Vera - 01.06.1993, Blaðsíða 24

GLERKASSAMENNING
Um menningarstefnu Kvenna-
listans segir Þórhildur að
stundum hafi verið að flnna á
stefnuskrá hans orð um fjöl-
breytni, grasrót og lággróður á
menningarsviðinu.
„Kvennalistinn setti svosem
á blað og flutti lengi framan af
tillögur um að veita meira fé til
menningarmála og í orðum út-
færði hann meiri menningar-
stefnu en aðrir flokkar, en auð-
vitað hefur Kvennalistinn ekki
haft vald til að breyta neinu.
Ég get heldur ekki sagt að ég
verði vör við djúpar, alvarlegar
þenkingar um þessi mál innan
Kvennalistans sem stofnunar,
þó að ég finni mikinn áhuga
einstakra kvenna. En um
áhuga einstaklinga hef ég ekki
samanburð við aðra flokka.”
AÐ ALA UPP ÞÆGA
NEYTENDUR
Islenska þjóðin er mjög upp-
tekin af efnislegum gæðum og
leggur meira upp úr magni en
innihaldi. Við viljum geta
brugðið einhverri mælistiku á
alla hluti. Þórhildur telur að sú
ofuráhersla sem lögð er á nyt-
semi sé mjög skaðleg.
„Nytsemi menningarinnar er
ekki mælanleg og hún verður
því utangátta í þessu
praktíska, efnahagslega plani,
sem öll pólitisk umræða er á
hér á landi. Og ég held að þetta
risti dýpra. Þvi Qær sem fólk er
menningarlegum þroska því
virkari neytendur er það og
gagmýnislausari á alla þessa
gagnlausu neyslu. Að ala fólk
ekki upp, í menningarlegu til-
liti, tryggir þægari neytendur
sem ganga inn í hið snauða
efnahagstal.
^Aér flnnst svolítið svakalegt
að ef efnt er til skemmtunar
fyrir börn og unglinga er hin
svokallaða íslenska menning,
sem þó þykir svo mikilvæg,
ekki þar. Þar eiga að vera
keppnir og skemmtidagskrár
og það eru settar upp greini-
legar girðingar á milli skemmt-
unar og menningar. En ég hef
stundum verið að kenna ung-
lingum og orðið vör við mikinn
þorsta eftir menningu. Ég hef
séð átakanleg dæmi um það,
sérstaklega meðal drengja.
Menningin á ekki að vera
þeirra svið, það eru stelpurnar
sem halda uppi menningarlíf-
inu í grunnskólum og í fram-
haldsskólum er nánast ekki til
nein menning. Þess vegna eru
24
strákarnir feimnir að viður-
kenna þennan þorsta. Ég verð
vör við að þegar unglingar eiga
að velja sér texta til að vinna
með taka sumir það fyrsta sem
þeir flnna, en flestir velja sér
texta af kostgæfni og oft mjög
tilfinningaþrungna texta, sem
snerta þá djúpt. En ef sá sem
velur slíkan texta er karlkyns
byijar hann gjarnan á að til-
kynna að „mamma hafl valið
hann." Mér er minnisstæður
hópur sem kom frá Mennta-
skólanum við Hamrahlíð á
sýningu á Pétri Gaut. Hópur-
inn kom mjög vel undirbúinn
en Ingibjörg Hafstað talaði við
þau uppi í skóla og ég hitti þau
að sýningu lokinni. Verkið
hafði haft mikil áhrif á þau,
það haíði auðsjáanlega vakið
hjá þeim grundvallarspurn-
ingar um lífið og tilveruna.
Kennararnir voru mjög ánægð-
ir og einn orðaði það þannig að
þetta væri eins og að leiða
þjrrstan mann að brunni. Því
miður fannst Þjóðleikhúsinu
tíma sínum og fé betur varið til
annars en að veita fleiri skól-
um þessa þjónustu þrátt fyrir
beiðnir þar um.
Lestrarkeppnin sem haldin
var hér í vetur fannst mér al-
veg furðuleg og gott dæmi um
þá áherslu sem lögð er á
magnið á kostnað skilnings á
innihaldinu. Svona lestrar-
keppni finnst mér ekki vera
menningarstefna í rétta átt.
Það er alltaf verið að tala um
þörfina á skapandi skólastarfi.
í einhverri könnuninni kom
fram að foreldrar teldu for-
gangsverkefni skólans vera
samfelldur skóladagur og auk-
ið skapandi starf. En samt
sem áður er það álltaf skorið
fyrst niður, vegna þess að ekki
er hægt að sýna fram á nyt-
semi þess.”
