Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Page 186

184
Flugur, smágreinar og umrœðuefni
Flest aðalatriði varðandi aðgreiningu málfræðiformdeilda í ís-
lensku eru ljós og lítill ágreiningur um þau meðal málfræðinga. En
nokkur atriði hafa verið umdeild, eins og bent var á hér í upphafi, og
markmið þessarar greinar er að freista þess að skapa traustari gmnd-
völl undir umræðu um þau. Þess vegna eru fyrstu kaflamir hér á eftir
nokkuð almenns eðlis, síðan er bent á fáein álitaefni sem varða ís-
lenska málfræði sérstaklega og reynt að tengja þau við almennu um-
ræðuna. Þar er lögð mest áhersla á atriði sem varða málfræðiform-
deildir sagna en einnig koma við sögu atriði sem varða lýsingarorð og
nafnorð og gott er að hafa til hliðsjónar. í lokin er svo reynt að draga
þræði saman.
2. Um sambærilegar aðgreiningar í tungumálum
Eitt af því sem málfræðingar þurfa að gera þegar þeir lýsa tilteknu
tungumáli er að átta sig á því hvaða málfræðiformdeildir koma þar við
sögu, hvernig þær em aðgreindar og í hvaða undirdeildir þær skiptast.
Þá hljóta menn alltaf öðrum þræði að miða við það sem er þekkt úr
öðmm tungumálum sem áður hefur verið lýst. Þannig verður smám
saman til fjölþjóðleg þekking á því hvaða málfræðiformdeildir koma
fyrir í tungumálum heimsins og hver einkenni þeirra geta verið. Við
getum hugsað okkur að til sé almennt og algilt safn eða mengi mál-
fræðiformdeilda og tungumálin „velji“ sér síðan nokkrar af þessum
formdeildum. Þær koma því ekki allar fyrir í öllum tungumálum og
því er ekki heldur þannig farið að „sama“ eða „samsvarandi“ form-
deild birtist alveg nákvæmlega eins í öllum málum. Þetta er svolítið
svipað því sem gildir um aðgreinandi þætti málhljóða, t.d. þætti sem
varða myndunarstað. Við notum hugtök eins og nálæg hljóð eða tann-
mælt hljóð þegar við lýsum ólíkum málum og eigum þá við svipuð
einkenni. En við vitum líka að nálæg hljóð í einu máli geta verið enn-
þá nálægari en nálægu hljóðin í öðru, og tannmæltu hljóðin í einu mált
hljóma ekki endilega nákvæmlega eins og tannmæltu hljóðin í öðru.
A líkan hátt segjum við að munurinn á hestur og hestar sé munut
í málfræðiformdeildinni tölu af því að hliðstæður munur hefur fund-
ist í öðrum tungumálum og menn hafa notað samsvarandi orð um
þennan greinarmun þar (e. number, lat. numerus, o.s.frv.) og við köll'