Freyr - 15.02.1952, Blaðsíða 26

72
FRE YR
staöhætti er varla hugsanlegt að þessi
verðmæti verði almennt hagnýtt nema
hægt sé að breyta þeim þannig, að þau
verði meðfærilegri í flutningum og notkun.
Aðrar þjóðir hafa leyst þennan vanda á
þann hátt, að annaðhvort eima mysuna eða
mjólkina að nokkru, eða að fullþurrka hana
í duft. Ef til vill mætti hér á landi nota til
þessa jarðhita, þar sem hann er fyrir hendi,
eða ódýrt nætur-rafmagn; er slíkt vel at-
hugandi.
Reyndist slík hagnýting þessara verð-
mæta framkvæmanleg, mundi mjög hag-
kvæmt að blanda saman undanrennu og
mysu í hlutfalli — þrír undanr. móti sex
mysu — eða meir, væri meiri undanr. fyrir
hendi. Með því mundi fást fóður með rúml.
100 gr. eggjahvítu í fóðureiningu, en ein-
tóm mysa mundi fremur eggjahvítusnautt
fóður.
Væru slíkir möguleikar fyrir hendi á
hverju mjólkurbúi, mundi þar mikið hæg-
ara um vik að hagnýta mjólkina á sem
hagkvæmastan hátt. Þá væru mjólkurbú-
in ekki ofurseld þeim vandræðum að þurfa
að framleiða og liggja með lítt seljanlegar
birgðir af osti eða öðru og vera neydd til
að binda þar í stór verðmæti af smjöri,
sem þau annars gætu losnað við á hag-
kvæmari hátt, og vanhagað hefir um fram
að þessu.
★
Fyrir síðasta stríð, þegar undanrennu-
spursmálið var vandamál og vandræða-
mál, var gripið til þess úrræðis að búa til
magra osta og skyr, sem svo framleiðend-
um var sent heim og þeir skyldaðir til að
kaupa — jafnvel meira en þeir gátu hag-
nýtt sér eðlilega. Hér var lagt í framleiðslu-
kostnað og mikla vinnu við útsendingar,
en verðmætin þó ekki hagnýtt nema að
nokkru, eins og sýnt er fram á hér að
framan. Þessi aðferð er því hreint neyðar-
úrræði, sem ekki er hægt að endurtaka
nema engar aðrar leiðir finnist færar.
Reynist hins vegar framkvæmanlegt að
fullþurrka mjólkina eða mysuna í duft,
væri eðlilegast að fóðurblöndunarstöðv-
arnar blönduðu duftinu í fóðurblöndurnar
og gætu þá með því sparað til þeirra önnur
efni, t. d. síldar- og fiskimjöl, sem hvoru-
tveggja eru útflutningsverðmæti fyrir gott
verð, eða önnur innflutt. Væri með notkun
mjólkurinnar þannig hægt að skapa auk-
inn útflutning eða spara innflutning,
mundi sjálfsagt lyftast brúnin á mörgum
þeim, er þau ein verðmæti sjá og telja, er
gjaldeyri gefa.
Hér á landi hefir nokkuð verið að því
gert, nú á seinni árum, að nota undan-
rennu til kaseingerðar. Hefir mér skilist á
þeim, er að því standa, að ekki væru aðrir
möguleikar fyrir hendi um hagnýtingu
þeirrar mjólkur, og það því einskonar
neyðarráðstöfun. En hér er um tilraun að
ræða og er allt slíkt virðingarvert og hverj-
um til sóma, er þorir að stíga út fyrir
troðnar slóðir. Þessi framleiðsla nam á ár-
inu 1950 rúml. 1,3 millj. kg. mjólkur eða
216.667 fóðureiningum, og þá með áður-
greindu verðlagi að verðmæti kr. 502.-
667.44. Til viðbótar þessu kemur svo
vinnslukostnaður kaseinsins, umbúðir og
annað tilheyrandi. Andvirði mjólkurinnar
ásamt þessum póstum, sem ég ekki veit hve
háir eru, er framleiðsluverð kaseinsins.
Hvort kaseinframleiðslan gefur af sér
meira verðmæti, er mér ekki kunnugt —-
en hún gefur gjaldeyri — en hvort mun
hann meiri en sá, er hún mundi spara, væri
hún notuð til fóðurs; um það hefir verið
deilt.
Hverjar niðurstöður þær athuganir
mundu gefa, er hér hefir verið á bent, skal
engu um spáð, en hér er um svo mikið fram-
tíðarmál að ræða og mikil þjóðfélagsleg
verðmæti, að órétt væri að rannsaka ekki
alla möguleika.
Ég get ekki stillt mig um að drepa hér
aöeins á annað mál, þessu að vísu óskylt,
en landbúnaðinum þó viðkomandi.
Hér á landi er slátrað miklu af fénaði á
ári hverju og úr hverri skepnu, sem felld er,
eru mörg kíló, sem ekki eru talin manna-
matur og þá að engu metin. En er þetta
verðlaus úrgangur? Aðrar þjóðir telja ekki
svo, heldur safna öllu slíku í verksmiðjur
þar sem unnið er úr því verðmætt fóður-
efni, blóð-, kjöt-, beinamjöl. Hversu marg-