AD RÆKTA
MENNINGARARFINN
í aðalnámskrá grunnskóla
segir að kjölfesta hverrar þjóð-
ar sé menning hennar og
grunnskóli þurfi að efla vitund
um menningararfleifð þessa og
standa traustan vörð um
menningu þjóðarinnar. í þing-
ræðu um grunnskólann árið
1989 sagði Þórhildur: „Það er
ekki hægt að ætfast til að börn
eða unglingar flnni það upp
hjá sjálfum sér að hafa áhuga
á því sem íslenskt er og áhuga
á fortíð sinni, menningararfl
og landi þegar fátt eitt sem að
þeim er haldið gefur tilefni til
þess.”
Það væri synd að segja að ís-
lenska þjóðin vanrækti menn-
ingararf sinn í orði, en Þórhildi
flnnst lítið gert til að fólk geti
tileinkað sér þennan menning-
ararf og bætt við hann, en arf-
urinn er einskis virði ef ekki er
stöðugt bætt við hann.
„Ég skil ekki hvaðan það
kemur að fólk skuli þrátt fyrir
allt hafa áhuga á menningu.
Kannski er ástæðan sú að
helmingur þjóðarinnar er al-
inn upp á aktívu menningar-
svæði, þar sem fólk getur enn-
þá tekið virkan þátt í sköpun
menningararfsins. Ég skil ekki
af hveiju fólk á landsbyggðinni
leggur ekki miklu meiri á-
herslu á að benda á þennan
kost við að búa úti á landi. Ég
held að stjórnmálamenn hugsi
of mikið sem svo að ef atvinna
er í boði og samgöngur í lagi þá
skorti ekkert. Auðvitað er
grundvallarforsenda búsetu
að fólk hafi viðurværi, en fleira
skiptir máli. Það kom mörgum
á óvart þegar Byggðastofnun
birti könnun þar sem kom
fram að fólk setur menningar-
og félagslíf í þriðja sæti, þegar
talin eru upp atriði sem skipta
máli við val á búsetu,” segir
Þórhildur.
VERUM FORVITNAR
Það er staðreynd að konur eru
áhugasamari um menningar-
mál en karlar, bæði sem
skapendur og njótendur. Nem-
endur listaskóla eru í meiri-
hluta konur og Þórhildur nefn-
ir töluna 70% í sambandi við
þátttöku kvenna í menningar-
viðburðum. Hún hefur eftir
miðasölukonunum í gamla
Iðnó að þegar slæðst hafl karl-
menn í miðasöluna hafl þeir
sagt að frúin vildi endilega sjá
þetta stykki. Samt hafa konur
lítil áhrif á menningarstefnu
þjóðarinnar.
„Kannski væri þessu áhuga-
sviði kvenna gert hærra undir
höfði ef konur hefðu meiri
völd,” segir Þórhildur. „1 fjöl-
miðlum er menningu gerð lítil
skil vegna þess að þar sitja
konur ekki á valdastólum. Þó
eru gerðir á Rás 1 mjög margir
og margvíslegir menningar-
þættir. Mér þætti gaman að
vita hversu margir karlmenn
vinna á Rás 1. Valdaleysi
kvenna birtist líka í því hvað
menningin á undir högg að
sækja í skólakerflnu. Þó að
meirihluti kennara séu konur
eru þær hvorki ráðandi í mót-
un menntastefnu né í stjórnun
skóla og því er menningin
hornreka í skólakerfinu.”
Það hefur líklega aldrei verið
kannað hér á landi hvers
vegna áhugi kynjanna á menn-
ingarmálum er svo mismikill.
Ef til vill er skýringa að leita til
þeirra tíma þegar það töldust
kvenlegar dyggðir að spila á pí-
anó og vera viðræðuhæf um
bókmenntir. Hugsanlega felst
hluti skýringarinnar í því að
það hefur löngum verið hlut-
verk konunnar að sjá um fé-
lagslega hlið fjölskyldunnar á
meðan karlmaðurinn sér um
þá efnahagslegu.
„Kannski er skýringin sú,
segir Þórhildur „að konur eru
forvitnar. Þegar sagt er að kon-
ur séu forvitnar er það yfirleitt
notað í neikvæðri merkingu.
Ég held að það sé mikil rang-
færsla. Forvitni er ekki nei-
kvætt orð. Forvitni er áhugi á
mannlífinu í sínum margvís-
legustu myndum. Ég held að
ég geti fullyrt að staða menn-
ingarmála myndi breytast. með