Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.2004, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 29. MAÍ2004
Helgarblað DV
Atli Helgason sem varð vini sínum að bana hefur nú setið innan fang-
elsismúranna í þrjú og hálft ár. Hann er smátt og smátt að aðlagast því
lífi sem hann valdi sér, þvert gegn eigin vilja eins og hann orðar það.
Manneskjan ræður ekki sínum næturstað. Það sannast í tilviki Atla sem
á erfitt við að sætta sig við það sem hann gerði en lifir með því.
„Ég neita því ekki að fyrsta eina
og hálfa árið eftir þennan voðaat-
burð var h'f mitt hreint helvíti," segir
Atli en bætir við að honum sé engin
vorkunn. Atli Helgason var, fyrir
morðið, vel metinn lögfræðingur og
þekktur knattspymumaður. Hann
var rétt að hefja sinn starfsferil.
Hafði spilað með Þrótti, Víkingi og
Val og ieikið þrjá landsleiki með
íslenska landsliðinu. Fyrsta
landsleik sinn lék Adi gegn Kýp-
ur í október árið 1991, annan
landsleik ári síðar gegn Möltu og
þann þriðja gegn Sameinuðu ar-
abísku furstadæmunum í Dubai
í mars 1992. í þeim leik skoraði
AtU sigurmarkið og sitt eina
landsUðsmark. En átta árum síð-
ar, í september 2000, snérist líf
Atla á hvolf og heimili hans er í
dag, Litla-Hraun, og verður
næstu árin. „Á einu andartaki
gerði ég h'f mitt að helvíti og ekki að-
eins mitt, heldur einnig margra ann-
ara,“ segir hann og hugsar til baka.
Var einn að verki
Þeir sem þekktu Atla trúðu ekki í
byrjun að hann hafi framið þennan
glæp. Þeir sögðu fuUum fetum að
einhver annar tengdist máhnu og
hann hafi tekið það á sig. Atli neitar
því og segir að máhð liggi ljóst fyrir.
“Það var enginn annar með mér í
þessu, ég gerði þetta, en ekki spyrja
mig hvernig þessi skelfing bar að.
Þetta andartak er í þoku og mér er
fyrirmunað að skilja hvað gerðist.
Þetta var hryUilegt og það er satt að
ég hefði aldrei trúað því að óreyndu
að slíkt ætti eftir að henda mig,"
svarar hann og hristir höfuðið.
„Annars er ég ekki að velta mér upp
úr þessu, þetta er staðreynd sem ég
verð að Ufa með og látum það vera
mín vegna. Verra finnst mér að fjöl-
skylda mín skyldi þurfa að þola
þetta. Konan mín og börn hafa ekk-
ert tU saka unnið. Eg afþlána minn
dóm fyrir það sem ég gerði en þau
þurfa þess einnig," segir Adi og legg-
ur áherslu á að það hafi farið verst
með hann. Atli segist ekki geta ann-
að en horfst í augu við staðreyndirn-
ar og halda áfram að draga andann,
og bætir við svona séu eiturlyfin.
„Þegar menn hafa lengi verið undir
áhrifum þá snýst aUt í kollinum á
þeim og fá þá griUu að þeir séu of-
sóttir. Mín upplifun var að ég væri
að verja mig. Ég trúði því á þessu
augnabliki að ég væri að verja líf
mitt. Eins mifdl vitleysa og það nú
var,“ segir hann og brosir.
Frídagarnir verstir
Dagarnir á Litla Hrauni eru hver
öðrum Ukir. AtU er í þeirri vinnu sem
býðst og tíminn h'ður. „Verstar eru
helgarnar og aðrir hátfðisdagar,"
segir hann. „Þá stendur maður við
gluggann og horfir út í ffelsið.“ Atli
segist hafa verið edrú mest aUan
tímann. Reyndar hafi hann verið
undir áhrifum róandi lyfja fyrstu
mánuðina og líkast tU hefði hann
ekki lifað af án þeirra. „Þau deyfðu
aUar tílfinningar og gerðu mann
sljóan," segir hann.
