Vera - 01.04.1993, Blaðsíða 11

AFTURKIPPUR
ráku sig á hið svo kallaða „gler-
þak" (komust ekki alla leið á
toppinn), krafan um sömu laun
íyrir sambærileg störf fékk æ
minni hljómgrunn, tölur um
„innrás" kvenna í hátt launaðar
stéttir eins og lögfræðinga- og
læknastétt voru stórlega ýktar,
sífellt minna fé var varið til rann-
sókna á mismunandi stöðu kynj-
anna á vinnumarkaðinum,
verkalýðsfélögin brugðust konum
og karlmenn beittu öllum brögð-
um til að koma í veg fýrir að kon-
ur hösluðu sér völl í hefðbundn-
um karlastörfum. Þegar hin
gömlu vopn dugðu ekki, t.d. að
hengja klámmyndir af konum út
um allt, láta þær fá það óþvegið í
vinnunni, halda því stöðugt fram
að þær gætu ekki og ættu ekki að
vera þarna, var gripið til nýrra og
þó gamalla ráða: „verndar-
ákvæða" og „vísindalegra sann-
ana“ um að konur vildu frekar
vera í hefðbundnum og illa laun-
uðum störfum.
HVER Á
KVENLÍKAMANN?
Á níunda áratugnum fjölgaði
þeim sem vildu skerða rétt
kvenna til getnaðarvarna og
fijáisra fóstureyðinga. Aðalbar-
áttumenn gegn fengnum réttind-
um á þessu sviði óttuðust aukið
kynferðislegt freisi kvenna og litu
á kvennahreyfinguna sem helsta
andstæðing sinn. Árið 1880 voru
fóstureyðingar löglegar í ölium
íýlkjum Bandaríkjanna og al-
menningsálitið var svo að segja
hlutlaust gagnvart þeim. Það var
ekki fyrr en kvennahreyfingunni
óx fiskur um hrygg að andstaða
gegn fóstureyðingum kom upp á
yfirborðið. Barneignir móta líf
kvenna. Öll viðleitni þeirra til að
takmarka barneignir vekur mikil
viðbrögð úti í samfélaginu, bæði
með og á móti. Þegar árið 1918
sagði hin virta kvenréttindakona
Chrystal Eastman að það skipti
ekki máli hvaða stefnu innan
kvennahreyfingarinnar konur
aðhylltust, þær yrðu allar að
styðja við bakið á Margaret
Sanger sem var einn ötulasti
málsvari getnaðarvarna.
Uppúr 1980 fjölgaði krossför-
um gegn fijálsum fóstureyðing-
um með þeim afleiðingum að
sífellt fleiri fýlki bönnuðu fóstur-
eyðingar og hættu allri kyn-
fræðslu í skólum. Mjög var dregið
úr fjárveitingum til rannsókna á
nýjum getnaðarvörnum og jafn-
vel hætt við sumar sem voru
langt komnar. Og sífellt meiri
áhersla var lögð á rétt fósturvísa og ófæddra
barna, oft á kostnað kvenna. Við lok áratugarins
hafði fóstrið á mörgum sviðum meiri iagalegan
rétt en lifandi barn. í fyrstu voru sett lög sem
vörðu fóstrið fýrir utanaðkomandi aðila sem
ógnaði móðurinni, en þróunin varð sú að meiri
áhersla var lögð á að verja fóstrið fýrir hinni
tilvonandi móður, t.d. ef hún fylgdi ekki ráðum
læknis, reykti eða drakk áfengi á meðgöngunni.
Samtímis því að sjúklingar voru að öðlast laga-
legan rétt tii að neita meðferð, töpuðu barnshaf-
andi konur sífellt fleiri orrustum í striði sínu við
fæðingarlækna. Kona í Chicago sem átti von á
þríburum, var bundin niður í sjúkrarúm með
hand- og öklajárn eftir að hafa neitað að láta
taka börn sín með keisaraskurði fýrir tímann. í
stað þess að leyfa henni að fá fæðingarhjálp
annars staðar fékk spítaiinn umráðarétt yfir
ófæddum börnum hennar og réttarúrskurð urn
að neyða hana til að hlýta meðferð. Þegar velja
þurfti á miili lífs eða heilsu móður og barns varð
sífellt algengara að barnið væri valið.
í hefðbundnum karlastörfum lentu konur
jafnvel í því að sett væru lög sem vörðu ófædd (og
ógetin) börn þeirra. Sum fyrirtæki stilltu konum
upp við vegg og sögðu að þær yrðu að velja miili
vinnunnar og þess að geta eignast börn. í einu
tilviki „völdu" fjórar konur að fara i ófijósemis-
aðgerð tii að halda vinnunni, en voru samt
reknar.
