Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Side 34

sagði Pushkin hiklaust, og lét keisarinn þessa ber-
sögli sér vel líka. Pushkin hafði framan af ævi litla
þekkingu á högum bænda og almennings i landi
sínu og litla samúð með þeim. En hann var vel
kunnugur vestrænum hugmyndum um frelsi og
trúði á þær. Hann lét sig dreyma um það, að þræl-
dómsokinu mundi af létt fjmir skipun keisarans, og
eitt sinn hað hann þess, að aldrei kæmi að því, að
hugsunarlaus og grimmúðugur lýðurinn gerði upp-
reisn.
Þegar á leið ævina, fór Pushkin að veita málum
óbreyttrar alþýðu meiri athygli en áður og fékk
samúð með þeim og varð talsmaður frelsis og mann-
réttinda gegn ánauð og vanþekkingu. Þetta kemur
t. d. fram í sögunni „Dóttir höfuðsmannsins“. Sú
sannfæring festist einnig í honum meir og meir eftir
þvi sem árin liðu, að hann varð ákveðinn þjóðernis-
sinni, eindreginn Rússi. Hann var sögumaður og
gerði allumfangsmiklar rannsóknir í skjalasöfnum
og hafði einkum miklar mætur á Pétri mikla. Sum
mestu ltvæði hans eru sögukvæði, svo sem langur
óður um Poltava, og eitt stórbrotnasta og magnað-
asta kvæði hans er um Riddarastyttu Péturs mikla
og flóðið i Pétursborg 7. nóvember 1824. Ritskoð-
unin bannaði útgáfu þessa kvæðis nema með mikl-
um breytingum, sem Pushkin vildi ekki fallast á, svo
að það kom ekki út fyrr en að honum látnum. Það
er að forminu til dýrðaróður um Pétur mikla og
lýsir því, hvernig riddarastytta hans á klettasnös
í Pétursborg brýtur ein ofurvald flóðbylgjunnar úr
Nevaánni. Kvæðið segir hatramma og spennandi
sögu, sem er ágæt í sjálfri sér, en ritskoðunin hefur
líka sjálfsagt séð það réttilega, að kvæðið lýsti einn-
ig hörðum andstæðum og átökum í menningu og
þjóðlífi.
Annað stórverk Pushkins er líka sögurit. Það er
leikritið Boris Godunov, sem ritskoðunin bannaði
(32)