AA fundir eru einu sinni í viku á
Litla Hrauni en Atli kveðst ekki
mæta á þá lengur. „Þeir eru mjög fá-
mennir og fremur iUa nýttir. Það er
slæmt því það er gott að geta mætt á
AA fundi,“ segir Atli en hann byrjaði
að nota amfetamín fyrir tæpum ára-
tug. Hann notaði það nánast aldrei
um helgar en í vinnu og þegar hann
spilaði fótbolta tU að byrja með.
„Þetta óx smátt og smátt og áður en
ég vissi af var við ekkert ráðið. Ég fór
í meðferð á Teig í janúar 1997 og var
án eiturlyfja þar tU á þessu örlaga-
ríka ári.“
Þá hafði AtU ánetjast fíkniefnum
á ný og var að eigin sögn djúpt sokk-
inn. Hann átti fund með viðskiptafé-
laga sínum, Einari Emi Birgissyni, í
Öskjuhh'ðinni. Að sögn Atla deUdu
þeir um ijármál sem endaði með því
að hann lamdi Einar fjórum sinnum
í höfuðið með hamri, þótt hann
segðist fyrir dónú ekki hafa lamið
hann svo oft. Síðan faldi hann lfk
félaga síns í hraungjótu á Reykja-
nesi. Þegar var hafin umfangsmUdl
leit að Einari og tók AtU þátt í henni
ásamt öðmm vinum og vanda-
mönnum eins og ekkert hefði í
skorist. Nokkrum dögum síðar var
hann svo handtekinn á heimili sínu
og játaði þá við yfirheyrslur að hafa
banað Einari. Hann fékk 16 ára fang-
elsisdóm í héraðsdómi og ákvað að
una þeim dómi í stað þess að áfrýja
tU Hæstaréttar.
Ekki viljað missa af þessari
reynslu
Ath segir að þrátt fyrir aUt hefði
hann ekki vUjað missa af því að
kynnast fangelsinu, með öðrum
hætti þó. Það sé óhemjuleg reynsla
þó að dýrkeypt sé. „Ég fylgist hér á
hverjum einasta degi með mönnum
sem em í mikilU eymd. Hér fer ekki
fram nein betrun nema ef vera
skyldi vinnan og skólinn sem er
mjög góður. Dæmi er um að menn
briHeri í námi," segir hann og út-
skýrir að þannig nái menn einhverj-
um markmiðum sem þeir hafi aldrei
velt fyrir sér áður. „Eg aðstoða þá
suma við námið og hef mjög gaman
af að fylgjast með árangri þeirra,"
segir hann. Atíi fær fjölskylduna
reglulega í heimsókn. Kona hans
hefur staðið fast við hlið hans í gegn-
um aUt. „Ég hugsaði mikið um fólkið
mitt og hana og bömin. Ég vUdi um-
fram allt að vel gengi hjá henni. Hún
valdi að standa með mér áfram og
gerir það svo sannarlega."
Hann segir lífsmatið hafa breyst
en Atli varð gjaldþrota í kjölfar máls-
ins. „Hverri krónu er velt mörgum
sinnum og maður er jafnvel að velta
því fyrir sér hvort kaupa eigi sér
tannkrem eða eitthvað viðlíka
núna eða síðar. Hér er ekki unnið
fyrir háum fjárhæðum enda skiptir
það kannski ekki máli, meira um
vert er að hafa eitthvað fyrir
stafni," segir Atli en núna er hann
að smíða glugga í einingahús.
Hann bendir á að nægur tími sé að
hugsa og velta fyrir sér lífsgátunni.
„Það er ýmislegt sem fer í gegnum
hugann og ég hef áttað mig á að
númer eitt er að ég fyrirgefi sjálfum
mér. Hvað öðrum finnst kemur
ekki mikið við mig lengur," segir
hann en Atli hefur þegar afþlánað
þrjú og hálft ár af 16 ára dómi sín-
um. Hann segist ekki vita hvenær
dvöUnni á Litía Ilrauni ljúki. Fram
að þessu hefur reglan verið sú að
menn hafa afplánað helming dóms-
ins.
