Ritmennt - 01.01.1999, Page 103

RITMENNT
BEETHOVEN í TJARNARGÖTUNNI
Eftir þetta tók Jón aftur upp þráðinn þar
sem frá var horfið við tónsmíðarnar, og
næstu árin fullgerði hann meðal annars aðra
Eddu-óratóríuna og byrjaði á þeirri þriðju,
allt í kapplilaupi við tímann sem hann
grunaði að væri brátt á þrotum. I júlí árið
1965 tók Jón sér liins vegar livíld frá Eddun-
um og sknfaói Heilsulreimt fyrir blandaðan
kór, án ópusnúmers. Verlcið er útsetning á
upphafi þriðja þáttar a-moll strengjakvart-
ettsins op. 132 eftir Beethoven sem ber í
upprunalegri gerð sinni yfirskriftina „Heil-
agur þakkarsöngur til guðdómsins frá
manni sem fengið hefur bata, í lýdískri tón-
tegund" („Heiliger Dankgesang eines
Genesenen an die Gottlieit, in der lydisclien
Tonart"). Þaldtarsöngurinn sjálfur er nokk-
uð forneskjulegur sálmur án orða sem líður
áfram í hægum nótnagildum. Alls er um að
ræða fimm tónhendingar sem hver um sig
er átta hálfnótur að lengd, en á rnilli liend-
inga hljóma stutt millispil í anda sálmfor-
leikja barrolcktímans. Textinn sem Jón
felldi að verki Beethovens hæfir ekki ein-
ungis yfirsl<rift Beethovens, heldur er hann
greinilega sniðinn að ímynduðu sálmalagi
Beethovens í lcvartettkaflanum. Ljóð Þor-
steins Valdimarssonar er nú betur þeklct við
annað lag, en engin ástæða er til að ætla
annað en að Þorsteinn lrafi beinlínis ort
kvæðið við hendingar Beethovens:
O, undur lífs, sem á um skeið
að auðnast þeim, sem dauðans beið -
að finna gróa gras við il
og gleði' í hjarta að vera til.
Hve björt og óvænt skuggaskil!32
Beethoven samdi umræddan kvartettkafla
árið 1825, tveimur árum fyrir lát sitt, að
Fyrsta blaðsíða að kórútsetningu Jóns á upphafi hæga
kaflans úr strengjakvartett op. 132 eftir Beethoven, við
íslenskan texta Þorsteins Valdimarssonar (1965).
undangengnum erfiðum veikindum. Það er
óneitanlega nokkuð furðuleg tilviljun að
Jón skuli sjálfur aðeins hafa átt þrjú ár eftir
ólifuð þegar hann útsetti upphafstal<tana
32 Ljóð Þorsteins hirtist fyrst í Kirkjuntinu 32 (1966),
bls. 241, og var tekið upp í endurskoðaða sálmabók
íslensku þjóðkirkjunnar árið 1972, með yfirskrift-
inni „þakkargjörð fyrir bata". í ódagsettu handriti
sem og í frumútgáfu kvæðisins er þess getið að það
sé samið „við þakkarsöng Beethovens í lýdískri
tóntegund, op. 132", og því hlýtur að teljast afar
líklegt að um einhvers konar samvinnu hafi verið
að ræða milli Jóns og Þorsteins hvað útsetninguna
varðaði. Greinarhöfundur þakkar Eysteini Þor-
99