Vera - 01.12.1991, Qupperneq 31

KVENNABLAÐIÐ
mola, kafla úr lögum um
fjármál hjóna, „Nokkrar sund-
urlausar hugleiðingar um kon-
una“ (þýtt), „Nokkur orð um
kafflð og uppruna þess“, „Örfá
orð um fatnað kvenna" og þar
er sagt frá fyrirlestrum og bók-
um. í Mánaðarritið skrifuðu
ýmsar konur sem síðar áttu
eftir að verða þjóðkunnar
skáldkonur, má þar nefna
Theodoru Guðmundsdóttur
Thoroddsen, Herdísi og Ólínu
Andrésdætur, Ingibjörgu Ben-
ediktsdóttur, Margréti Jóns-
dóttur, Ingunni Jónsdóttur og
Ragnheiði Jónsdóttur. Oftast
handskrifuðu höfundar sjálfir
greinar sínar eða létu
ritnefndarkonur færa efnið
inn.
Haft er eftir Theodoru Thor-
oddsen að „líklega hefði hún
aldrei skrifað neitt, ef frú
Laufey hefði ekki „skipað" sér
að skrifa í Mánaðarritið." (Sbr.
Konur segja frá, 148) Þegar á
fyrsta ári blaðsins skrifar
Theodora grein sem hún nefnir
Skuldin. Þar segir hún m.a.:
„Mjer er fyrir löngu ljóst orðið,
að það eru alls ekki börnin
sem skulda foreldrunum,
heldur eru það foreldrarnir
sem standa í óbættum sökum
við börnin. ...“ Theodora lét
fleira til sín taka en uppeldis-
mál og skrifaði einnig um
lausavísur og hagyrðinga þar
sem hún hvetur til að hlúið sé
að alþýðukveðskapnum og
þess gætt að vel kveðnar vísur
glatist ekki. Ári siðar skrifar
hún Ofan úr sveitum og segir
þar m.a. í inngangi:
„I>ví er svo varið með skáld-
gáfuna, sem flest annað and-
legt atgerfi, að vjer konurnar
erum þar að jafnaði eptir bátar
karlmannanna. Skal hjer ósagt
látið hvort heldur það stafar af
þvi að heilinn í okkur sje léttari
á voginni heldur en þeirra, eins
og haldið er fram af sumum
[upphaflega hefur staðið
karlmönnum en Theodora
strikar yflr það) eða það á rót
sína í margra alda andlegri og
líkamlegri kúgun. Viðvikjandi
oss íslendingum, er sú raunin
óhrekjanleg, að vjer eigum
enga skáldkonu, er í námunda
komist við góðskáld vor.
Allt um það, heflr konan
hjá oss ekki verið með öllu sett
hjá í þá átt, og á síðustu árum
hafa þó nokkrar ráðist í að gefa
út skáldrit í bundnu og
óbundnu máli, sem töluvert
hefur þótt í spunnið. Sbr. frú
Torfhildur Hólm, Hulda, Ólöf
Sigurðardóttir, María Jó-
hannsdóttir og ef til vill fleiri.
Þær eru þó stórum mun fleiri,
sem aldrei hafa sungið í
heyranda hljóði, bara raulað
íýrir munni sjer, eða kastað
fram vfsu og visu í sinn hóp. Á
þann hátt ber það til að stakan
lifir, en höfundurinn gleym-
ist...“ Theodora tinir til
nokkrar „stökur eftir sveita-
konur" og býr til skemmtilega
umgjörð í kringum þær. í
febrúar 1914 hélt Theodora
erindi í Lestrarfélaginu um
þulur og las þar upp þulu eftir
Ólöfu frá Hlöðum og aðra eftir
„ókunnan höfund". í desember
sama ár skrifar Theodora Að
vestan og enn felur hún sig á
bak við „ónefnda konu“.
Theodora segist hafa fengið
sendibréf frá konunum sem
áttu lausavísurnar ofan úr
sveitum. Um aðra þeirra segir
hún:
„...Hún er í allgóðum efn-
um, á mörg börn, sum upp-
komin en því fleiri á æsku-
skeiði. Ekki heflr hún þótt
mikil búsýslukona, en þó heflr
allt verið vansalaust á hennar
heimili að útliti til, veit jeg að
það er hennar mikla sam-
vizkusemi og skyldurækni sem
þar á drýgstan þáttinn í, en
fremur myndi hún hafa kosið
sjer annan starfa en þann er
lýtur að heimilisstjórn og
barnauppeldi...“ Theodora
endurskrifar kafla úr bréflnu
þar sem „vinkona hennar" -
sem er vafalaust Theodora sjálf
- segir henni frá bók sem hún
hafði nýlega fengið og vildi
gjarnan lesa. Hún sendi þvi
krakkaskarann út að leika sér.
