Vera - 01.12.1991, Qupperneq 6

LESENDABRÉF
sem karlahugsun beindist
frekar að yfirsýn og
sértekningu. Konur vildu ala
líf og viðhalda þvi, körlum
væri eðlislægt að vilja
berjast, sjáið bara hvernig
jafnvel hornsíli, hirtir og önn-
ur karldýr berjast um yfir-
ráðasvæði og um kvendýr.
Það er ekki hægt að efast
um, að reynsla höfundar
móti listaverk hans eða
hennar. En í sama mæli sem
hefðbundinn „reynsluheimur
kvenna“ er vegsamaður, er
reynt að binda þær á þann
bás.
Miklu skrautlegri eru þó
líkamlegar kenningar um
kveneðli í listum. Þær ganga
að sjálfsögðu út frá því sem
aðgreinir líkama kvenna frá
líkömum karla, og ekki er þá
stöðvast við augljósa mýkt-
ina og íbjúg form, heldur eiga
kvennabókmenntir að ein-
kennast af einhverju þröngu
og myrku, og flæði, allt fram
streymir. Sérstaklega á þó
hugsun sannra kvenna „að
fara í hring", af augljósum líf-
fræðilegum ástæðum. En
þetta var áður hið mesta
skammaryrði, að segja að
hugsun manns færi í hring.
Hér er mest sótt til fræðakon-
unnar frönsku, Héléne
Cixous. Mér finnst þessar
kenningar bæði loðnar,
þröngar og myrkar. En það er
kannski bara vegna þess að
mér er meinað að skilja
lífrænan hugsunarhátt sakir
kynferðis míns.
Hvernig skyldi nú ganga
að finna þessum kenningum
stað í listaverkum kvenna?
Svarið er að kenningarnar
eru óhrekjanlegar. Þegar af
þeirri ástæðu, að svo afströkt
hugtök sem hringrás og flæði
má sjá í nánast hveiju sem
er, og í annan stað vegna
þess, að þyki þetta ekki vera
neitt megineinkenni á verk-
inu, þá liggur það svar beint
við, að verkið hafi bara aldrei
verið rétt skilið íýrr en ein-
mitt núna. Loks er þess að
gæta að þessir kenninga-
smiðir sannprófa aldrei túlk-
anir sínar með því að bera
þær saman við aðrar túlkanir
sömu verka, og rökræða hver
hæfi best, og er þvi hægt um
vik að túlka að eigin vild. En
Jarjóti þetta allt, og ágætu
listaverki konu verði ekki
komið heim og saman við
þessar kenningar, þá er það
barasta af þvi að hún er
„karlkona“. Reynist listaverk
karla sýna einhver framan-
greind einkenni kveneðlis, þá
er það stundum skýrt með
því að viðkomandi sé líkleg-
ast bara hommi, en oftast
með hinu að listamannseðlið
sé í sjálfu sér kvenlegt.
Nú kynni einhveijum að
sýnast svo sem undir kjör-
orðinu „kvennamenning"
hafl foiystukonur kvenna-
hreyfingar tekið upp og haflð
til vegs alla heimskulegustu
fordóma sem til eru um kon-
ur, einkanlega þó þá, að kon-
ur geti ekki hugsað rökrétt,
hvað þá hlutlægt, þær láti
bara ráðast af tilliti til síns
nánasta umhverfis. Lengi
mætti leita í mannkynssög-
unni að annarri eins koll-
steypu.
En það væri nú bara að
taka undir slíka fordóma, ef
maður ætlaði að gera konur
almennt ábyrgar íyrir öllu því
sem einhveijum áberandi
konum hefur dottið í hug.
Nei, ekki virðist annað hægt
að álykta af framansögðu en
hin fleygu orð prófessors
Bjarna Guðnasonar: „Konur
hafa alltaf verið með öllu
móti allstaðar“. Skál fyrir því.
Minni kvenna flutt á þorrablóti í
Kaupmannahöfn 16. febrúar
1991 óskast birt í Veru.
