Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Page 143

Um eignarfallssamsetningar og aðrar ... í íslensku 141
Þar eð frekari rannsóknir skortir á merkingarlegum tengslum stofn-
samsetninga í íslensku, er óvarlegt að alhæfa of mikið í þessu sam-
bandi. Og ekki er víst að merkingarleg tengsl allra þessara samsetn-
lnga séu endilega við orðasambönd með eignarfalli. Þannig gætum við
sagt t.d. að magn-eining væri frekar ‘eining fyrir magn’ en ‘eining
magns(ins)’ og lýð-frelsi væri ‘frelsi fyrir/handa lýð’ en ekki ‘frelsi
lýðs(ins)’. E.t. v. mætti líka segja að saltfisk-verkun væri fremur ‘verk-
Un á saltfiski’, þ.e. ákveðin tegund fiskverkunar, en ‘verkun salt-
fisks(ins)’. Erfiðast verður þetta þó kannski með orð eins og tákn-
forði sem virðist fremur merkja ‘forði tákna(nna)’, þ.e. ‘forði af tákn-
Urn’, en einhver ákveðin tegund af forða eða ‘forði fyrir tákn’. Hér
entm við þó komin inn á ókannað svæði og eins og nefnt var fyrr þarf
frekari rannsóknir til þess að kanna nánar merkingartengsl liða í stofn-
samsettum orðum ekki síður en í eignarfallssamsetningum.
5-5 Eignarfall á undan viðskeytum
Eins er erfitt að sjá nokkur merkingarleg tengsl í líkingu við tengsl
einkunnar og höfuðorðs í samsetningum með eignarfalli á undan við-
skeytum sem eru leidd af „gömlum“ nafnorðum, það er þeim sem eitt
sinn voru (nafn)orð en hafa nú breyst í viðskeyti eða „gramma-
tíkalíserast1’ (sjá Halldór Halldórsson 1976 og Þorstein G. Indriðason
1998). Þessi viðskeyti geta myndað lýsingarorð, sbr. (60a), eða nafn-
°rð, sbr. (60b) og (60c):
(60) a. tæting-s-legur
b. virðing-ar-leysi
c. dón-a-skapur
Eér getum við ekki sagt að tœting-s-legur eigi neitt skylt við orðasam-
band eins og *legur tœtings, virðing-ar-leysi sé sömu merkingar og
*le}’U virðingar eða að dón-a-skapur sé *skapur dóna. Og hér er ekkt
heldur hægt að vísa til þess að þetta séu allt gamlar samsetningar í
tnálinu og því geymdar sem slíkar í orðasafninu með sérstaka merk-
lngu. Þessi orðmyndunaraðferð virðist nefnilega töluvert virk í mál-
lnu- Það getur auðvitað vel verið að sumar samsetninganna séu
§eymdar sem slíkar en þetta þarf nánari rannsókna við.