Vera - 01.07.1994, Qupperneq 42

KJARA- OG VELFERÐARMÁL
r
I'jyrri hluta greinarinnar, sem birt-
ist í síðasta tbl. Veru, jjallaði ég
um skýrslu Þjóðhagsstofnunar frá
desember sl. um tekjur landsmanna
árin 1991 og 1992 og dreifingu
þeirra (því miðurféll undirfyrirsögn-
in „fyrri hluti” niður en ég vona að
það komi ekki að sök). I þessum hluta
œtla ég að velta kjara- og velferðar-
málum fyrir mér og leita rökstuðnings
jyrir skoðunum mínum í áðurnefnda
skýrslu og aðra nýrri sem Þjóðhags-
stofnun vann fyrir félagsmálaráð-
herra.
Um kjara- og velferðarmál verður ekki rætt af
skynsemi og sanngirni nema taka með í um-
ræðuna efnahagsstefnu síðustu áratuga. Á það
hefur skort í opinberri umræðu. í tíma og ótíma
er landslýð sagt frá því hve skuldir
þjóðarinnar eru miklar; af því leiðir að
laun sumra (alls ekki allra) verða að vera
lág, helst á mörkum fátæktar og inn-
heimta verður háa vexti, verðbætur og
bankakostnað af lánum sem ungt fólk er
tilneytt að taka. Vogi fólkið sér að and-
mæla þessu ástandi með því að fara fram
á launahækkun, birtast þeir sem völdin
hafa í ijölmiðlum og spyrja skuldum vaf-
ið fólkið, sem reynir að koma sér upp
heimili, hvort það vilji taka lán út á börn sín og
veðsetja næstu kynslóðir. Svo veruleikafirrtir
eru mennimir að þeir virðast ekki átta sig á því
að þeir sem spurðir eru þurfa laun til að lifa og
til að greiða skuldir annarra; skuldir þeirra sem
veðsettu þá. Þetta er kjami málsins.
Vegna kolrangrar efnahagsstefnu gat fólk
tekið lán út á börn sín og ófædda afkomendur.
Dag einn vöknuðu ráðamenn upp við vondan
draum; áfram yrði ekki haldið á sömu braut, nú
skyldi greiða niður skuldirnar og það skyldi
vera verk komandi kynslóða, þær skyldu
greiða lán sín með vöxtum, verðbótum og ýms-
um öðmm kostnaði. Vegna efnahagsstefnu-
seinni hluti
Helga Garðarsdóttir skrifar
leysis fyrri ára er hér á landi annars vegar fólk
sem skráð er fyrir miklum eignum, bæði í
formi steinsteypu og verðbréfa, og hins vegar
fólk sem skráð er fyrir miklum skuldum í formi
húsnæðis- og námslána. Aðstæður þessara
kynslóða eru að stórum hluta ósambærilegar,
fram hjá því verður ekki litið. Fyrrnefndi hóp-
urinn getur ekki þakkað, nema að hluta, eigin
dugnaði því hve mikið hann „á” og þeirn síðar-
nefnda verður ekki borin lánasýki á brýn. Eg
undirstrika að ekki græddu allir á verðbólg-
unni. Sumt aldrað fólk hefur unnið hörðum
höndum fyrir sínu. Allt fram á þennan dag hafa
ráðamenn bruðlað með fé almennings og séð
kynslóðum framtíðarinnar fyrir nógu að
greiða; hver vitleysan af annarri hefur viðgeng-
ist í framkvæmdum ýmiss konar (það er víst
kallað óarðbærar fjárfestingar á fínu máli). Ég
læt mér nægja að nefna hér Kröflu.
Svo illa hefur verið haldið á spöðun-
um í efnahagsmálum að þjóðin er ill-
fær eða ófær um að takast á við at-
vinnuleysið sem nú veður yfir landið
og bitnar verst á ungu fólki sem er
með lán vegna húsnæðiskaupa á bak-
inu (þetta sagði mér starfandi prestur
í Reykjavík). I nýrri skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar má sjá að 70% lána
fólks er vegna húsnæðiskaupa og að
skuldugasta fólkið er á aldrinum 31 -
35 ára. I skýrslunni kemur einnig
fram að í byrjun níunda áratugarins
hafi hvert heimili í landinu skuldað
um 25% af ársráðstöfunartekjum sínum, u.þ.b.
þriggja mánaða tekjur, en að á síðasta ári hafi
skuldir hvers heimilis numið um 116% af árs-
ráðstöfunartekjum þess, u.þ.b. 14 mánaða tekj-
ur. M.ö.o. þá hafa skuldir hvers heimil-
is nær fímmfaldast á rúmum áratug.
Tölumar eru meðaltal og þess vegna
eru til heimili sem ekkert skulda, önnur
sem skulda mun meira en tölurnar sýna
og enn önnur sem skulda mun minna.
Það er þó staðreynd að mestu skuldirn-
ar hvíla á herðum 31-35 ára gamals
fólks og að meirihluti lánanna er vegna
húsnæðiskaupa. I skýrslunni kemur og
fram að lægst launaða fólkið skuldar
tvö- til íjórföld heildarárslaun sín, um 3,5
milljónir að meðaltali. Síðast en ekki síst má
sjá í skýrslunni að skuldir heimila lágtekju-
fólks eru álíka miklar og heimila hátekjufólks.
En meðalskuldir heimilis sem hefur milljón
eða minna í árstekjur eru nánast jafnmiklar og
heimilis sem hefur 2-3 milljónir í árstekjur.
Þótt flest fólk á ákveðnum aldri hafí lágar eða
háar tekjur eru einstaklingar innan um sem
öðruvísi er ástatt um. Ef meðaltalið eitt er haft
að lciðarljósi dettur það fólk niður á milli og
gleymist. Sama er að segja ef einblínt er á hjú-
skaparstétt. I töflu II í fyrri hluta greinarinnar
Svo illa hefur verið haldið á spöðunum í efna-
hagsmálum aZ> þjóðin er illfær eöa ófær um ab
takast á vió atvinnuleysið sem nú veöur yfir
landið og bitnar verst á ungu fólki sem er meö
lán vegna húsnæbiskaupa á bakinu.