Vera - 01.06.1993, Blaðsíða 3

K V
ENRÉTTINDAKONAN
FLORENCE NIGHTINGALE |
Florence Nlghtingale er ein fárra nítjándu ald
ar kvenna sem hlaut viðurkenningu í op-
inberu lífi. Frægð sína öðlaðist hún í
Krímstríðinu, en þar náði hún og
þær hjúkrunarkonur sem með
henni störfuðu, ótrúlegum ár-
angri við hjúkrun særðra her-
manna. Á örfáum mánuðum
lækkaði dánartíðnin meðal
hermannanna úr 42% í 2%.
Það var þó ekki fyrst og
fremst þessi mikli árangur
sem gerði nafn Florence
Nightingale ódauðlegt. í
fréttum sem sendar voru
til Englands frá átaka-
svæðunum var henni líkt
við engil. Þvi var lýst
hvernig hún gekk um
meðal særðra hermanna
og veitti þeim líkn. Nær-
vera hennar og nærgætni,
var þeim styrkur og hvatn-
ing. Að stríðinu ioknu var
henni fagnað sem þjóðhetju
og miklar vonir voru bundnar
við framlag hennar til heil-
brigðismáia. Hún beitti sér fyrir
margskonar endurbótum á rekstri
sjúkrahúsa auk þess að beijast fyr-
ir þjóðfélagslegum umbótum sem hún
taldi að myndu efla heilbrigði þjóðar-
innar. Hún hafði náið samstarf við marga af
æðstu mönnum Bretaveldis og var óþreytandi að
koma málum sínum á framfæri.
Eftir Florence Nightingale liggur fjöldi ritverka,
bæði útgefin rit, sendibréf og erindi af ýmsu tagi
sem hún sendi vinum sínum, fjölskyldu og sam-
starfsfólki. Þetta efni hefur vakið athygli fjöi-
margra fræðimanna sem fjallaö hafa um ævi
hennar og persónu. Þær myndir sem þessir höf-
undar draga upp af Fiorence Nightingaie eru um
margt ólíkar, allt frá þvi að vera nánast samfelld
lofræða um hæfileika hennar og snilli, til þess að
lýsa henni sem valdagráðugri og meistara í að ná
fram vilja sínum, jafnvei með vafasömum aðferð-
um. Hún er bæði talin ímynd hins kvenlega, en
jafnframt ólík öðrum konum, því henni tókst að
rj úfa múra þeirra takmarkana sem konum voru
settar á nítjándu öldinni. Hún er talin hafa verið
einstaklega miklum gáfum gædd. Hún var vel
menntuð, talaði mörg tungumál, haíði lesið heim-
speki og lært stærðfræði. Hún var mjög trúuð og
áleit það hlutverk sitt í lífinu að fullkomna ætlun-
arverk Guðs. í þvi sambandi taldi hún mikilvægt
að skapa heilsusamlegt umhverfi og efla siðferðis-
kennd meðal þegnanna.
Hugmyndir Florence Nightingale um konur og
þjóðfélagslega stöðu þeirra mótuðust af ríkjandi
viðhorfum nítjándu aldarinnar. Á margan hátt var
hún ósátt við þær þröngu skorður sem konum
voru settar og ákvað m.a. að gifta sig ekki, þar
sem hjónabandið gæfi henni ekki nægjanleg
tækifæri til að starfa að ætlunarverkum
sínum. í stærsta riti hennar, Sug-
gestions for Thought, sem raunar
var aldrei geíið út opinberlega,
kemur óánægja hennar með
hlutskipti kvenna skýrt fram.
Hún er full reiði yíir þeim
takmörkunum sem konum
eru settar í opinberu lífl og
spyr: „Hvers vegna eru
konur gæddar gáfum,
siðferðiskennd og bar-
áttuvilja í heimi sem
neitar að viðurkenna
hæfileika þeirra?"
Hjúkrunarstarfið var í
huga Nightingale leið
fyrir konur til að lifa
sjálfstæðu lífi og vinna
skapandi starf utan ijöl-
skyldunnar. Hún lýsir
því sem kvennastarfl sem
á rætur að rekja til um-
önnunar kvenna innan
fjölskyldunnar. Nightingale
gerði skýran greinarmun á
hjúkrun og lækningu. Hún
hafði heldur litla trú á árangri
læknisfræðinnar við eiiingu heil-
brigðis, en þvi meiri á hjúkruninni. í
hjúkrun fólst umönnun og það að
skapa heilsusamlegt umhverfi. Mikilvægur
þáttur hjúkrunarstarfsins var fræðsla til almenn-
ings sem miðaði að eflingu heilbrigðis. Hjúkrun-
arstarfið var í eðli sínu siðferðilegt og hjúkrunar-
konan beitti persónu sinni við umönnun. Night-
ingale var mikið í mun að tryggja sjálfstæði hjúkr-
unar, einkum þess þáttar er snéri að umönnun. í
þvi sambandi lagði hún til að ráðnar væru for-
stöðukonur á alla spítala og að þær sæju um dag-
legan rekstur þeirra og hefðu yíirumsjón með
hjúkrunarmenntuninni. Á þennan hátt tryggði
hún hjúkruninni visst sjálfsforræði, þó hluti af
störfum hjúkrunarkvenna væri að framfylgja fyr-
irmælum lækna.
Florence Nightingale haiði geysileg áhrif á þró-
un hjúkrunar á Vesturlöndum á síðari hluta nítj-
ándu aldarinnar og fyrri hluta þeirrar tuttugustu.
Hugmyndir hennar um skipulag og áherslur í
hjúkrun komu m.a. fram í hjúkrun á Norðurlönd-
unum á fyrri hluta tuttugustu aldarinnar. Þessar
hugmyndir náðu hins vegar ekki að þróast og
endurnýjast. Með tímanum urðu þær að stein-
runnum hefðum sem héldu fremur aftur af fram-
þróun innan fagsins en hitt. í dag leita margir
fyrirmynda og hugmynda um hjúkrun í skrifum
Nightingale. Við erum kannski komnar á það stig
í sögu okkar að skapa þær aðstæður i hjúkrun að
áherslur hennar geti fengið að njóta sín. □
Dr. KRISTÍN BJÖRNSDÓTTIR, hjúkrunarfrœðingur
3