Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Blaðsíða 97

95
Fom miðstigsbeyging í nútímamáli
e. að fjármagnið hleðst á hendur fárra manna [...] sem ná því venjuleg-
ast með [...] atvinnurekstri, sem rænir meiru og minnu frá almenn-
ingi (Réttur 1919 II, 78; aldur 2of)
f. Misþroska fullorðið fólk er iðulega illa skipulagt, gleymið og af-
kastar minnu en efni standa til (doktor.is)
Sjálfsagt má finna sambærileg dæmi um fleiri orð. Þess má jafnframt geta
að Bandle (1956:322) nefnir í neðanmálsgrein að miðstig í veikri beygingu
sé til í færeysku; hann nefnir þó engin dæmi. En dæmi um þetta væri t.d.
»Eg sá yngru systrinaV6
Þess má að lokum geta að áhrif veiku lýsingarorðabeygingarinnar
teygja sig víðar. Það má t.d. sjá í beygingu töluorðsins fjórir og einn.17
Miðstig og lýsingarháttur nútíðar (sem einkunn)
1 fornu máli höfðu lýsingarháttur nútíðar og miðstig lýsingarorða sömu
endingarnar, sbr. töflu 1. í nútímamáli hefur lýsingarhátturinn misst beyg-
ingu sína og endar nú alltaf á -1. Beygingin byrjaði snemma að einfaldast;
B)örn K. Þórólfsson (1925:36) segir að þess hafi farið að gæta á 14. öld.
Jón Helgason (1929:92) segir að nýjar myndir séu ekki „ótíðar“ hjá Oddi
°g af orðum Bandles (1956:390) má ráða að gamla beygingin sé á undan-
haldi hjá Guðbrandi; hjá Jóni Magnússyni (1997:227) er lýsingarhátturinn
otðinn óbeygjanlegur. Nú er gamla beygingin varðveitt í nokkrum sam-
böndum eins og t.d. á hverfanda hveli og á fallanda f&ti.
Bæði hjá Oddi, sbr. Jón Helgason (1929:92—94), og Guðbrandi, sbr.
handle (1956:390—392), kemur fram ýmiss konar breytileiki í beygingu
^ýsingarháttarins sem ekki verður tíundaður hér. En það er athyglisvert
Sem fram kemur hjá Bandle (1956:391—392) 1 Guðbrandsbiblíu eru
úæmi þess að hann fái endingar veikrar beygingar lýsingarorða rétt eins
°g miðstigið og lýst hefur verið hér að ofan. Dæmin um það eru öll úr
karlkyni fleirtölu. Þar stendur lýsingarhátturinn sjálfstæður en á eftii for-
nafni. í (8) eru nokkur dæmi.
^)a. hinir liföndu
k. í millum þeirra dauðu og hinna lifundu
c- þá sjáöndu
Sjá ninar Höskuld Þráinsson o.fl. 2004:109-110.
7 Til eru dæmi um veika beygingu af töluorðinu fjónr í sambandi eins og t.d. himr
fjóru stóru enda fer talan á eftir lausum greini. Þetta gæti líka itt við þegar sagt er þeir eittu
$eyn...