Vera - 01.09.1995, Blaðsíða 19

Helga bendir á aö íslenskir fræðimenn
hafi löngum flokkað íslendingasögurnar nið-
ur í góðar og miður góðar, „eftir því hvernig
þær falla að hugmyndum þeirra um hinn
menntaða og meðvitaða höfund. Bestu sög-
urnar eru Hrafnkelssaga og Njála...eru þær
skilgreindar sem karlmannleg rit“(96).
Helga vitnar þessu til stuðnings T ritgerð Sig-
urðar Nordals um Hrafnkelssögu frá árinu
1940. Þar spyr hann: „Líkist hún alþýðlegri
„Karlabókin og kvennabókin. Möóruvallabók er
eitt helsta handrit íslendingasagna. Margrétar
saga var notuó við fæðingarhjálp í kaþólskum
sið, og er til í fjölda handrita sem öll eru í mjög
smáu broti.“
frásagnarlist, eða er hún af því tagi, að eðli-
legra sé að eigna hana einum höfundi, sem
var í senn mikið skáld og hámenntaður mað-
ur?“(96). Helga segir að í þessum hugsun-
arhætti felist „mælikvarði íslenska skólans
í höfundarhugtakinu og karlamenningunni
sem stefnt er gegn margröddun og munn-
legri hefð alþýðumenningar. Með þessu
þyggja fræðimenn íslenska skólans uþþ
sjálfsmynd sína sem menntaðir íslenskir
karlmenn, tilheyrandi menningu á heims-
mælikvarða“(97).
Vegið að karlamenningu
Með bók sinni Máttugar meyjar vegur Helga
að bókmenntastofnuninni og sjálfsmynd ís-
lensku þjóðarinnar. Hún afbyggir markvisst
ríkjandi hugmyndir um íslenskar fornbók-
menntir og þar með Tmynd karlmennskunn-
ar. Það gerir hún m.a. með því að draga
fram skoplegar myndir úr íslendingasögum
sem túlkaðar hafa verið sem hetjudáðir ts-
lenskra karlmanna á þjóðveldisöld. Helga
fjallar t.d. um Fóstbræðrasögu sem paródíu
á íslendingasögurnar. Paródían birtist í háði
og grótesku myndmáli þar sem andhetjur
komast upp með að ræna, kúga og drepa
venjulegt fólk. Annað dæmi um afbyggingu
Helgu á rannsóknarsögu íslenskra fornbók-
mennta er umfjöllun hennar um Skírnismál.
í bókmenntasögunni hefur það ýmist verið
túlkað sem frjósemismýta eða ástarkvæði.
Helga telur Skímismál hins vegar vera
kvæði um kynferðislegt ofbeldi: „Þessi sam-
sömun með þrá karlmannsins og blindni á
konunni T textanum er dæmigerð fýrir rann-
sóknasögu íslenskra fornbókmennta, þar
sem fræðimenn hafa ekki tekið eftir öllu því
ofbeldi gagnvart konum sem þessar bók-
menntir lýsa“(73).
I ritmenningu karla rúmast aðeins ein
rödd. Hún er því ólík munnlegum skáldskap
sem býður upp á mikla fjölbreytni og margar
raddir. Helga sér varðveislu Völuspár sem
gott dæmi um það hvernig ritmenningin af-
bakar munnlegan skáldskap. „Munnleg
hefð hefur rúm fyrir fjölbreytni, mörg afbrigði
og margar raddir, þar sem ritmenningin fel-
ur í sér ákveðið og smækkandi val. í varð-
veislu Völuspár má sjá átök þessara tveggja
hefða, munnlegrar hefðar kvennamenningar
og ritmenningar karla. Um leið og ritmenn-
ingin hefur varðveitt það sem til er af kvæð-
inu, hefur hún ritstýrt því og umskaþað T sTna
mynd... Þannig hefur ekki einungis verið
þaggað niðurí konum og menningu þeirra til
forna af nýrri menningu kristni, ritlistar, bók-
menntastofnunar, heldur einnig fræðimönn-
um sTðari tTma"(58). Ljóst má vera að fræði-
menn sTðari tTma hafa ekki einungis þaggað
niðurí kvennamenningu til forna, þeir þagga
einnig niður í konu sem talar máli kvenna-
menningar. Helga hefur sannað kenningu
sína með því að gefa út Máttugar meyjar.
Innan ríkjandi karlamenningar er aðeins rúm
fyrir eina rödd og eitt kyn.
ÞJÓDLEIKHÚSID
SÍMI 551 1200
ÞREK OG TÁR" eítir ÓlaíHauk Símonarson. Fyrsta frumsýning leikársins.
kv nnafræöin