Freyr - 01.07.1995, Blaðsíða 6

FRR RITSTJÓRN
Hugur einn það veit
Um það leyti sem þetta blað berst lesendum er
náttúran að klæðast sínum fegursta skarti og sól
hvað hæst á lofti. Að baki er óvenjulega kaldur
vetur og fádæma snjóþungur í sumum landshlut-
um. Á eftir fylgdi afar kalt og gjaffellt vor þann-
ig að á norðan- og austanverðu landinu tók gróð-
ur ekki við sér fyrr en upp úr 10. júni. Erfiðleikar
og álag í kjölfar þessa hafa bitnað mismikið á
fólki eftir landshlutum. Hið erfiða tíðarfar kostar
sitt í beinum útgjöldum og bætist ofan á versn-
andi fjárhag bænda vegna bágrar stöðu í mörgum
greinum landbúnaðar. Rétt er að taka fram að hér
er ekki alll á eina lund, sem betur fer er nokkur
hluti bænda með bærilega eða góða afkomu.
Það fer þó ekki hjá því að sálrænt álag á bændur
og sveitafólk hefur verið óvenjulega mikið á
liðnum vetri. Alkunna er að persónuleg tengsl
fólks og kunnugleiki þess hvert á högum annars
er mun meiri í dreifbýli en þéttbýli. I sveitum
ríkir einnig víða mikil samstaða og samhjálp sem
ekki verður metin til fjár. Bakhliðin á þessu er
hins vegar sú að þar sem nágrenni er ekki gott
verða öll samskipti að sama skapi erfiðari.
Annað einkenni landbúnaðar er einnig það að
sveitafólk reynir að bjarga sér án opinberrar
aðstoðar í lengstu lög þegar herðir að.
Hremmingar í landbúnaði eru ekki bundnar við
ísland heldur sameiginlegar flestum vestrænum
þjóðum. I sumum nálægum löndum er kvartað
yfir því að bóndinn búi við einsemd í starfi,
konan sækir vinnu í nálægt þéttbýli og börnin eru
í skóla eða gæslu daglangt. Nokkuð er um að
greint sé frá sjálfsvígum meðal bænda erlendis
og borin við áðurnefnd einsemd auk erfiðs
fjárhags. í ýmsum löndum hefur verið komið upp
neyðarhjálp og forvarnarstarfi.
Hér á landi hefur lítið verið fjallað um þessi
mál á opinberum vettvangi. Þó var það tekið fyrir
á Ráðunautafundi í febrúar 1994, þar sem fagfólk
í sálgæslu og ráðunautar, sem þekkja vel til hags
bænda, fluttu erindi. Engar aðgerðir fylgdu þó í
kjölfar þeirrar umfjöllunar. Skipuleg könnun á
högum sveitafólks í þessum efnum hefur ekki
farið fram en ljóst er að prestar og læknar í
dreifbýli þekkja hér til mála. Margir líta á hugar-
ástand fólks sem einkamál þess. Gömul og ný
reynsla segir hins vegar að gott ráð, eða jafnvel
besta ráðið, við að kljást við áhyggjur og erfið-
leika er að deila þeim með öðrum sem eru
reiðubúnir að hlusta og taka þátt í því að leita að
leiðum til úrbóta með þeim sem við áhyggjur býr.
Það er hin eiginlega sálusorgun hvort sem það er
prestur, sálfræðingur, læknir eða einhver nákom-
inn sem annast hana.
Fullyrða má að á síðari tímum hefur umræða og
umfjöllun um þessi mál opnast mjög. I borgurn
og bæjum heyrir það til góðra umgengnishátta að
blanda sér ekki að ástæðulausu í mál annarra. Það
veldur því á hinn bóginn að fólk getur auðveld-
lega einangrast sem án efa á sinn þátt í því að þörf
á sálrænni aðstoð eykst. Dreifbýlið hefur búið
fólki opnari mannleg samskipti, með kosti þeiira
og ókosti, en sýnt er að þróunin þar er á sama veg
og í þéttbýli eins og komið hefur fram erlendis.
I Noregi hafa ýntis samtök í landbúnaði beitt
sér fyrir útgáfu á leiðbeininga- og fræðsluefni um
mannleg samskipti og sálræn vandamál einstak-
linga sem fylgja því að lifa lífínu. Efnið, sem
liggur fyrir í bók sem ber heitið „Oss mennesker
imellom", er ætlað til nota í leshringjum þar sem
5-10 manns koma saman til náms ásamt leið-
beinenda.
Andlegar þarfir mannsins hafa fylgt honurn alla
tíð en þær hafa hlotið meiri athygli á síðari tíinum
og framfarir orðið á því hvernig unnt er að taka
á málum sem þarfnast úrlausnar. E.t.v. hefur
Einar Benediktsson, skáld, öðrum betur, bundið í
orð þessi mál í einu erindi í ljóði sínu, Einræður
Starkaðar:
Hið smáa er stórt í harmanna heim,
höpp og slys bera dularlíki,
og aldrei er sama sinnið hjá tveim
þótt sama glysi þeir báðir flíki.
En mundu, þótt veröld sé hjartahörð,
þótt hrokinn sigri en rétturinn víki,
bölið, sem aldrei fékk uppreisn á jörð,
varð auðlegð á vöxtum í guðanna ríki.
M.E.
278 FREYR - 7. '95