Vera - 01.10.2001, Blaðsíða 70

Frásögn um margbodad jafnrétti
Bára Magnúsdóttir
Þarf húsmóðir að geta talað?
I öðru tölublaði VERU1984 voru birtir hæstaréttardómar sem þóttu tíðindum
sæta vegna viðhorfa til kvenna sem þar birtust. Hér er annar þeirra.
: «
mjttffisjrjiu
Kona nokkur lenti í bflslysi og varð fyrir tölu-
verðum meiðslum. Náði hún sér eftir þau að
hluta en að hluta ekki, þvf að mati lækna var
um að ræða varanlega örorku sem nam 5%,
eða eins og segir í greinargerð:
„Byggist varanleg örorka á raddbreytingu sem
veldur henni stöðugum óþægindum."
Höfðað var skaðabótamál á hendur bíl-
stjóranum sem slysinu olli og tryggingarfélagi
hans og féll dómur, konunni í hag, sem síðan
var áfrýjað til Hæstaréttar, sem staðfesti
úrskurð bæjarþings. Lögmaður stefndu hafði
m.a. þetta að segja til stuðnings því að um
engar bætur skyldi vera að ræða:
„Mat á örorku hljóti að verða að byggjast á
mati á því hvað starfsorka hafi skerst eða
hvort meiðsli séu fallin til þess að skerða
starfsorku. Þess vegna sé víst að hér sé ekki
um neina örorku að ræða í réttum skilningi
Herjum á karla með kossum
orðsins, þar sem starfsorka stefnanda |konu-
nnar| hafi í engu skerst, né heldur sé þreytan í
hálsi stefnanda til þess fallin að skerða starfs-
orku hennar. Stefnandi sé húsmóðir á litlu
heimili og hæfni hennartil húsmóðurstarfa
tengist á engan hátt rödd hennar. Færa megi
rök fyrir hinu gagnstæða, að þá gangi slík störf
best, þegar húsmóðir tali fæst."
í niðurstöðu dómsins eru þessi rök þó hrakin
á svofelldan hátt:
„Ekki verður fallist á það að stefnandi geti sjálf
haldið óþægindum af slysinu í skefjum með
því að tala minna og að þá gangi húsmóður-
störfin einnig best. Beiting raddarinnar er slíkt
grundvallaratriði í húsmóðurstörfum, að fall-
ast ber á mat læknis að stefnandi hafi hlotið
varanlega örorku vegna þessara óþæginda, en
um tímabundna örorku erekki deilt."
I okfóber 1994 skrifaði Kolfinna Baldvinsdóttir í VERU um gildi jafnréttis-
laganna sem sett voru 1976 fyrir kvennabaróttuna. Hér birtast nokkur brot úr
grein hennar en tifillinn vísar til niðurlagsorða hennar, að kannski sé ó þann
hótt hægt að vekja þó af þyrnirósarsvefninum.
HERJUM Á KARLA
MEÐ KOSSUM
þvi jafnrcttislögin eru ckki „pappirsins viröi"
„Frá því að lögin voru fyrst sett hefur inntak
þeirra lítið breyst, þó þau hafi verið endur-
skoðuð tvisvar sinnum. Það var ekki fyrr en í
seinni endurskoðuninni, árið 1991, sem það
var tekið fram að lögin væru sett til verndar
konum. Fram að þeim tfma voru þau hlutlaus
með tiliiti til kynja.
Það þótti þó ójafnrétti að gera öðru kyn-
inu hærra undir höfði í sjálfum lögunum, þó
það lægi í augum uppi að lögin hefðu aldrei
verið sett ef þessi annar helmingur mannkyns
væri meðhöndlaður betur en viljalaus verk-
færi. Þá þótti einnig ástæða til að taka það
fram að það teldist ekki mismunun að taka
sérstakt tillit til kvenna vegna þungunar eða
barnsburðar. (...)
lákvæð mismunun er bannorð, ég veit það, en
það er einmitt hún sem hefur framfleytt kyn-
systrum okkar í nágrannalöndunum og því
ekki okkur? f jafnréttislögunum frá 1991 var
gefin heimild til þess að veita konum tíma-
bundinn forgang en hún hefuraldrei verið
nýtt. Flestir fussa og sveia er talið berst að
þessari vitleysu. Ójafnrétti í sjálfum jafnréttis-
lögunum? Þeir segja að það sé ekki til að efla
sjálfsvitund kvenna ef þeim er veitt vinna ein-
ungis á þeim forsendum að þær séu kvenkyns.
En hefur einhver bent á að það sé ekki til
eflingar sjálfsvitundar kvenna að vera neitað
um vinnu fyrir það eitt að vera kvenkyns?
Stjórnvöld hafa tekið að sér að koma á jafn-
rétti, að brjóta niður hefðbundna hlutverka-
skiptingu og fljótlegasta aðgerðin til þess er
að lögbinda jákvæða mismunun. Það getur
enginn sagt að það feli í sér óréttlæti að veita
konu frekar en karli starf, ef bæði eru búin
sömu hæfileikum og menntun. Er það réttlæti
að neita konum um starf, vegna hefðbundins
hugarfars sem þjóðfélagið er hlekkjað í og er
konum fjötur um fót? Slík aðgerð gæti frekar
kallast leiðrétting. |...|
Þó að íslendingar hafi fyrstir allra fengið sín
jafnréttislög, hefðum við getað verið enn fyrri
til. Árið 1948 lagði Hannibal Valdimarsson
fram frumvarp um réttindi kvenna. Hann var
maður á undan sinni samtíð, það er jafnvel
óskiljanlegt hvað olli framúrstefnu hans. Á
þessum tíma var ekki talið að ójafnrétti væri
til staðar, nema þar sem tölulegar staðreyndir
töluðu óhrekjandi máli, á launaseðlinum.
Frumvarp hans spannaði m.a.s. víðara svið en
núgildandi lög. Hann vildi að konur nytu
algers jafnréttis á við karla innan vébanda
fjölskyldulífsins og að gera þyrfti ráðstafanir
til að auðvelda konunni sem móður þátttöku í
atvinnulífinu." |...|
70