BEYGÐAR EN EKKI BROTNAR
Faludi leggur áherslu á að þrátt fyrir alla þessa
andspyrnu gegn konum þá hafi þær aldrei gefist
upp. Þær héldu áfram að slá hjónabandinu á
frest, takmarka barneignir, flykkjast út á vinnu-
markaðinn og reyna að samræma mismunandi
hiutverk sín. Þótt sjónvarp og kvikmyndir hampi
huggulegum heimavinnandi húsmæðrum eins
og Hope í þáttunum ÁfertugsalcLrí þá vilja konur
frekar horfa á sjálfstæðar og sterkar konur.
Þrátt fýrir aukna andstöðu heima og heiman
þá varð sífellt íleiri konum ljóst að þær höfðu
ekki annað val en að halda áfram baráttu sinni
fýrir betra lífi. Þó andspyrnuhreyfingunni tækist
kannski að draga kjarkinn úr konum þá tókst
ekki að beygja þær. Þvi það var ekki hægt að
koma í veg fýrir að konur hlustuðu á sína innri
rödd „hvað sem hver segir". Og það var innri
röddin sem hvatti konur áfram þegar öli sund
virtust lokuð. Það sem háir konum og gerir þeim
erfitt um vik, segir Faludi, er að þær gera sér
enga grein íýrir þeim völdum sem þær hafa, til
dæmis sem neytendur, kjósendur, viðskipta-
vinir, lesendur og áhorfendur. Faludi segir að
tími kvenna sé iöngu kominn og sigurinn hljóti
að vera þeirra því krafan um jafnrétti kvenna og
karla sé réttlætismál og verði því aldrei brotin á
bak aftur. □
RV
Myndskreytingar: Áslaug Jónsdóttlr
UM HÖFUNDINN
Susan Faludl er bandarísk, fœdd 1960. Hún lauk próti fró
Harvard hóskóla I sögu og bókmenntum áriö 1981. Síöan hefur
hún unnið sjálfstœtt vlö grelnaskrif, t.d. fyrir The Wall Street
Journal. Hún hefur hlotiö fjölda viðurkennlnga fyrir grelnaskrif sín,
þ.á m. Pulitzer-verðlaunin 1991 fyrlr fréttaskýringu. Susan Faludl
býr í San Franslsco í Kaliforníu.
HEYRT UM
JAFNRÉTTISMÁL
Manneskja sem berst fyrir
jafnrétti er útskrifuð úr MH í
kringum ’68, búin að læra fé-
iagsfræði, illa klædd í komm-
únistakiæðnaði með óraun-
hæfar skoðanir og kröfur út í
hött. í raun vill hún ekki jafn-
rétti heldur vill hún snúa öliu
við og troða sér alls staðar
inn.
(Strákar í framhaldsskóla)
Feminismi er dulbúinn marx-
ismi. Það gengur ekki lengur
að markaðssetja þessar hug-
myndir undir vörumerkinu
sósíalismi því þá þykja þær
gamaldags. Fyrir tuttugu ár-
um átti kvennabaráttan rétt á
sér þvi konur áttu sér bar-
áttumái. Nú er hún tíma-
skekkja því konur hafa
ekkert að berjast fyrir lengur.
(Menntamaður um fimmtugt)
Ef á að vera jafnrétti ættu
konur að ráða öilu í nokkur
þúsund ár og svo gætu karlar
og konur farið að stjórna
saman.
(12 ára strákur)
Fæðingarorlof og barnabætur
eru forréttindi barnafólks.
Barnlaust fólk ætti að fá
einhver fríðindi í staðinn. Auk
þess ætti það að fá auka sum-
arleyfisdaga í stað daganna
sem barnafólkið er heima hjá
veikum börnum.
(Menntamaður ó þrítugsaldri)
Karlmenn eru farnir að væla
yfir því að vera beittir ofbeldi
á heimilum. Það er endemis
þvæla. Þeir skilja ekki hvað
ofbeldi gagnvart konum er.
Þeir skilja ekki hvað það er að
verða láta í minni pokann
fyrir einhverjum sem er
líkamlega sterkari.
(Fertug kona)
Ég veit um fimm stráka sem
búa saman. Einn er svolítið
húslegur en hinum finnst
óþarfi að eyða tíma í að taka
til af því að ruslið kemur alltaf
aftur. Nú ætla þeir að fá sér
au-pair. Ég meina það, manni
dettur í hug Soffia frænka og
ræningjarnir þrír!
(Tvítug stúlka)
11