Vera - 01.12.1991, Page 4

LESENDABRÉF
FÓSTURLANDSIN S
FREYJA
„La donna e mobile" segir í
frægri óperu en það þýðir
eins og allir vita; „hverflynd
er kvensan". Reyndar er
þetta sungið af kcirli, sem
sjálfur er öllum hverflyndari,
og má vera að skáldið sé að
hæðast að honum. En þetta
hafa þó margir eftir, þeirra á
meðal vinur minn einn og
kollega út í hinum stóra
heimi og segir að við tveir
séum af þeirri kynslóð karla
sem einna verst hafi orðið
fyrir barðinu á hverflyndi
kvenna. Þá á hann raunar
ekki við hverflyndi í ásta-
málum, heldur í skoðunum,
einkanlega þó í hugmyndum
kvenna um sjálfar sig og
hvernig karlmenn séu, og
einkum hvernig þeir eigi að
vera.
Við ólumst upp við það,
að matur kæmi af sjálfu sér á
borð á réttum tíma, að íbúðir
héldust hreinar, og að föt
þvægjust og færðust í lag.
Þegar við svo urðum fullorðn-
ir, kom auðvitað í ljós að
svona einfalt var þetta ekki,
einkennismerki einhleypra
karla voru götóttir sokkar og
skyrtur sem vantaði tölur í,
flibbinn þoldi ekki skoðun.
Og nú var annaðhvort að
vinna sjálfur ýmis tímafrek
leiðindastörf sem maður
hafði aldrei lært, eða taka
saman við einhveija, sem var
þetta allt í blóð borið. Og til
þess langaði mann nú hvort
eð var, af öðrum ástæðum,
svo það leit allt vel út.
En þá voru upp runnir
þeir tímar, að hin heittelsk-
aða ummyndaðist skyndilega
í kröfuharðan kennara, sem
áleit að maður hefði bara gott
af þvi að geta bjargað sér
sjálfur. Og það varð upphafið
að margra ára baráttu við
mataruppskriftir, stoppunál,
bleyjur og viðkvæman ullar-
þvott. Ég ætla ekki að rekja
þá alkunnu sögu hér. Sjald-
an þóttu karlar ná sama
yndisþokka við þessi störf og
einkenndi konur, ég man t.d.
að nemendur minir töldu mig
hafa slegið öll hraðamet á
barnávagni upp Laugaveg-
inn. En þegar hér er komið
sögu, þrútna ýmsir karlar af
bræði yfir brigðlyndi kvenna.
Ekki voru þeir fyrr búnir að
læra öll þessi kvennastörf -
já, og sumir jafnvel farnir að
reyna að geta sýnt tilfinn-
ingar sínar, eins og konur,
fýrr en þessi nýja manngerð,
„mjúkur maður“ þótti vera
hallærislegur aumingi. Nú
vildu konur ekkert nema
stóra og feita svola, kafloðna
á bijósti og örmum, sem
þömbuðu bjór og höfðu helst
áhuga á fótbolta og lottó.
Raunar má vera að smekk-
urinn sé misjafn í þessu eins
og öðru og að ekki verði eitt
látið yfir allar konur ganga.
En húsverkahetjan svikna
með svuntu og uppþvotta-
bursta á lofti getur sjálfum
sér um kennt, svikin voru
hans sjálfs, að aðlaga sig að
ætlunum annarra í stað þess
að rækta garðinn sinn.
Fyrir tuttugu árum krafð-
ist kvennahreyfingin umfram
allt frelsis fýrir konur til að
takast á við hverskonar verk-
efni, leita að þvi hvað þeim
hentaði, en hafna stirðnuð-
um hugmyndum um að
meðfætt kveneðli orsakaði
hefðbundið hlutskipti
kvenna, svo að húsverk og
barnauppeldi væru konum
nánast meðfædd. Ég man
hve tímaritið Forvitin rauð
hæddist að skólastjóra
nokkrum, sem sagði konum
að fara heim af vinnumark-
aðinum, rokkarnir biðu. En
skyndilega var þetta orðinn
boðskapur kvennahreyfing-
arinnar undir kjörorðinu
„kvennamenning“. Það virð-
ist hafa borist til íslands íyrir
hálfum öðrum áratug, líklega
héðan úr Danmörku eða úr
Noregi. Þetta virtist spretta
upp af þörf fyrir jákvæða
sjálfsmynd. Þessar kenning-
ar um kvennamenningu voru
auðvitað í ýmsum útgáfum.
Ein var menningarleg, spratt
af löngun kvenna til að
þekkja til formæðra sinna,
finna sérkenni kvenna í
fortíðinni og leiðrétta þá
mannkynssögu sem karlar
höfðu skrifað, eða réttara
sagt, sem ballræðismenn
höfðu falsað, af öfugsnúnum
áhuga á kEirlabelgingi. En
einnig blandaðist við þetta
dulspekistraumur, og fýlgdi
stórauknum áhuga á
stjörnuspádómum og öðru
kukli, einmitt fýrir um tutt-
ugu árum. Sameiginleg var
trú á að heimurinn sé í
grundvallaratriðum óbreyt-
anlegur.
Nú komust nornir í tísku,
því konur sáu þær sem sér-
fræðinga í kvennafræðum,
einkum grasalækningum, og
grunaði að þær hefðu verið
ofsóttar þess vegna. Hér
komu líka til miklar grun-
semdir um að rökhyggja sú
sem ríkti í vestrænni menn-
ingu, væri á einhvern hátt
grundvöllur karlvefdis, þar
sem konur aftur á móti vissu
hluti af eðlisávísun. Og þar
með voru kvenréttindakonur
farnar að segja það sama
sem karlrembusvinin höfðu
alltaf sagt, að konur gætu
ekki hugsað rökrétt. En ekki
nóg með það, ef konur áttu
nú að hlýða á rödd hjartans,
og urðu ekki á eitt sáttar,
hvernig átti þá að vita hvað
væri fordómar sem karlveldið
hefði innrætt þeim - mikið er
um líkar ásakanir - og hvað
væri raunveruleg eðlisávísun
kvenna? Svör fengust við þvi,
einkum frá þeim sem stund-
uðu rannsóknir á bókmennt-
um eftir konur og á öðru
sköpunarstarfi þeirra. Það
starf var þá oftast talið
merkilegt í þeim mæli sem
það mótaðist af kveneðli, en
það eðli var af sumum leitt út
af hefðbundnum kvenna-
störfum, en aðrar leiddu það
af sérkennum líkama
kvenna. Útkoman varð býsna
fjölskrúðugar kenningar.
Þegar kveneðlið var talið
mótast af húsverkum,
barnauppeldi, grasa-
lækningum, vefnaði og fleira
því um líku, þá átti það að
einkennast af áhuga á hinu
smágerða og nærtæka, þar
4