„Mjer datt fyrst í hug að láta nú
einu sinni vaða ærlega á
súðum, láta göt og glompur
eiga sig og njóta skræðunnar,
en eins og fyrri daginn ljet
bannsett skylduræknin þessi
nöldurskjóða sem heflr elt mig
eins og erfðasyndin, mig engan
stundlegan frið hafa fyr en jeg
hafði lokað bókinni og var farin
að staga garmana.
Þá var illt í mjer, og jeg tók
að kveða um mig og stagið og
það var nú á þessa leið:
Mitt var starlið hér i heim
heita og kalda daga
að skeina krakka og kemba þeim
og keppast við að staga.
Eg þráði að leika lausu við
sem lamb um græna haga,
en þeim eru ekki gefin grið,
sem götin eiga að staga.
Langaði mig að lesa blóm
um langa og bjarta daga,
en þörfin kvað með þrumuróm:
„Þér er nær að staga."
Heimurinn átti harðan dóm
að hengja á mína snaga,
hvað eg væri kostatóm
og kjörin til að siaga.
Komi hel með kutann sinn
og korti mína daga,
eg held það verði hlutur minn
í helvíti að staga.
Þessar þijár greinar Theodoru
voru síðar prentaðar í SkírnL
Síðustu ár Mánaðarritsins var
hún tvímælalaust afkastamest
ritnefndarkvenna.
Ingibjörg Benediktsdóttir
skrifar árið 1914 hugleiðingar
um kveníýrirmyndir. Þar veltir
hún þvt fyrir sér hvað kven-
réttindin vilji og svarar því:
„Nei, þau ætla ekki aðeins að
skapa konur, sem vita hvað
þær vilja, heldur sem vita það
líka, að þær sjálfar og enginn
annar ber ábyrgð á gjörðum
þeirra. ...“
María Jóhannsdóttir skrif-
ar grein sem hún nefnir „Fagr-
ar hugsanir" og hvetur konur
til að skrifa fagrar hugsanir,
þýddar eða frumsamdar og að
hverjum fundi ljúki með þeim
upplestri. Má vera að María sé
að skírskota til síðasta
Mánaðarrits þar sem „Hulin"
skrifar „Fréttir" sem eru
aðallega rógur og níð um Bríeti
Bj ar nhéðinsdóttur.
Lestrarfélagi kvenna Reykja-
víkur var annt um fornsög-
urnar eins og fjöldi greina í
Mánaðarritinu ber vitni um. í
einni segir L. Pálsdóttir t.d.:
...allar konur undantekninga-
laust ættu að gjöra sjér að
skyldu að lesa íslendingasög-
urnar, sjálfrar sín og þó
einkum barna sinna vegna -
þær sem þau eiga - til þess svo
að geta sagt þeim úr þeim það
sem þau helst skilja..." Taldi
höfundur að málið í Reykjavik
væri svo afleitt að það yrði að
snúa vörn í sókn með
fornsögurnar að vopni.
Eufemia Waage segir í
ársskýrslu L.F.K.R. 1933-4:
...Eftir þvi sem tímar hafa
liðið hefur breyting orðið tals-
verð á fundum félagsins.
Félags konur leggja nú minna
til þeirra frá sjálfum sér en þær
gerðu framan af, og
mánaðarritið sem áður var
allajafna helsta skemmtunin
er nú úr sögunni, nema til að
flytja hina árlegu skýrslu um
starfsemi félagsins. Vera má að
þetta fyrirkomulag fullnægi
betur kröfum þeim, sem gerðar
eru um skemmtiatriðin, en
með mánaðarritinu hverfur sá
persónulegi blær, sú samkend,
sem áður rikti á fundum,
jafnvel þótt ágætir aðkomandi
„kraftar" standi á dagskránni."
Lestrarfélag kvenna Reykja-
vikur var lagt niður árið 1961
og bækur þess gefnar Reykja-
vikurborg til minningar um
Laufeyju Vilhjálmsdóttur. Vildu
félagskonur að safnið myndaði
heild í einu hverflsbókasafn-
anna og var þvi síðar komið
fyrir í Gerðubergi. Félagskonur
ráku bókasafn sitt og lesstofu í
sjálfboðavinnu í rúma hálfa
öld. Rekstur safnsins var til
fyrirmyndar og um margt
ótrúlega nútímalegur. í bóka-
safninu voru yflr 5000 bindi,
auk tímarita, en aðsóknin fór
þverrandi síðustu árin. Árið
1963 var gefln út bók til
minningar um 50 ára starf
L.F.K.R. með úrvali úr Mánað-
arritinu.
RV
Heimildir:
Björg Bjarnadóttir: Lestrarfélag
kvenna Reykjavíkur 1911-1961,
ópr. BA ritgerð við HÍ 1983
Konur segja frá. Frásagnir,
minningaþættir, sögur og tjóð.
Geilð út til minningar um 50 ára
starf Lestrarfélags kvenna
Reykjavíkur, 1963
Mánaðarritið. Lbs 4763.
Nanna Ólafsdóttir: Lestrarfélag
kvenna Reykjavíkur 50 ára,
Melkorka 2-3, 1962.
31
L