Vera - 01.09.1995, Blaðsíða 20

vNgerður h. bjarnadóttir

í leit c»jð auk
„Mér finnst bæöi mjög mikilvæg og góö sú þróun að í há-
skólum víöa um heim er þaö orðiö viöurkennt að andlegur Valgeröur H. Bjarnadóttir
hugsunarháttur sé ekki bara einhver nýöld eöa rugludalla- jafnréttisfulltrúi Akureyrar heldur út í helm:
speki, heldur sé hann, og hafi alltaf verið, nauðsynlegur
hluti lífsins. “
Hún er komin aö noröan og situr í sófa á Borg-
inni - kona sem gengur alltaf í pilsi, er kven-
leg, brosmild og gefandi og býr augljóslega
yfir miklum innri styrk. Hún heitir Valgerður H.
Bjarnadóttir og er ein af þeim konum sem
tengjast íslenskri kvennabaráttu órjúfandi
böndum. Hún hefur unniö aö bættum félagsleg-
um réttindum kvenna um árabil og jafnframt
leitað leiða til aö auka innri styrkinn sem hlýt-
ur jú, þegar allt kemur til alls, að vera for-
senda þess að raunverulegur árangur náist. Og
svo mikið er víst að þessi kona lætur þær
hindranir sem kunna að verða á vegi hennar
ekki yfirbuga sig.
Valgerður var ung að árum þegar hún fór að skipta
sér af pólitlk en á unglingsárunum var þaö þó leiklist-
in sem átti hug hennar allan og hún var á kafi í leik-
listinni I Menntaskólanum á Akureyri. Að stúdents-
prófinu loknu hélt hún til náms í Háskóla íslands og
hellti sér þá út I stúdentapólitíkina og tók einnig full-
an þáttí henni á námsárum sínum í Noregi. Að nám-
inu loknu tók hún þátt I stofnun og starfi Jafnréttis-
hreyfingarinnar á Akureyri, var svo efsta kona á lista
Kvennaframboðsins á Akureyri árið 1982 og forseti
bæjarstjórnar þaö kjörtímabil. Hún var verkefnisstjóri
„Brjótum múranna" frá 1985-1990 og síöan 1991
hefur hún starfaö sem jafnréttis- og fræöslufulltrúi
Akureyrar. Undir hennar stjórn hefur Akureyrarbær
oröiö verðug fyrirmynd annarra bæjarfélaga í jafnrétt-
ismálum: þar eru jafnréttisáætlanir næstum jafn
sjálfsagður hlutur og fjárhagsáætlanir, Menntasmiðja
kvenna styrkir atvinnulausar og heimavinnandi konur í
því að fara aftur út í atvinnultfiö og sjálfstyrkingamám-
skeiö eru haldin bæöi fyrir konur og karla.
Valgeröur er nú á förum til San Fransiskó t M.A.
nám við námsbraut sem heitir þvt dularfulla nafni
„Women's Spirituality" og Vera gat ekki látið hana
sleppa úr landi án þess aö forvitnast um þessi um-
skipti í Itfi hennar.
Þegar augun opnuðust
„Fyrsta stóra lífsreynslan sem breytti hugmyndum
mtnum um það hvað þaö þýðir að vera kona varö þeg-
ar ég var sextán og fór til Bretlands t sumarskóla,"
segir Valgerður. „Ég, sem var einbirni og alin upp í
mikilli ástúð, varð ástfangin. Hann var kallaður
„Tramp", meðlimur úr Hells Angels-genginu á staön-
um, sígauni í aðra ættina, dökkur á brún og brá og
ægifagur. Þarna var ég, litla stúlkan aö norðan, sem
sagt lent inni t talsvert töff gengi, en hafði jafnframt
allt aðra stöðu t hópnum en hinar stelpurnar, sem
mér fannst stöðugt niðurlægöar. Framkoman gagn-
vart mér var hins vegar allt önnur og ég gerði mér
grein fyrir þvt að það hafði eitthvað meö mig og mtna
sjálfsmynd aö gera. Einn daginn varTramp horfinn af
sjónarsviðinu, hann var fyrrum eiturlyfjaneytandi og
féll þegar hann hitti gamla „vini" sem buðu upp á
dóp. Ég var auðvitað alveg miöur mtn en bróöir hans
reyndi að hughreysta mig og sagði aö ég skyldi bara
vera fegin því þótt hann virti mig núna, þá heföi sá
dagur runnið upp fyrr eða síöar aö hann heföi selt
mig einhverjum bensínsölumanninum fyrir dropa á
tankinn á mótorhjólinu. Ég fann að þetta var satt og
þarna uppgötvaði ég eitthvað nýtt um stööu mína
sem kona og einsetti mér að læra að skilja og breyta
þeim heimi sem skapaöi svona samskipti."
