Vera - 01.02.2000, Blaðsíða 10

Það er auðvelt að nálgast smokkinn, hann er
seldur í stórmörkuðum, en til þess að fá pilluna
þarf að fara til heimilislæknis.
C
<0
o>
c
rti
*-
«
-Q
á aðrar getnaðarvarnir eins og getnaðarvarna-
sprautu fyrir þær sem gengur illa að muna eftir
pillunni á hverjum degi. Þetta stungulyf er aðeins
með einu hormóni og er mjög öruggt. Þetta
hentar sumum konum mjög vel, þær fá sprautu á
þriggja mánaða fresti, en blæðingarnar geta orð-
ið óreglulegar í fyrstu og hætta reyndar oft alveg
með tímanum. Við höfum líka verið að setja upp
lykkjur hérna fyrir ákveðinn hóp kvenna sem hef-
ur litla peninga á milli handa og þá borga þær
eingöngu fyrir lykkjuna sjálfa en ekkert fyrir upp-
setninguna. Þetta er skref til að reyna að fækka
endurteknum fóstureyðingum sérstaklega, því
þar erum við með hærri tíðni heldur en löndin í
kringum okkur. Auðvitað eru alls konar konur við
alls konar aðstæður að koma í fóstureyðingar, en
sá hópur sem er að koma í endurteknar fóstur-
eyðingar er augljóslega sá hópur sem af einhverj-
um ástæðum hefur lent í basli með getnaðarvarn-
ir og það þarf að koma betur til móts við hann á
því sviði og þetta er ein leiðin til þess."
Talandi um endurteknar fóstureyðíngar, eru engin
takmörk fyrir því hversu oft sama konan getur
komið í fóstureyðingu? Getur verið að einhverjar
konur líti á fóstureyðingu sem getnaðarvörn eftir á?
R: „Nei, ég hef ekki enn hitt þá konu sem gerir
£ það. Kona sem er búin að koma oft í fóstureyð-
ingu er oftast af einhverjum ástæðum mjög illa í
stakk búin til að taka á móti barni og ala önn fyrir
■** því. Hún getur verið í óreglu eða af einhverjum
>0 ástæðum haft mjög litla stjórn á lífi sínu. Það að
geta ekki haft stjórn á getnaðarvörnum er oft
brot af miklu stærra vandamáli hjá viðkomandi.
Þannig að það er hæpið að neita slíkri manneskju
um fóstureyðingu þó það sé auðvitað afskaplega
óæskilegt að sama konan komi margoft í svona
aðgerð. Það þarf að einbeita sér að því að reyna
að hjálpa henni til að koma í veg fyrir getnað og
það erum við að gera hér í móttökunni. Við verð-
um líka að hafa í huga að það hefur áhrif á tölur
um aukningu endurtekinna fóstureyðinga að það
eru liðin 25 ár síðan fóstureyðingarlögin voru
rýmkuð. Þá var byrjað að leyfa fóstureyðingar af
félagslegum ástæðum. Kona sem hefur t.d farið
tvisvar eða þrisvar í fóstureyðingu getur hafa gert
það á 15-20 ára tímabili og kannski búin að eiga
þrjú börn í millitíðinni. Sjaldnast er sama konan
að koma í aðgerð aftur og aftur á stuttum tíma."
öryggið er ekki nema um 75% og það þarf að
nota þetta innan þriggja sólarhringa frá samför-
um og helst innan tveggja sólarhringa. Því fyrr því
öruggara."
Nú vilja sumir kvensjúkdómalæknar halda því
fram að neikvæð umræða um pilluna eigi sinn
þátt í því að ungar stúlkur vilji ekki nota hana.
Kannist þið við þetta?
En af ýmsum ástæðum tekst ekki alltaf að byrgja
brunninn og þegar ótímabær þungun er stað-
reynd kemur viðkomandi í viðtal til félagsráðgjafa.
I hverju felst þessi ráðgjöf?
G: „Lögin sem félagsráðgjafarnir starfa eftir segja
að við eigum að veita hlutlausa ráðgjöf um hvaða
félagsleg aðstoð konunni stendur til boða ef hún
ákveður að ganga með og síðan að fræða hana
um fóstureyðingu. Aðaláherslan hjá okkur er að
ræða ákvörðunina, barneign eða fóstureyðing,
því oft eru stúlkur og konur á báðum áttum. Eins
eru ungar stelpur oft með rangar hugmyndir um
fóstureyðingar, halda að þær verði ófrjóar eftir
aðgerðina og fleira í þeim dúr, svo það er nauð-
synlegt að þær fái upplýsingar frá fagfólki. Ef þær
eru í vafa þá ræðum við málin enn frekar og þær
koma kannski í nokkur skipti. Við beitum
aldrei þrýstingi í ákvörðunartök-
unni."
