Freyr - 15.02.1952, Blaðsíða 18

64
FREYR
mjaltirnar ganga of hægt og hægar mjalt-
ir hafa ætíð slæmar afleiðingar.
Öðrum reynist torvelt að fá kýrnar í
geldstöðu, þegar mjaltað er með vélum,
þær halda lengi lágri nyt. Ef vélin er í
lagi og rétt unnið með henni, er ekkert því
til fyrirstöðu að mjalta nytlágar kýr með
vél, en sé aðeins mjaltað einu sinni á dag,
er þó réttast að handmjalta.
Mjaltir og júgur'bólga.
Júgrið er all viðkvæmt líffæri, sem hætt
er við að sýklar taki sér bólfestu í ef því
er misþyrmt eða á annan veg skakkt með
farið, en af því leiðir jafnan litlar og lé-
legar afurðir. Slys þau, sem oftast eru
uppruni að minnkandi mótstöðuafli gegn
smitun, eru spenastig, en það er ekki óal-
gengt þegar básar eru mjóir og engar
milligerðir milli kúnna, og svo rispur af
gaddavír og harðhendar mjaltir
Sé um handmjaltir að ræða, eru tog-
mjaltir oftast frumrót kvillanna, en kreist-
mjaltir síður; en þegar vélmjaltað er, mun
algengast að kvillar fylgi í kjölfar þess,
að vélarnar eru látnar vera allt of lengi á
kúnum og vinna þar í tómagangi undir of
miklu sogi, sem veldur blæðingum í slím-
himnum.
Meigs fann, við rannsóknir sínar, að 7%
af handmjöltuðum kúm höfðu streptococ-
bólgur í júgrum, 10% af þeim vélmjöltuðu
höfðu það þegar mjaltað var við 12" loft-
þrýsting í 5 mínútur og hreytt með hönd-
um, 35% þegar vélmjaltað var við 16"
þrýsting í 20 mínútur og ekki var hreytt,
en 50% þegar mjaltað var við 16" þrýst-
ing í 20 mínútur. Hraðar mjaltir, við lítinn
þrýsting og hreytur á eftir, virðist því bezt
til þess að forðast júgurkvilla, og það mun
viðurkennt meðal almennings. Whittleston
segir, að slöpp, óhrein, gömul og mjúk
spenagúmmí, séu völd að júgurbólgu.
Þegar á allt er litið má segja, að hætt er
við júgurbólgu þegar mjaltað er með vél-
um, en hægt er að fyrirbyggja þennan
kvilla með því að nota prufuskál, svo
hægt sé strax að verða þess var ef tilhneig-
ing er til júgurbólgu hjá einhverri kú, en
annars er það ekki alltaf auðvelt, þegar
vélmjaltað er. Rétt er að mjalta ungar og
heilbrigðar kýr alltaf fyrst en þær síðast,
sem grunur leikur á að ekki séu með heil
júgur.
Þá getur komið til greina að nota aldrei
annað en hrein og ný spenagúmmí og dýfa
þeim í klórvatn þegar hver kýr hefir verið
mjöltuð. Að sjálfsögðu má aldrei mjalta á
gólfið, en skeð getur að mjólk fari niður
og er það því góð regla að hella klórvatni
í básinn aftanvert og svo á afturfætur
kúnna eftir mjaltir.
Betra er að fyrirbyggja kvilla en lækna,
en eigi að síður getur maður oft glaðst yfir
að eiga hins síðara völ, og júgurbólgu er
oft hægt að lækna, aðeins ef dýralæknir-
inn er sóttur í tæka tíð. En hin fullkomn-
asta bót verður ekki á ráðin nema komizt
verði á rannsóknarstofu með mjólkurpruf-
ur úr hinum einstöku kúm eða einstöku
spenum, svo vitað sé nákvæmlega hvað
gera skuli og hvar vinna ber gegn kvill-
unum.
Allmörg ár eru síðan gagngerðar ráðstaf-
anir voru hafnar á vissum stöðum í Dan-
mörku og þær ætti að viðhafa alls staðar
svo ekki þurfi lengur að greiða þunga
skatta vegna júgurbólgu í þeim þriðjungi
af kúnum, sem að meira eða minna leyti
eru þjáðar af þessum kvilla.
Þangað til þessar gagngerðu ráðstafanir
verða alls staðar við hafðar og svo meðan
á þeim stendur, verður alltaf í gildi hin
góða regla að mjalta hratt og mjalta vel
og gætilega. Þá verða kýrjúgrin hraust og
afurðir kúnna miklar.
Þess skal getið, að myndirnar í grein þessari eru
tíndar saman úr ýmsum áttum, en leitast er við að
nota þær, sem túlkað gætu efni það og boðskap, er
greinin flytur. — Ritstj.