Vera - 01.06.1993, Blaðsíða 32

Teikning og útlit: Dagur Hilmarsson. Myndlista- og handiðaskóla Islands
KQNUR
OG T VINNUVERND
V innuverndarári í Evrópu er
nýlokið. Efnahagsbandalagið átti
frumkvæðið að þvi, að efnt yrði til
vinnuverndarárs í aðildarlöndum
bandalagsins, EFTA-löndin sigldu í
kjölfarið.
Akveðið var að þemu ársins
yrðu fjögur, hreint loft á vinnustað,
öryggi á vinnustað, vellíðan á
vinnustað og varnir gegn hávaða og
tltringi á vinnustað.
Fór það framhjá þér, að það var
vinnuverndarár á íslandi? - Hefur
fólk ekki um annað en vinnu-
verndarmál að hugsa, þegar þreng-
ir að í þjóðfélaginu og margir missa
atvinnuna?
Það er staðreynd að fólk verður
hrætt, þegar atvinnuleysi eykst og
þorir ekki að gera þær kröfur, sem
eru ekki aðeins réttmætar, heldur
nauðsynlegar til að fólk haldi
líkamlegri og andlegri heilsu.
Um langan aldur hafa verið gerðar
rannsóknir á atvinnusjúkdómum
og íyrsta bókin um það efni kom út
um 1700. f 300 ár hefur fyrst og
fremst verið hugað að atvinnusjúk-
dómum og vinnuaðstæðum karla,
enda hafa þeir verið fjölmennari en
konur á vinnumarkaðinum.
Kvenna er þó getið í þessari fyrstu
bók. Höfundur veitti því m.a. at-
hygli, að nunnum hætti fremur en
öðrum konum til að fá bijósta-
krabbamein og kenndi því um að
nunnur lifðu einlífi og eignuðust
ekki börn. Þessi áfyktun er enn í
fullu gildi, svo maðurinn var afar
glöggskyggn, þó bijóstakrabbamein
teljist varla atvinnusjúkdómur.
Skilningur manna hefur á siðustu
árum aukist mjög á því, að vinnan
er ekki einangrað fyrirbæri í lífi
manneskjunnar, heldur hluti af
þeim flókna vef, sem mannlífið er
samsett úr.
Rannsóknir sem við höfum staðið
að á atvinnusjúkdómum kvenna á
íslandi hafa sýnt, að lífshættir hafa
mikið að segja um heilsuna. Vinnan
er hluti af iífsháttunum. Konur
þjást af ýmsum atvinnusjúkdóm-
um og vanlíðan í vinnu, sem þjakar
þær bæði andlega og líkamlega. Á
síðustu árum hefur vaknað áhugi á
að skoða, hvort vinnuumhverfi hafi
sömu áhrif á konur og karla, en
ýmislegt bendir til að ekki sé unnt
að segja að niðurstöður rannsókna
meðal karla gildi einnig fyrir konur.
Rannsóknir hafa sýnt, að fleiri
konur en karlar í fiskvinnu líða af
álagssjúkdómum, sem geta leitt til
varanlegs heilsutjóns. Allir vita að
ef alvarlegt vinnusfys verður er
úrbóta þörf. En hin hljóða vanlíðan
er ekki eins áberandi og ekki sami
vilji til að bæta úr henni. En það eru
einmitt hinir ósýnilegu og ómæl-
anlegu kvillar sem hijá konur
frekar en karla, t.d. vöðvabólga og
óþægindi vegna innilofts.
IConur hafa oft ætlað sér annað á
vinnumarkaðinum en karlar. Þær
hafa ætlað sér minni hlut, líklega
vegna þess, að þær hafa metið
uppeldi barna og skyldur gagnvart
fjölskyldu meira en frama í starfi.
Það er skammt síðan ímynd hinnar
eftirsóknarverðu konu breyttist úr
þvi að vera undirgefin og hljóð í
skugga tilvonandi eiginmanns, í
sjálfstæða veru með eigin framavilja
og kröfur fyrir sjálfa sig. Margar
konur verða enn fyrir þeirri bitru
reynslu, að hinar kvenlegu dyggðir
eru óarðbærar í hörðum heimi sam-
keppninnar og þær standa ekki í
skugga elskaðs eiginmanns heldur
framagosa á vinnustað.
IConur og karlar eru ólík. Þau taka
ólikt á málum og beita ólíkum
aðferðum. Konum hættir t.d. til að
fara með vinnuna heim - ekki að-
eins í bókstaflegum skilningi heldur
einnig í huga sér. Þær velta fyrir sér
vonbrigðunum og viðfangsefnunum
löngu eftir að heim er komið og
karlarnir í vinnunni hafa lokað á
eftir sér í öllum skilningi. Mismun-
ur karla og kvenna í vinnu lýsir sér
á marga vegu. En mismunurinn á
ekki að leiða til mismununar.
Við vonum að konur viti að þær
eru verðmætir starfskraftar. Áliir
vilja í raun fá að njóta sin og það
þrífast fá blóm í skugga. Vinnu-
verndarmál eru ekki síður mikilvæg
fyrir konur en karla. Við verðum að
taka þau föstum tökum og koma
þannig i veg fyrir atvinnusjúkdóma
og slys. □
HÓLMFRÍÐUR GUNNARSDÓTTIR
hjúkrunarfrœðingur og HULDA
ÓLAFSDÓTTIR sjúkraþjálfari. Þœr
vinna báðar hjá Vinnueftirllti ríkisins.
32