“Það er hins vegar ekkert í lögun-
um sem segir að þannig skuli það
vera. Þetta er meira byggt á hefð en
bókstafnum. Því verður að reyna á
það þegar þar að kemur," segir hann
og bendir á að þeir dómsmálaráð-
herrar sem verið hafi við völd und-
anfarin ár hafi ekki beint verið föng-
um hliðhoUir. Atli vekur athygU á að
fmmvarp um fullnustu refsinga sem
Bjöm Bjarnason lagði fram á þing-
inu í vetur hafi verið vísað frá vegna
þess að í því vom ákvæði sem ekki
stóðust mannréttindi. Enda samið
af Þorsteini Jónssyni, fyrmm fang-
elsismálastjóra, sem oftar en einu
sinni getur ekki leynt því að honum
er beinlínis Ula við fanga. Þegar
þannig viðhorf myndist meðal
þeirra sem mest afskipti hafa af
þessum málum þá smiti það út frá
sér og sé beinlínis hættulegt.
Undirbýr framhaldsnám
Atíi segist hafa hugleitt að fara í
framhaldsnám og raunar sé það
komið svo langt að hann sé að und-
irbúa það. „Ég hef hug á að mennta
mig á þessu sviði og þegar ég hef
lokið minni afplánun langar mig að
verða þeim að liði sem hér lenda.
Reynsluna ætti ég að hafa fram yfir
aðra. Það er víða pottur brotinn í
málefnum fanga og veitir ekki af að
tekið sé á þeim," segir hann ómyrk-
urímáU.
Hefðbundinn dagur á Litía-
Hrauni hefst með þvi á detíd Atía að
hann vaknar snemma á morgnanna.
Vörðurinn kemur síðan um átta
leytið og opnar klefana. Atíi segir að
á sínum gangi séu prýðismenn sem
flestír séu með langa dóma á bak-
inu. Þeir eru eUefu og hann tekur
fram að flestír eigi þeir sér markmið
sem hafi mikið að segja. „Það er
mikilvægt að umgangast þannig
menn með vonir og markmið og það
fer ekki hjá því að fangarnir kynnist
mjög vel. Dagurinn líður oftast án
uppákoma og allt er í föstum skorð-
um," segir hann og bætír við að aUir
séu þeir vitaskuld edrú. Þeir horfi
saman á sjónvarp og spjaUi í frítím-
anum. Atíi bendir á að starfsfólkið sé
yfir höfuð mjög gott. „En ef einhver í
fangavarðahópnum vUdi refsa tekst
honum það mjög auðveldlega. Það
þarf ekki annað en neita um annað
brauð með matnum ef þig langar í
meira eða setja 10 skinkusneiðar
fyrir eUefu menn. Ég er hins vegar
ekki að segja að það gerist hér, að-
eins að vekja athygli á að það
skiptir miklu máh að velja færa
menn tU starfa á svona stað."
Hann segir að í raun og veru séu
fangaverðir á Litía Hrauni afar
færir í starfi og efast um að þeir
gerist betri en þar. VandamáUð
sé hins vegar stefnan sem þeir
verði að vitma eftir. En áfram
með daginn. „Eftir að ég er kom-
in á ról horfi ég oftast á ísland í
bítíð fram að morgunverði en fer
síðan að vinna og er að fram að
hádegi. Eftir hádegi heldur vinn-
an áfram tU að verða þrjú en þá tek-
ur við útivera og íþróttir fram til
fimm. Síðan erum við læstir inni eU-
efu saman fram að næsta morgni og
höfum ekki samskiptí við aðra
fanga,“ segir hann og útskýrir að í
raun og veru séu menn læstir inni í
ótrúlega langan tíma miðað við það
sem gerist í fangelsum í nágranna-
löndunum. „Rétt fyrir tíu birtist síð-
an fangavörður og læsir hvern og
einn inni í klefa tíl næsta morguns.
