Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Qupperneq 223

221
Flugur, smágreinar og umrceðuefni
greiningu einstakra tungumála og nafngiftum fyrir þær
málfræðiformdeildir sem þar má finna. Það hefur aukið
skilning manna á ýmsum málfræðifyrirbærum. Ofuráhersla
á nafngiftir má þó ekki draga úr þeim skilningi.
c. Þótt málfræðingar reyni að hafa hliðsjón af þekkingu al-
mennra málvísinda við málfræðigreiningu og margir hlutir
séu sambærilegir frá einu máli til annars, jafnvel þegar um
óskyld mál er að ræða, hefur hvert mál þó sín sérkenni. Það
gildir líka um þær málfræðiformdeildir sem skipta þar
máli. Því getur verið varasamt að segja: Þetta er ekki mál-
fræðiformdeild X af því að þetta er ekki eins og málfræði-
formdeild X í máli Y.
d. Áhrif merkingar einstakra orða á birtingarform málfræði-
formdeilda og það hlutverk sem þær hafa í hverju tilviki
geta verið býsna flókin. Þannig er til dæmis ótækt að hafa
sum nafnorð í fleirtölu vegna merkingar þeirra. Eins getur
fleirtala tiltekins nafnorðs haft hliðstæða merkingu við ein-
tölu annars, sbr. íslenska orðið dyr til dæmis sem er fleir-
töluorð þótt erfitt sé að sjá nokkur tengsl við fleirtölumerk-
ingu í því í nútímaíslensku. Samt segjum við að grunn-
merking málfræðiformdeildarinnar (eða undirdeildarinnar)
fleirtölu sé sú að tákna fjölda og við kennum hana við það,
líka þegar hún hefur enga fleirtölumerkingu í sjálfu sér. Á
sama hátt geta tilteknar formdeildir (eða gildi) verið ósam-
rýmanlegar merkingu sagna af ákveðnum flokki eða jafn-
vel haft ólíka merkingu eftir því hver merkingarflokkur
sagnarinnar er. Þannig er því til dæmis háttað um merkingu
sagnasambandsins vera að, eins og Stefán Einarsson
(1945) benti fyrstur manna á. Það þarf ekki endilega að
hafa áhrif á val okkar á nafngift fyrir þá formgerð. Hins
vegar má áhugi okkar á samræmingu í nafngiftum ekki
þoka skilningsleitinni til hliðar.
^onandi hefur hér tekist að skýra nokkur atriði og kannski um leið
Vekja nýjar spumingar. Einnig er hugsanlegt að einhver finni sig knú-
lnn til að rökstyðja andstæðar skoðanir við þær sem hér hafa verið