Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1950, Side 43

fleira, kvenfólk, fátækt og andstreymi. Ofsóknar- og
stórmennskubrjálæði hans birtist i ýmsu, svo sem i
bréfaskiptum hans og Nietzsche. Þá skrifuðust tveir
öndvegisandar Evrópu þannig á, að annar kallaði
sig Nietzsche Cæsar, eða hinn krossfesti, og Strind-
berg deus optimus maximus, drottinn hinn dýrð-
legasti og bezti. Þetta var él eitt, en Strindberg
skrifaði um það eina sína tröllauknustu og tröll-
riðnustu bók, Inferno, furðulega bæði sem skáldrit
og sálsýkisheimild. Eftir þetta hófst nýr og frjó-
samur ritmennskutimi. Hann orti kvæði, sögur og
leikrit og ferðalýsingar. Meðal sagna hans eru helzt:
Svenska öden och aventyr (þ. á m. Tschandala),
Hemsöborna, Saga úr skerjagarðinum og I hafs-
bandet.
Hann samdi leikrit úr sænskri sögu, en frægust
urðu raunsæis- og ádeiluleikrit hans, Fröken Júlia,
Faðirinn og svo Dauðadansinn og Bandið. Það er
þessi hlið á leikritagerð Strindbergs, sem þekktust
er hér á landi af því fremur litla, sem eftir hann
hefur verið flutt og þýtt. Þau eru full af miskunnar-
leysi og hatri, en vægðarlausri, hnitmiðaðri list.
Það er reyndar mjög ófullkomið að þekkja Strind-
berg af þessum leikritum einum. Leikurinn Till
Damaskus, Draumleikurinn og Páskar eru annars
konar leikrit, sýna aðra hlið á höfundinum, oft
mildari, frjósamari og viðfeðmari. Þau eru full af
fínum skáldskap, djúpum skilningi og frábærri
leikni í margbreytilegri notkun leiksviðsins og
töfra þess.
Strindberg sagði einu sinni, að ef hann hefði
fæðzt svo sem tvö hundruð árum fyrr, hefði hann
líklega klæðzt prestsliempu og gerzt prédikari. Hann
talar á öðrum stað um löngun sina til þess að vera
prédikari, spámaður, flytjandi sannleikans. Hann
varð það allt, stundum i ótömdum ofsa og ófrjó-
sömu hatri, stundum í innblásnu og frjósömu jafn-
(41)