Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Side 147

Um eignarfallssamsetningar og aðrar ... í íslensku 145
í inngangskafla var varpað fram þremur spumingum varðandi
samsett orð og síðan reynt að svara þeim í greininni. Fyrsta spuming-
ln fjallaði um það af hverju stundum væru notaðar stofnsamsetningar
°g stundum eignarfallssamsetningar og hver væri munur þessara orð-
gerða frá málfræðilegu sjónarmiði. í greininni er komist að því að í
mörgum tilvikum séu þessar orðgerðir notaðar á mismunandi hátt til
þess að tjá merkingarmun og sá munur er þá látinn í ljós með beyg-
lngu í forliðum eignarfallssamsetninga. Önnur niðurstaða er sú að
eignarfallssamsetningar eru ekki allar einnar gerðar heldur má skipta
Þeim í undirflokka eftir merkingarlegum og formlegum tengslum for-
liðar og seinni liðar þeirra. í eignarfallssamsetningum af þeim flokki
sem hér var mestur gaumur gefinn eru þessi formlegu og merkingar-
legu tengsl við setningarliði með eignarfallseinkunnum mjög skýr.
Beyging inni í orðum í tungumálum virðist nokkuð óvenjuleg. Það
er yfirleitt síðasti liður samsetningarinnar sem ber þá beygingu sem
setningagerðir taka mið af, a. m. k. í germönskum málum. í forliðum
samsettra orða í öðrum tungumálum koma þó oft fyrir liðir sem hafa
beygingarendingar og þær virðast skipta máli fyrir merkingu samsetta
°rðsins. Þessi mál voru aðeins skoðuð í 3. kafla. Önnur spuming er sú
hvaða tengsl eignarfallið í eignarfallssamsetningum hefur við raun-
verulegt eignarfall samsvarandi orða í öðrum samböndum. í þessu
sambandi var í 4. kafla sett fram og rökstudd tilgáta í þeim tilgangi að
varpa ljósi á þetta. Samkvæmt tilgátunni eru þær eignarfallssamsetn-
lngar sem hafa mikil merkingarleg og formleg tengsl við setningarliði
með höfuðorði og eignarfallseinkunnum myndaðar í setningahluta
málsins. Sú myndun felur í sér tilfærslu einkunnarinnar og höfuðorðs-
lns °g síðar samruna. Eignarfallssamsetningar sem ekki eru myndað-
ar með þessum hætti eru nokkuð erfiðar viðfangs frá fræðilegu sjón-
aiiniði vegna þess að þær hafa yfirleitt aðeins formleg tengsl við þessa
setningarliði en engin merkingarleg, auk þess sem ýmislegt annað sem
ekki getur talist til beygingar getur komið fyrir inni í samsettum orð-
nm- Var stungið upp á því að ástæðumar fyrir þessu gætu verið tvenns
°nar. I fyrsta lagi er forliðurinn ekki venjulegur staður fyrir beygingu
1 skilningi setningafræðinnar. í öðm lagi virðist vera tilhneiging til að
skipta út endingum eða jafnvel bæta við endingum þegar áðumefnd