Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1881, Page 54

Hæðamælingar þessar eru eptir Bjöi'n Uunmaugsson, og >
hafa eigi fyrr komið fyrir almennings sjónir; eg hefi lesið
þær saman og reiknað eptir ymsum uppteiknunum hans. Hæðir
á Islandi eru að tiltölu fáar mældar, en slíkt þarf þó að þelckj-
ast til þess menn fái almennt yfirlit. yfir utlit landsins og
myndun þess. Þ-
STÆRD OG ALDIJR TRJANNA.
Slcoði maður í sár á trjástofni, þá sjást þar fyrir innan
hörkinn í yiðnum margir glögglega aðgreindir hringir hvor
íyrir innan annan. þeir eru kallaðir árshringir, af því að einn
myndast á ári hverju. Allar plöntur eru samsettar af smá-
hvolfum, sem sjaldnast verða greind með berum augum; á
vorin, þegur vökvagreiningin er meiri og vaxtarlífið sem mest,
verður viður sá, er þá myndast, gljúpari og safameiri og
hvolfin stærri; en er dregur undir haustið, verðahvolfin veggja-
þylckri og minni en vorhvolfin; næsta ár myndast utan um
hin litlu og þykku hausthvolf stór vorhvolf og við það sést
greiningin milli hringanna.
Mörg trje eru ákaflegu digur, og á sumum hafa menn
tekið eptir geysimörgum árshringum, er sýna hvað trjen geta ,
orðið gömul. því fer þó fjarri, að allar plöntur sjeu lang-
lífar. þær verða fæstar eldri en ársgamlar, og sumar gor-
kúlutegundir þjóta. upp á einni nóttu, bera ávöxt og deyja
svo næsta dag.
Etthvert merkasta trje í heitu löndunum er apabrauðs-
tréð (adansonia digitata). það vex í Afríku, og verður ákaflega
digurt en eigi hátt, viðurinn er mjög laus í sjer og safamikill,
svo ekki má eldur vinna á því. Blámenn hola trje þessi
innan og húa þar legstað nánustu ættingjum og vinum: þeir
hengja líkin þar upp til þerris, svo þau verjist rotnun. _I
sumum þorpum í Senegambíu eru hol apabrauðstrje höfð fyrir
þinghús og samkunduskála. Ávöxtur trjes þessa er ætur,
en þó barkandi á bragðið. Hann er og haíður til lækninga.
Blómin eru stór, hvít og sem klukka í lögun.
Feneyskur maður, Cadamesto að nafni, fann apahrauðs-
trje fyrstur manna hjeðan úr álfu. það var árið 1454. Irjc
það, er hann sá, var 102 fet ummáls. Hinn naínfrægi vísinda-
madur Adanson frá Frakklandi varð fyrstur til að rannsalca
það vísindalega, enda ber það og nafn hans. Hann sá mörg ,
sem voru 25—26 fet að þvermáli. Adanson taldist sum þeirra I
6—7000 ára gömul. þau hefðu eptir því átt að fara að vaxa |
fyrir heimssköpun (eptir tímatali voru).
(»o) I