Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Side 35

lengi að sýna. Það rit hefur haft mikið gildi fyrir
þróun rússneskrar leiklistar, — en hún var og er á
mjög háu stigi — með því að taka upp hið frjálsara
form Shakespeares i stað hins rammskorðaða
franska harmleikaforms. Þarna var einnig um að
ræða stórfenglegt og fjölbreytt leikrit í Ijóðum, sem
orðið hefur undirstaða í mjög frægum söngleik eftir
Mussorgsky. Leikurinn gerist um og eftir aldamótin
1000 og segir frá því, hvernig höfðingi einn, hafinn
af sjálfum sér fyrir liarðfylgi og grimmd, ryður sér
braut upp í hásæti keisarans með þvi að láta myrða
erfðaprinsinn Dmitri, og þar mcð lauk væringjakeis-
aradæmi Rúriksættarinnar. En stjórn hans heppnað-
ist samt ekki, hann varð ekki vinsæll, uppreisnin
iogar upp úr. Lýðurinn, alþýðan, er höfuðpersóna
þessa leiks og sigrast á ofurvaldi einræðis og
ofsa.
Af öðrum ritum Pushkins er helzt að nefna sög-
urnar frá seinni árum hans, eins og Dóttir höfuðs-
mannsins (eða Pétur og María) og svo ýmis smærri
kvæði hans, einkum kvæðið um Spámanninn. Þá er
ekki sízt að nefna söguna Spaðadrottningin, sem
nýlega hefur verið kvikmynduð og einnig sett í
óperu af Tchaikovski, og er einhver hin magnað-
asta draugasaga eða ógnarsaga, í svipuðum stil og
margir kannast við úr áþekkum sögum Edgar Allan
Poe, sem seinna urðu til. Sagan byggist á gamalli
uppistöðu, um spilafíflið, sem selur Kölska sál sina.
Hún segir frá manni í Pétursborg, sem þráir auð og
vöhí og heldur, að hann öðlist þetta auðveldast í
spilum. Hann rekst á sögu af gamalli greifafrú, sem
seldi Kölska sál sína fyrir þrjú gróðaspil. Hún er
enn á lífi í hárri elli. Hann heimsækir hana um nótt
og vill neyða hana til að segja sér leyndarmálið. Hún
deyr af geðshræringu, en gengur aftur og segir hon-
um allt. Hann spilar hátt og vinnur á tvö fyrstu
spilin, en það þriðja breytist allt í einu í einskisnýtt
(33)
3