Örn Ólafsson
Kæra VERA
Mig langar til að bæta örlitlu
við umfjöllunina um Marge
Piercy sem birtist í síðasta
blaði VERU. Marge Piercy er
nefnilega ekki „bara" kven-
réttindakona og höfundur
„kvennabóka", Piercy er mik-
il sögukona. Eins og segir í
greininni um hana, hefur
hún sent frá sér margar met-
sölubækur, þar á meðal Fly
away home, sem kom út
1984 og Gone to soldiers frá
1988. Þessar bækur eru ekki
síður þekktar en Women on
the edge oj time, og aðgengi-
legar fyrir íleiri lesendur. Ég
læt fylgja með smápistil um
hvora fyrir sig.
Fly away home.
Bókin er um Dariu, efnaða
miðaldra móður tveggja
dætra, sem er að eigin dómi
ákaflega vel gift. Maðurinn
hennar er glæsilegur. kurteis
og í góðri stöðu, „lífsrétt-
læting" hennar gagnvart for-
eldrum og systkinum. Daria
er þó svo heppin að hafa
skapað sér atvinnu. Hún býr
til mataruppskriftir og held-
ur fyrirlestra, skrifar bækur
og hefur sjónvarpsþætti um
þau mál.
Þegar bókin hefst er Daria
í flugvél á leið heim úr
fyrirlestraferð og hlakkar til
að vera heima á 43 ára
afmælisdaginn sinn, sem er
daginn eftir. Það verður þó
ekki eins gaman og hún á
von á, þvi eiginmaðurinn er
greinilega í slæmu skapi.
Næstu mánuðirnir eru henni
mjög erfiðir því eiginmað-
urinn fjarlægist stöðugt og
fleiri og fleiri undarlegir
hlutir gerast. Og allt í einu er
hann bara farinn, heimtar
skilnað og allar eignirnar
líka.
Sagan segir síðan frá
Dariu, baráttu hennar og
basli, dugnaði og þraut-
seigju. Hún eignast ýmsa vini
og vinátta skiptir miklu máli
i sögunni. Þessi saga er mjög
spennandi og skemmtileg.
Hún er auðvitað kven-
réttindasaga að vissu leyti,
en höfundur notar sér tækni
glæpasögunnar og það er létt
yflr frásögninni þrátt fyrir
svik, pretti og illvirki eigin-
mannsins. Daria vex við
hverja raun - og sigrar með
hjálp vina sinna.
Gone to Soldiers.
Það hefur mikið verið skrifað
um seinni heimsstyijöldina,
skáldsögur og hasarbækur,
sagnfræði, teiknimyndasög-
ur og ævisögur svo eitthvað
sé nefnt. Það mætti því ætla
að það væri að bera i bakka-
fullan lækinn að bæta þar
við. Skemmst er þó frá að
segja að þessi bók er að
mínum dómi langbesta bók
sem ég hef lesið um þetta
tímabil og hef ég þó lesið
talsvert. Þessi bók er líka allt
öðruvísi en allar hinar, sem
er e.t.v. vegna þess að hún er
eftir konu?
Þetta er fjöldasaga (koll-
ektiv roman). Aðalpersónur
hennar eru tíu, konur, karlar
og börn, Frakkar, Banda-
ríkjamenn og Gyðingar. Allar
sögupersónur eiga það sam-
eiginlegt að stríðið hefur
afgerandi áhrif á lif þeirra. Og
frá öllu þessu fólki er sagt
þannig að það snertir mann
djúpt.
Bókin er byggð upp á
mörgum köflum. Sagt er frá
hverri persónu sérstaklega
og skiptast á kaflar um per-
sónurnar þannig að við
fylgjumst með þeim öllum í
nokkurn veginn réttri tíma-
röð. Smátt og smátt koma
svo í ljós innbyrðis tengsl
sögupersóna. Þetta er bók
sem maður leggur ógjarna
frá sér eftir að vera kominn
vel af stað með hana, og
maður lifir og hrærist í henni
lengi eftir að lestri er lokið.
Að lokum þó ein aðvörun:
það tekur svona u.þ.b. þrjá
fyrstu kaflana að komast
almennilega á leið í bókinni -
en það margborgar sig. Bókin
er 854 síður.
Báðar þessar bækur eru
Lil á bókasöfnun í Reykjavík
og nágrenni, auk þess að
hafa fengist í bókabúðum.
Þær hafa einnig sést öðru
hvoru í fornbókaverslunum.
Helga K. Einarsdóttir
6