hefur komið fram að slíkt hafi verið endurtekið fyrr en 1930 er
Stefán Einarsson rannsakaði mál manna á Austurlandi. Hér má svo minna á lands-
prófskönnun Aðalsteins Sigmundssonar 1934. Rannsóknir Björns Guðfinnssonar
eru því að umfangi langmestu rannsóknir sem gerðar höfðu verið fram að þeim tíma
og reyndar allt fram til 1980 er Höskuldur Þráinsson og Kristján Árnason hófu RÍN.
Hér hefur ekki verið fjallað um RÍN að neinu leyti enda er þeirri rannsókn ekki lokið
en rétt er þó að taka fram að þeirri rannsókn er ætlað að ná til alls landsins og allir
aldurshópar frá 14 ára aldri rannsakaðir. Sem flest afbrigði íslensks framburðar eru
könnuð, mörg fleiri en hingað til hafa verið talin til mállýskna. Aðferðir eru samtals-
aðferð (myndasýning og -skoðun) og lestraraðferð. Öll viðtöl og upplestur eru tekin
upp á segulband. Úrvinnsla er skammt á veg komin.
Aðferðir íslenskra mállýskurannsóknamanna virðast hafa komið útlendingum á
óvart að sumu leyti, sérstaklega efniviður Björns Guðfinnssonar og hin tölfræðilega
úrvinnsla án kortagerðar. Ef til má þess vegna tala um séríslenska mállýskurann-
sóknahefð.