Við höfum hins vegar sjónvarp og
tölvu hjá okkur og það munar feiki-
lega miklu. Nei, netið er bannað og
öU raunveruleg samskipti við um-
heiminn, utan símatímanna og
heimsóknanna," segir Atíi.
Virðing fyrir fjölskyldum
fanga skortir
Hann tekur einnig fram að að-
búnaður í fangelsinu á Litía-Hrauni
sé góður. Fangar hafi ekki kvartað
yfir því. „Það sem skortir er virðing
fyrir fjölskyldum fanga sem er gert
mjög erfitt fyrir með öU samskipti og
samveru. Éinu samskiptin eru í
gegnum síma og á heimsóknartíma
en það viU svo tíl að fangar eiga líka
konur og börn sem er í raun einnig
refsað með þessum ströngu regl-
um,“ segir hann og leggur áherslu á
hve mildlvægt það er að vera í
tengslum við fjölskylduna. „Hver
fangi hefur að meðaltaU Uðlega hálfa
klukkustund á dag tU að hringja og
oft nærð þú ekki í fólkið þitt á þeim
tíma. Þá er ekki um annað að ræða
en bíða til morguns. Raunar er hægt
að hringja í fangelsið og biðja fyrir
skUaboð en þá er maður háður því
að komast í símann á þeim tíma sem
hentar," segir hann og bendir á að
þetta sé.sérlega erfitt ef eiginkonan
standi í einhverju sem varði þau
bæði í ffamtíðinni og þá sé það ekki
síður erfitt fyrir hana að geta ekki
nálgast hann.
Vinirnir koma í heimsókn
Innan múranna verða fangarnir
oft mjög tUfinningalega háðir hver
öðrum. Það fari ekki hjá því þegar
eUefu menn eins og í Atla tUfelU sitja
inni saman ár eftír ár, daginn lang-
an. Menn verða varir við hvernig
öðrum líði og hvað sé að gerast í lífi
manna. Atii segh að fyrsta hálfa árið
í fangelsinu hafi hann sofið h'tíð sem
ekkert á næturnar. „Ég svaf í heim-
sóknartímanum en þá fyUtist ég ein-
hverju öryggi," segir hann og tekur
fiam að hann hafi ekki verið hrædd-
ur við umhverfið, heldur einangrun-
ina. Hann segfi vini hans hafa kom-
ið í heimsókn en hann hafi aðeins
leyfi til að fá firnm vini í heimsókn
og þær verði að tilkynna fyrirfram.
Ef nýr komi inn verði annar að víkja.
„Ég á mikinn ijölda vina úr fótbolt-
anum og þefi koma hingað sumfi
hverjir," segfi hann. „Já, það vUl svo
tU að vinir mínir hafa komið og við-
haldið vinskapnum." Hann játar að
það hafi örugglega verið þeim erfitt
eins og svo mörgum öðrum og hann
segist skUja það. Hans eina leið sé að
lifa með gjörðum sínum. Þær verði
ekki aftur teknar.
Um Atla er rætt og sitt sýnist
hverjum. Sumir eru mjög dóm-
harðir og finnst hann ekki eiga
neitt gott skilið. Hann veit að þeir
sem standa fórnalömbum nærri,
sem og margir aðrir, megi ekki
heyra á hann minnst og hatrið
blossi upp í hvert sinn. „Ég skil
það mæta vel. Mörgum kann að
þykja það kaldranalega sagt en
það kemur ekki sérstaklega við
mig. Það getur vel verið að ég hafi
myndað brynju gegn öUu sem um
mig er sagt og ég heyri vafalaust
minnst af því. Mun verra finnst
mér að heyra eitthvað Ult eða
slæmt um fjölskyldu mína, eigin-
konu og börn. Ég er miklu við-
kvæmari fyrir því.“
Sætti mig aldrei við það sem
gerðist
Atii hefur haft nægan tíma tíl að
hugsa um hlutina þennan tfina.