Eftir menntaskólann fór Valgerður, trú sinni sann-
færingu, að vinna á geðdeild. Stðan lá leiöin t sálar-
fræði í Háskóla íslands. f henni togaöist á þörf til að
bjarga heiminum og hins vegar listræna þörfin. Hana
langaði líka til að verða leikkona, hún hafði ung að
árum orðið fyrir töfrum leiklistargyöjunnar og verið
formaður leikfélagsins í Menntaskólanum á Akureyri
á meðan hún var þar. Hún komst aö lokum aö þeirri
niðurstöðu aö sálfræðin hentaði henni ekki og þá fór
hún til Frakklands, var þar í eitt ár og ætlaði t leiklist-
arskóla. En þörfin fyrir að bjarga heiminum varö á
endanum yfirsterkari og hún fór í félagsráðgjafanám
til Noregs. Á þessum tíma var Valgerður komin á kaf
í alls konar kvennapælingar, enda kynnastfélagsráð-
gjafar vel stööu kvenna innan samfélagsins.
Hin ytri og innri barátta
Þegar Valgerður kom heim frá náminu í Noregi áriö
1980 var hún með „femínismann í farteskinu", og
kynntist fljótlega öðrum konum sem voru á svipuðu
róli. Snemma árs 1981 var stofnuö Jafnréttishreyf-
ingin á Akureyri. Upp úr þessari hreyfingu var síðan
Kvennaframboöiö stofnað en það bauð fram til bæj-
arstjórnar áriö 1982. Valgerður leiddi lista kvenna-
framboðsins sem vann glæsilegan kosningasigur og
kom tveimur konum í bæjarstjórn Akureyrar. Valgerður
var orðin forseti bæjarstjórnar aðeins 28 ára gömul.
„Þetta var mjög krefjandi tími því inn í þetta flétt-
aðist mjög erfitt tímabil í lífi mínu," segir Valgerður.
„Annars vegar varð ég allt i einu svona sýnileg út á
viö og nokkurs konar tákn fyrir hina sterku konu og
hins vegar hrundi ég alveg niður persónulega. Ég var
í fyrsta skipti á ævinni í sambúð, eignaöist barn, sem
var reyndar stórkostlegasta lífsreynsla mín, og lenti
inni í mjög niðurbrjótandi sambandi. Núna get ég lit-
ið á þetta tímabil sem viðbót við mitt nám, kvenna-
kúgun er flókiö fyrirbæri og ekki bara spurning um
hvað fólk lætur bjóða sér. Þetta er spurning um sam-
skipti — þaö skeður eitthvað í þessum samböndum
þar sem annar aöilinn fer inn í hlutverk kúgara og
hinn í hlutverk hins kúgaða. Báðum líður jafn illa því
þessi staða er niöurbrjótandi fyrir báða aðila. En það
er erfitt að breyta þessu og ég álít að f slíkum sam-
skiptum eigi þau hlutverk, sem viö förum f, djúpar
rætur f fortfð beggja aðila og í þvf samfélagsformi
sem við fæðumst inn f. Ég missti smám saman alla
sjálfsvirðingu og allt sjálfsöryggi inn á við þótt ég
héldi styrk mfnum út á viö. Þvf miöur tókst okkur ekki
að vinna okkur út úr þessu mynstri og sambandiö
slitnaði. Ég náöi aö byggja mig upp aftur og þaö get
ég þakkað þvf hvað ég hafði sterkt og gott bakland".
Lífsvefurinn
Þessi Iffsreynsla varð til þess að Valgerður geröi sér
grein fyrir mikilvægi hins innra sjálfsstyrks, það væri
ekki nóg að bæta stööu kvenna úti f samfélaginu held-
ur þyrftu konur Ifka að efla sinn innri styrk. Á þessum
tfma bundust þær nánum vináttuböndum Valgeröur og
Karólfna Stefánsdóttir, sem einnig er félagsráögjafi:
„Þótt Karólína byggi við allt aörar aðstæður en ég
hafði hún líka þörf fyrir að líta inn á við og auka sinn
innri styrk þvf allar konur, og reyndar karlar Ifka, hafa
þörf fyrir aö efla eigin styrk. f mörg ár lásum við bæk-
ur um andleg málefni, stöðu og sögu kvenna og sam-
skipti kynjanna. Svo sátum við viö eldhúsboröið hvor
■k
L