Vera - 01.08.2004, Blaðsíða 43

tryggðu konum betri aðgang að ræktunar-
landi og pólitískum áhrifastöðum en þær
sem byggðu á ættrakningu í karllegg. Sam-
kvæmt kokkabókum breska heimsveldisins
var samfélagsskipan móðurættarsamfélag-
anna ein helsta hindrun félags-
legra og efnahagslegra „fram-
fara". Á þeim rúmlega sjötíu árum
sem Malavl var formlega undir
breskri nýlendustjórn minnkaði
efnahagslegt sjálfstæði kvenna og
áhrif þeirra á trúarlegu og pólitísku
sviði samfélagsins dvínuðu. Þar
áttu einnig hlut að máli þröngsýn
viðhorf margra kristinna trúboða
sem fordæmdu sem heiðna ýmsa
þætti samfélagsins sem stóðu vörð
um eða styrktu sjálfstæði og völd kvenna. Sið-
ferði kvenna, einkum „óbundinna" kvenna,
var eilíft áhyggjuefni fyrir bæði kirkju- og ný-
lendufeður.
Sinna heimilisstörfum jafnhliða
viðskiptum
Malavískar konur hafa ekki tekið þessum
breytingum á högum sínum baráttulaust
heldur neytt ýmissa ráða til að reyna að
sporna við þeim eða nýta sér þau tækifæri
sem breytt efnahagskerfi og samfélagsskip-
an hefur boðið upp á. Það hefur þó verið við
ofurafl að etja og hafa takmörkuð tækifæri
kvenna til menntunar, ógreiður aðgangur
þeirra að auðlindum og ýmsar menningar-
legar skorður sem konum eru settar gert það
að verkum að þær hafa alla tíð haft mun
ógreiðari (eða a.m.k. óbeinni) aðgang að
formlegum launa- og peningamarkaði en
karlar. Ýmiskonar óformleg smáviðskipti
hafa því lengi verið ein helsta leið kvenna til
sjálfstæðrar tekjuöflunar í Malaví. Oftast eru
viðskipti þeirra smærri í sniðum en viðskipti
karla og tengjast gjarnan hefðbundnum
störfum þeirra, svo sem eins og matjurta-
ræktun og bjórgerð sem gerir þeim kleift að
sinna heimilisstörfum samhliða viðskipta-
starfseminni.
Þegar Malaví varð lýðræðisríki árið 1994
var bæði innanríkis- og milliríkjaverslun að
mestu leyti gefin frjáls ( landinu og bæði
konur og karlar hópuðust út á lítið
reglusettan markaðinn í von um á-
batasöm viðskipti. Nú virðist nær
hver einasta fullorðin manneskja í
Malaví stunda viðskipi af einhverju
tagi, enda önnur atvinnutækifæri af
skornum skammti og opinber laun
langt fyrir neðan framfærslu. Sam-
keppnin er hörð og kaupmáttur fá-
tækra neytenda takmarkaður. Hagn-
aður af slíkum viðskiptum er því í
flestum tilfellum afar lítill eða jafnvel
enginn. Á þessu eru þó undantekningar og
eru konurnar tvær sem rætt er við í þessari
grein dæmi um það. Þær tilheyra fámennum
hópi kvenna sem á undanförnum árum hafa
orðið nokkuð áberandi I malavísku viðskipta-
lífi og eru fyrir marga sönnun á þeirri út-
breiddu skoðun að ef konur fái tækifæri,
svigrúm og fjármagn sýni þær yfirburði sína í
verslun og viðskiptum.
SAMKVÆMT OPINBERUM TÖLUM ER MEIRA
EN HELMINGUR MALAVÍSKRA KVENNA
ÓLÆSAR OG FLESTIR FORELDRAR LEGGJA
MINNI ÁHERSLU Á MENNTUN DÆTRA SINNA
HELDUR EN SONA
Lifirekki af laununum
sem opinber starfsmaður
rætt við Phaless Chizule félagsmálaráðgjafa í Apaflóa
Það lifir enginn af launum opinberra starfsmanna í Maiavi segir
Phaless Chizule félagsmálaráðgjafi í Apaflóa í Malaví þegar ég
spyr hana hvernig hún fari að því að samræma það að vera vöru-
innflytjandi og opinber starfsmaður. „Þetta er nauðsyn, ekki
valkostur. Opinberir starfsmenn verða að finna viðbótartekjur
til að láta enda ná saman. Svo einfalt er það."

Phaless er ein af vaxandi hópi malavískra
kvenna sem stundar nokkuð sérstaka teg-
und innflutnings. Þetta er lítið reglusettur
innflutningur sem er stundaður í tiltölulega
smáum stíl og kalla mætti „rútuinnflutning"
því konurnar flytja vörurnar með áætlunar-
rútum frá nágrannalöndunum. Rútuinn-
flutningur kvenna hefur reyndar lengi
tíðkast í suðurhluta Afríku en var bannaður
ásamt flestum öðrum innflutningi til Malaví
á þrjátíu ára einræðistíma Kamuzu Banda í
landinu. Samfara almennt frjálsari verslunar-
háttum undanfarinn áratug hefur rútuinn-
flutningur orðið mikilvæg tekjuöflunarleið
ákveðins hóps kvenna í landinu. Þegar
Phaless byrjaði rútuinnflutninginn fyrir um
þremur árum stundaði bara ein önnur kona
svoleiðis verslun á Apaflóasvæðinu og sam-
keppnin var því lítil. Á þeim tíma var gengi
malavíska gjaldmiðilsins miðað við suður-
afrísku myntina tiltölulega hagstætt og
Phaless segist hafa fengið 60 - 70% hagnað
úr fyrstu viðskiptaferðunum. „Áður en ég
byrjaði á þessari verslun stundaði ég við-
skipti með fisk á Apaflóasvæðinu. Þar eru
hins vegar alltof margir að keppa á sama
markaðinum svo ég ákvað að freista gæf-
unnar og byrja rútuinnflutning. Það var
áhættusamt fyrir mig en ef þú stundar við-
skipti þá verður þú að þora að taka áhættu
og ég datt I lukkupottinn!" Árið 2003 veiktist
malavíski gjaldmiðillinn töluvert, sem þýðir
að Phaless þarf nú mun hærri viðskiptahöf-
vera / 4. tbl. / 2003 / 43