Hann segist aldrei sætta sig við það
sem gerðist en hann sé að taka út
sína refsingu. „Ég vorkenni sjálfum
mér ekki lengur en reyni að lifa með
þessu. Menn hafa tíma tíl að kynnast
sjálfum sér og hér hefur maður fátt
annað að gera. Ég skrifa talsvert og
hver veit hvað verður úr því,“ segir
hann og bætír við að líf hans sé innan
múranna og þar hafi honum tekist að
koma sér upp rútínu. Vikan sé
þannig fljótari að h'ða, en fólkið hans
sé það sem skipti hann máU. Þegar
Aö sögn Atla deildu þeir um fjármál sem endaði
með því að hann lamdi Einar fjórum sinnum í
höfuðið með hamri, þótt hann segðist fyrir
dómi ekki hafa lamið hann svo oft. Síðan faldi
hann lík félaga síns í hraungjótu...
DV Helgarblað
LAUGARDAGUR 29. MAÍ2004 25
Atli Helgason
„Ég ersami maðurirm og
áður en þetta gerðist en dýr-
keyptri reynslu ríkari," segir
Atli sem banaði Einari Erni
Birgissyni með hamri árið
2000. Hann segist hafa náð
að aðiagast lifinu á Litla-
Hrauni ótrúlega vel og lifið
þar sé eins og hver önnur
rútina.
wmmmm
T C 9
: :
Ím&i :;fy
hann kom fyrfi
dóm í fjár-
dráttarmál-
inu sem
honum var
stefnt fyrfi í
kjölfar
morðmáls-
ins hittí
hann
nokkra
gamla félaga
úr lög-
mannastétt.
„Þefi áttu dá-
Utið erfitt með
það fyrst en
þegar ég heUsaði
eðUlega urðu þefi
það einnig og spjöU-
uðu eins og aUt væri í
lagi. Ég veit að það þýðfi
Utið að ætlast tíl að aðrfi
fyrfigefi mér ef ég geri það
ekki sjálfur. Ég held að
mér hafi tekist það nokk-
uð vel, í það minnsta eins
og hægt er að ætíast tíl,“
segfi hann og játar að það
sé trúlega erfiðara að verða
fyrfi áfalU sem maður hef-
ur sjálfur átt þátt í. Hafi
maður hins vegar lent í
einhverju sem maður gat
ekki komið í veg fyrfi þá sé
svo gott að kenna öðrum
um. „Það er bara eðlUegt.
Að eiga við sjálfan sig og
eigin gerðfi, það er átak. Ég
hef orðið þess var að föng-
um er gjamt að gera kröfur
tU sinna nánustu vegna þess
að þefi eigi svo bágt. Það lýs-
fi sér í því að þeim firmst
sjálfsagt að konan sé heima á
þeim tíma sem þefi geta
hringt eða hagi lífi sínu í sam-
ræmi við þefira þarfir. Ég er svo
lánsamur að hafa ekki lent í
þessu. Maður getur nefiiUega
ekki stjómað öðmm og þegar ég
losnaði við þessa hugsun fann ég
blessunarlega að aUt fór að ganga
betur," segfi Atii og neitar að hann sé
hræddur um konu sína. Hann segfi
að ef eitthvað slíkt myndi henda þá
vonaði hann aðeins að vel gengi hjá
henni. „Annað eins hefur nú breyst á
einni nóttu," segfi hann og vísar þar í
daginn sem umbyltí Ufi hans og þefira
sem honum þóttí vænst um.
Lífið utan múranna hugsar hann
stundum um. I huganum hefur hann
skipulagt þann dag sem hann verður
frjáls maður á ný. „Það er ekkert leyndar-
mál, ég ætía að flytja tíl útíanda og mun
ekki hanga í fortíðinni, heldur því sem ég
er. Ég er sami maðurinn og áður en þetta
gerðist en dýrkeyptri reynslu ríkari."
bergjot@dv.is