Er algengt að foreldrar
komi með stúlkum (viðtöl
hjá félagsráðgjafa?
G: „Ef stúlkan er yngri
en 16 ára verða foreldr-
ar að koma með og
skrifa undir umsóknina.
Þær sem eru 16 ára og
eldri þurfa þess ekki, en við
hvetjum þær samt alltaf til þess
að segja foreldrum sínum frá því
að þær séu barnshafandi, því algengast
er að mæðurnar geti veitt þeim þann stuðning
sem þær þurfa."
R: „Já, það gætir vissulega stundum ranghug-
mynda um pilluna, bæði hjá stúlkunum sjálfum
og jafnvel mæðrum þeirra. Þær halda að hún
valdi ófrjósemi, krabbameini o.s.frv. Það mætti
vissulega halda betur á lofti jákvæðum þáttum
pillunnar, eins og þeirri staðreynd að notkun
hennar dregur verulega úr hættu á legbols-
krabbameini sem og krabbameini í eggjastokk-
um. Eins dregur hún úr sýkingarhættu og legslím-
húðarflakki og oft minnkar hún túrverki. Ekki má
heldur gleyma að hormónarnir sem eru í pillunni
í dag eru náttúrulegri en þeir voru fyrir einhverj-
um árum og eins er minna magn af
þeim."
G: „Við verðum vissulega vör
við að margar konur koma til
okkar og tala um alla nei-
kvæðu þættina en við
reynum að draga annað
fram og dreifum bæk-
lingum þar sem einnig er
talað um jákvæðar hliðar
pillunnar."
Eftirpillan eða neyðargetn-
aðarvörnin er valkostur sem
ekki hefur verið mikið kynntur
hérlendis en víða erlendis er hún
ókeypis. Við veltum fyrir okkur hvort ekki
mætti draga úr ótímabærum þungunum og þar
af leiðandi fóstureyðingum með því að koma
henni betur á framfæri?
R: „Jú, það hefur verið unnið í því máli. Ég var
með í því að búa til bækling um þessa neyðar-
getnaðarvörn og honum er ætlað að kynna þenn-
an kost. Neyðargetnaðarvörnin er auðvitað ekki
leið sem maður á að ákveða fyrirfram að nota en
þegar hlutirnir hafa af einhverjum ástæðum gerst
án þess að það hafi verið ætlunin, þá er mjög
mikilvægt að konur viti af þessum möguleika.
Búið er að sýna fram á að með því að auglýsa og
gera aðgengi að neyðargetnaðarvörninni gott, þá
er hægt að fækka ótímabærum þungunum um
þriðjung."
G: Neyðargetnaðarvörnin er ekki fóstureyð-
ingarpilla eins og margir halda, heldur kemur hún
bæði í veg fyrir að egg frjóvgist og að frjóvgað
egg festist við legslímhúðina. Þessi kostur hefur
verið mjög lítið kynntur hérlendis og það eru inn-
an við tvö ár síðan þetta var markaðssett. Læknir
þarf að skrifa upp á þessa getnaðarvörn og hún
kostar um 800 kr. en hún hefur verið gefin ókeyp-
is uppi á kvennadeild."
R: „Notkun á þessari neyðargetnaðarvörn hef-
ur aukist hér en það er vert að taka það fram að
Lagalega séð þarf barnsfaðirinn ekki að sam-
þykkja fóstureyðingu en félgsráðgjafarnir reyna
alltaf að fá þá með í ákvörðunartökuna, því tvo
þarf til getnaðar og báðir bera ábyrgð á því
hvernig málin eru komin.
G: „í flestum tilvikum koma strákarnir ekki í viðtöl
með stúlkunum en það er mikilvægt að þeir styðji
þær þegar þær fara í fóstureyðingu og þau velti
bæði fyrir sér hvers vegna ótímabær þungun varð.
Ég vil leggja áherslu á að frumkvæði og ábyrgð í
getnaðarvörnum liggi hjá báðum aðilum."
R: „Ég ítreka alltaf við stelpur sem fá pilluna
hjá mér að gleyma ekki að nota líka smokkinn og
þá sérstaklega þær sem ekki eru í föstu sambandi.
Það er ekki nóg að verða ekki barnshafandi, það
þarf líka að koma í veg fyrir smit, bæði kynsjúk-
dóma og alnæmi. Þó að krakkarnir viti þetta þá
þarf að opna umræðuna þannig að það sé hægt
að tala frjálslega og hreinskilnislega um þessa
hluti þegar þau eru að fara að sofa saman."
Er einhver þróun í getnaðarvörnum karla
annað en þynnri og betri smokkar?
10 • VERA